طنین سازهای صلح در دروازه ملل

روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت:

تخت جمشید در شبی تاریخی بار دیگر به صحنه گفت‌وگوی تمدن‌ها بدل شد؛ اما این‌بار، زبان گفت‌وگو موسیقی بود؛ شامگاه شنبه پانزدهم شهریورماه محوطه جهانی تخت‌جمشید میزبان کنسرت ارکستر فیلارمونیک ارمنستان بود؛ رویداد مشترکی که فرصت میزبانی تخت جمشید را برای برگزاری جشن صد سالگی ارکستر فیلارمونیک ارمنستان با حضور سفرا و نمایندگان 17 کشور و مخاطبانی بالغ بر یکهزار و پانصد نفر فراهم کرد.

این رویداد در آستانه دروازه ملل، فرصتی را فراهم کرد تا به قول ژانا آندریاسیان وزیر فرهنگ و آموزش کشور ارمنستان پس از هزاران سال دوباره خاطرات حضور نمایندگان کشور ارمنستان با هدایایی در بارگاه پادشاه ایران تکرار کند، این اجرای موسیقیایی بین‌المللی که حامل پیام صلح و دوستی و مهربانی بود؛ با همراهی دو دولت ایران و ارمنستان برگزار شد تا در قالب دیپلماسی فرهنگی صدای صلح و دوستی به گوش جهانیان برسد.

بی شک برگزاری کنسرت ارکستر فیلارمونیک ارمنستان در تخت جمشید پیام بسیار مهمی برای جهانیان داشت؛ پیام این کنسرت این بود که مردم ایران چه پیش از میلاد مسیح و چه در طول قرون گذشته؛ اصل زندگی‌شان بر مبنای تعامل و تبادل فرهنگی گذاشته شده و در بنا و سنگ نوشته‌های تخت جمشید به خوبی این صبغه فرهنگی و تمدنی ثبت شده و جهانیان به خوبی به این موضوع و جایگاه تمدنی ایران در جهان توجه دارند.

در این میان ارامنه که در طول تاریخ ایران از جمله اقوام ساکن در سرزمین پهناور ایران به شمار می‌رفتند و همواره زیست مسالمت‌آمیزی با سایر اقوام ایرانی داشته‌اند و در کنار آن در شکل‌گیری بسیاری از رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری در ایران پهناور فرهنگی نقش و سهم بسزایی داشته‌اند، در همین راستا پس از سفر رسمی رییس‌جمهور ایران به ارمنستان و حضور سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این سفر، دستاورد‌های سیاسی و اقتصادی متعددی برای هر دو کشور داشت و یکی از نتایج درخشان فرهنگی توافق با ژانا آندریاسیان، وزیر آموزش، دانش، فرهنگ و ورزش ارمنستان برای برگزاری کنسرت ارکستر فیلارمونیک ارمنستان در تخت‌جمشید به مناسبت صدمین سالگرد این ارکستر بود که وزارت میراث فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و استانداری شیراز شرایط برگزاری این رویداد مهم را فراهم کردند. البته باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از خوانندگان و گروه‌های موسیقیایی از جمله یانی، کیتارو از ملیت‌های مختلف در 40 سال گذشته از آرزوی خود برای اجرای کنسرت در منطقه تاریخی تخت جمشید سخن گفته‌اند و بی‌شک هنرمندان متعددی نیز همچنان این رویا را در سر دارند اما عظمت و شکوه این بنا و ضرورت‌ها و محدودیت‌هایی که فرصت عرض اندام هر کسی را در این مجموعه فراهم نمی‌کند موجب شده تا رویای خود را بر زبان جاری نکنند.

این پروژه موسیقایی در جهت تقویت ارتباطات فرهنگی میان ملت‌ها، تاکید بر اهمیت موسیقی به عنوان زبانی بین‌المللی برای گفت‌وگوی اقوام مختلف و بستری برای ارتقای سطح هنری و ایجاد همدلی میان جوامع گوناگون و در راستای گفت‌وگوی دیپلماسی فرهنگی اجرا شد.

در آغاز این مراسم ارکستر فیلارمونیک ارمنستان به واسطه حضور در این کنسرت سرود ملی ایران و سپس سرود ملی ارمنستان را اجرا کرد و بعد، استاندار فارس گفت: امشب در سایه شکوه تخت‌جمشید گردهم آمدیم تا با نوای دلنشین موسیقی همراه شده و زبان مشترک فرهنگ‌ها را بشنویم. او در طول سخنرانی‌اش که اتفاقا به درازا هم کشید از موسیقی به عنوان نوایی که پیام‌آور صلح و دوستی است، یاد کرد و در ادامه از همکاری و دوستی مسالمت‌آمیز ارامنه با ایرانیان در طول قرون متمادی سخن گفت. سپس سفیر ارمنستان نیز در سخنانی اجرای کنسرت در کنار تخت جمشید «افتخار بزرگ» کشور و مردم سرزمینش برشمرد. به باور او در لحظات باشکوه اجرای موسیقی در کنار تخت جمشید، هنرمندان ارمنستانی به نمایندگی از تمام مردم ارمنستان صمیمانه‌ترین احساسات خود را با مردم ایران به اشتراک می‌گذارند.

سفیر ارمنستان همچنین از نقش هنرمندان ایرانی از جمله لوریس چکناواریان در توسعه فعالیت‌های کیفی این ارکستر گفت: این کنسرت پیوند میان ایران و ارمنستان را مستحکم‌تر می‌کند و موسیقی بار دیگر نشان می‌دهد که در روح همه ما زنده است. مسیری که اجرای ارکستر فیلارمونیک ارمنستان در جوار تخت‌جمشید ارزش آن را دو چندان می‌کند. امروز اینجا گردهم آمدیم تا هدیه فرهنگی کشور ارمنستان را به ایرانیان اهدا کنیم. این اجرا خطاب به مردم عزیز ایران و آغازی برای همکاری‌های بیشتر است.

وزیر فرهنگ و آموزش ارمنستان هم با بیان اینکه ایرانی‌ها و ارامنه همواره با هم زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند، گفت: این اجرا برای ملت ارمنستان اجرای موسیقی در کنار تخت جمشید افتخار بزرگی است. امیدواریم که در این چارچوب و با توجه به سفر اخیر رییس‌جمهور ایران به ارمنستان، شاهد فعالیت‌های مشترک متعددی میان دو کشور باشیم.

وزیر علوم و تحقیقات و فناوری نیز در سخنانی از اهمیت فرهنگ و هنر گفت که امروز جایگاه کشورها را در جهان مشخص می‌کند.

با اینکه در برگزاری این مراسم دو وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری نقش داشتند اما متاسفانه هر دو وزیر در مراسم حضور نداشتند و معاون هنری به نمایندگی وزیر فرهنگ و ارشاد و وزیر علوم به نمایندگی از وزیر میراث حضور داشتند.

این مراسم که زمان آغاز آن ساعت 7 غروب اعلام شده بود؛ با یک ساعت تاخیر شروع شد و پس از آن سخنران‌های متعددی از دو کشور سخن گفتند؛ چون در کنسرت‌ها مرسوم نیست که کسی سخنرانی کند، تعدد و طولانی بودن سخنرانی‌ها موجب شد تا مخاطبان در ابتدای امر احساس خستگی کنند. 

پس از بخش اول کنسرت که به سخنرانی گذشت؛ رسما اجرای کنسرت آغاز شد و در این اجرا که بیش از یک ساعت به درازا کشید قطعاتی از آهنگسازان برجسته موسیقی ارمنستان؛ کنستانتین پطروسیان، الکساندر هاروتیونیان، آرام خاچاتوریان به رهبری ادوراد توپچیان و با تک‌خوانی لیپاریت آوتیسیان اجرا شد که اجرای پر انرژی تک‌خوان جوان این ارکستر با استقبال پر شور مخاطبان ایرانی همراه بود.

 پایان بخش این اجرای قطعه «ای‌ایران» ساخته روح‌الله خالقی بود که هم مخاطبان به صورت ایستاده یک‌صدا با ارکستر همراهی کردند. در اجرای این کنسرت گروه با همراهی گروه آوازی شیراز از ایران نیز همراهی کردند.

در این اجرای موسیقیایی بیش از 100 نوازنده این ارکستر را همراهی کردند و بنیاد رودکی در پی تفاهمنامه‌ای که با ارکستر فیلارمونیک ارمنستان داشت؛ بخشی از سازهای این اجرا را اختیار ارکستر فیلارمونیک ارمنستان گذاشته بود.  البته اجرای ارکستر فیلارمونیک ارمنستان در محوطه تاریخی تخت جمشید پرسش‌های متعددی را در خصوص پیامدهای احتمالی برای سازه باستانی تخت جمشید مطرح کرد. البته همواره در سال‌های اخیر که بحث اجرای موسیقی در بناهای تاریخی از جمله تخت جمشید مطرح شده، این واکنش‌ها همواره مطرح شده و کم نیستند کسانی که نسبت به اجرای موسیقی در کنار بناهای تاریخی ابراز نگرانی کرده‌اند که در صورت تداوم اجراهای موسیقی و نمایشی در این فضاها ضرورت این وجود دارد که این موضوع از جنبه‌های مختلف از سوی کارشناسان نیک‌نفس و خبره بررسی شود چرا که تک‌تک ما میراث آثار گذشتگانیم و باید تلاش کنیم تا این آثار از گزند روزگار در امان بمانند تا به دست آیندگان برسند. با این حال، برگزاری رویدادهای پرجمعیت و پر سر و صدا در مکان‌های تاریخی، نیازمند مطالعات کارشناسی دقیق و اخذ مجوزهای لازم از نهادهای میراث فرهنگی با در نظر گرفتن تمامی جوانب حفاظتی است.

البته باید به این نکته توجه کرد که اجرای کنسرت آن هم در این ابعاد در مکانی که برای اجرای چنین برنامه ساخته نشده است با دشواری‌های متعددی روبرو خواهد بود و همین امر در کنسرت ارکستر فیلارمونیک ارمنستان به گونه‌ای خودش را نشان داد. از جمله مواردی که می‌توان اشاره کرد، نداشتن شماره صندلی بود که موجب شد تا برخی از مخاطبان در صندلی‌هایی که برای میهمانان خارجی اختصاص داده شده بود، بنشینند و همین جابه‌جایی‌ها در طول اجرا موجب ناهماهنگی شد.

با توجه به این دیواری در بک‌گراند محل اجرای کنسرت نبود تا به وسیله پرژکتور تصویر نوازندگان بر روی آن نقش ببندد، تنها ردیف‌های جلویی می‌توانستند نوازندگان در طول اجرا ببینند و در ردیف‌های آخر این امکان برای مخاطبان به صورت نشسته فراهم نبود.