جلسه تعیین کننده «شورای حکام» با محوریت ایران از فردا

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شهریور ۱۴۰۴، که از ۱۷ تا ۲۱ شهریور برگزار می شود، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سال در حوزه دیپلماسی هسته‌ای است، زیرا محور اصلی آن بررسی پرونده هسته‌ای ایران است. این نشست به دلیل پتانسیل تأثیرگذاری بر آینده مذاکرات هسته‌ای و امکان تعیین مسیر حل‌وفصل یا تشدید مناقشات، از اهمیتی بی‌نظیر برخوردار است. در حالی که ایران و آژانس در هفته‌های منتهی به این نشست، مذاکرات فنی سازنده‌ای در وین برگزار کرده بودند، نتایج مثبت این گفت‌وگوها امیدها را برای دستیابی به پیشرفتی پایدار در حل اختلافات افزایش داد.

این نشست می‌تواند نقطه عطفی در مسیر پایان دادن به یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های بین‌المللی باشد.

شورای حکام، که شامل نمایندگان ۳۵ کشور است، مسئولیت نظارت بر اجرای تعهدات هسته‌ای کشورهای عضو را بر عهده دارد. در این جلسه، تمرکز بر تعهدات ایران در چارچوب توافقنامه پادمان‌های NPT و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. ایران در سال‌های اخیر با چالش‌هایی مانند سؤالات آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای گذشته در برخی سایت‌ها مواجه بوده است. این موضوعات، که گاهی از سوی کشورهای غربی به عنوان نشانه‌ای از عدم شفافیت مطرح شده‌اند، روابط ایران و آژانس را تحت فشار قرار داده‌اند.

با این حال، مذاکرات اخیر کارشناسان ایران و آژانس در وین، که پیش از این نشست برگزار شد، فضایی مثبت ایجاد کرد. ایران با ارائه اطلاعات دقیق و همکاری در زمینه دسترسی به سایت‌های موردنظر، گام‌هایی برای پاسخ به نگرانی‌های آژانس برداشت. این همکاری از سوی مدیرکل آژانس، رافائل گروسی، به عنوان نشانه‌ای از حسن نیت ایران مورد استقبال قرار گرفت.

مذاکرات وین پیش از نشست شورای حکام، که با حضور کارشناسان فنی دو طرف برگزار شد، به کاهش ابهامات در برخی موضوعات کلیدی کمک کرد. ایران اسناد و داده‌هایی ارائه داد که به روشن شدن وضعیت فعالیت‌های گذشته‌اش کمک کرد. گروسی در اظهاراتی پیش از آغاز نشست، این همکاری را گامی رو به جلو توصیف کرد و تأکید داشت که ادامه این روند می‌تواند به اعتمادسازی بین ایران و جامعه جهانی منجر شود. این فضای مثبت، انتظارات را برای اتخاذ رویکردی سازنده در شورای حکام بالا برد، به‌ویژه آنکه ایران بارها اعلام کرده بود آماده همکاری فنی است، مشروط بر اینکه مسائل سیاسی از روند بررسی‌ها حذف شوند. اهمیت این نشست در آن بود که می‌توانست سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران را به سمت پیشرفت یا بن‌بست هدایت کند. در گذشته، برخی کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده و تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه و آلمان)، با ارائه قطعنامه‌هایی علیه ایران، رویکردی تقابلی در پیش گرفته بودند. این قطعنامه‌ها، که گاهی ایران را به عدم همکاری متهم می‌کردند، اغلب نتیجه معکوس داشتند و به جای حل مسئله، تنش‌ها را افزایش می‌دادند. در مقابل، ایران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش کاملاً صلح‌آمیز است و هرگونه همکاری باید در فضایی عادلانه و بدون فشارهای سیاسی انجام شود. مذاکرات مثبت اخیر، این امکان را فراهم کرد که شورای حکام به جای صدور قطعنامه‌های تنش‌زا، بر تقویت دیپلماسی تمرکز کند.

یکی از مسائل مورد بحث در این نشست، گزارش آژانس درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران بود. طبق گزارش‌های اخیر، ایران ذخایر اورانیوم با غنای بالا را افزایش داده بود، اما با ارائه توضیحات و همکاری با بازرسان، تلاش کرد تا نگرانی‌ها را کاهش دهد. این اقدامات، همراه با دسترسی‌های جدید به سایت‌های هسته‌ای، از سوی آژانس به عنوان نشانه‌ای از پیشرفت ارزیابی شد.

با این حال، برخی کشورهای غربی همچنان خواستار نظارت سختگیرانه‌تر بودند، در حالی که کشورهایی مانند چین و روسیه بر لزوم پرهیز از اقدامات تنش‌زا و حمایت از گفت‌وگو تأکید داشتند.

این نشست در شرایطی برگزار شد که مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده برای احیای برجام یا دستیابی به توافقی جدید در جریان بود. تصمیمات شورای حکام می‌تواند تأثیر مستقیمی بر این مذاکرات داشته باشد. یک قطعنامه ضدایرانی می‌تواند روند گفت‌وگوها را مختل کند، در حالی که حمایت از همکاری‌های اخیر ایران و آژانس، می‌تواند فضای مثبتی برای پیشرفت دیپلماتیک ایجاد کند. ایران نیز با ارائه پیشنهادهایی مانند محکومیت تهدیدات علیه تأسیسات هسته‌ای، تلاش دارد تا موضع خود را در برابر فشارهای احتمالی تقویت کند.

نشست شورای حکام در شهریور ۱۴۰۴ فرصتی تاریخی برای نزدیک شدن به حل پرونده هسته‌ای ایران است. مذاکرات مثبت کارشناسان ایران و آژانس، همراه با اراده برای ادامه همکاری‌های فنی، می‌تواند به کاهش اختلافات و اعتمادسازی منجر شود. موفقیت این مسیر به تصمیمات کشورهای عضو شورای حکام، به‌ویژه قدرت‌های غربی، بستگی دارد. اگر این نشست به جای تقابل، بر حمایت از دیپلماسی و گفت‌وگو متمرکز شود، می‌تواند راه را برای پایان دادن به یکی از طولانی‌ترین مناقشات هسته‌ای جهان هموار کند و آینده‌ای روشن‌تر برای روابط ایران با جامعه جهانی رقم بزند.