وین؛ دروازه عبور از اختلافات هسته‌ای
مذاکرات اخیر در وین میان هیأت دیپلماتیک ایران و نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارقه‌هایی از امید برای گشایش در روابط دو طرف ایجاد کرده است. این گفت‌وگوها، که با حضور مقامات ایرانی در پایتخت اتریش برگزار شد، با هدف یافتن راه‌هایی برای تقویت همکاری‌های فنی و کاهش اختلافات موجود شکل گرفت.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
مذاکرات اخیر در وین میان هیأت دیپلماتیک ایران و نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارقه‌هایی از امید برای گشایش در روابط دو طرف ایجاد کرده است. این گفت‌وگوها، که با حضور مقامات ایرانی در پایتخت اتریش برگزار شد، با هدف یافتن راه‌هایی برای تقویت همکاری‌های فنی و کاهش اختلافات موجود شکل گرفت.
منابع مطلع از فضای مذاکرات گزارش داده‌اند که هر دو طرف با نگاهی رو به جلو و با هدف دستیابی به نقاط مشترک وارد گفت‌وگو شده‌اند. این مذاکرات در بستری حساس انجام شد، چرا که موضوع مکانیزم اسنپ‌بک و احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران همچنان یکی از مسائل کلیدی در مناسبات سیاسی و بین‌المللی تهران است.
نشانه‌های مثبت از این مذاکرات، همراه با پیشنهادی از سوی روسیه برای تمدید مهلت اسنپ‌بک، این احتمال را تقویت کرده که فعال‌سازی این مکانیزم ممکن است به تعویق بیفتد.
مذاکرات وین در شرایطی برگزار شد که فضای بین‌المللی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران در ماه‌های گذشته ملتهب بوده است. گزارش‌های آژانس درباره برخی جنبه‌های فعالیت‌های هسته‌ای ایران و چالش‌های موجود در همکاری با بازرسان این نهاد، زمینه‌ساز نگرانی‌هایی در میان قدرت‌های جهانی شده بود.
این وضعیت، زمزمه‌هایی درباره احتمال توسل کشورهای غربی به مکانیزم اسنپ‌بک را تقویت کرد. اسنپ‌بک، که در دل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) گنجانده شده، به کشورهای عضو این توافق اجازه می‌دهد در صورت تخطی ایران از تعهداتش، تحریم‌های سازمان ملل را به سرعت احیا کنند.
چنین اقدامی می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد ایران داشته باشد، از جمله محدودیت‌های شدید در تجارت جهانی و کاهش دسترسی به منابع مالی بین‌المللی. در این میان، روسیه با پیشنهادی راهگشا وارد صحنه شده است. مسکو در شورای امنیت سازمان ملل پیش‌نویسی را ارائه کرده که خواستار تمدید شش‌ماهه مهلت اسنپ‌بک تا آوریل ۲۰۲۶ است. این پیشنهاد، که با هدف خرید زمان برای دیپلماسی و جلوگیری از تشدید تنش‌ها مطرح شده، به دنبال حفظ چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که برجام را تأیید می‌کند. طبق این قطعنامه، مهلت اسنپ‌بک در اکتبر ۲۰۲۵ به پایان می‌رسد اما پیشنهاد روسیه فرصتی برای ادامه گفت‌وگوها بدون فشار فوری تحریم‌ها فراهم می‌کند.
نماینده روسیه در سازمان ملل تأکید کرده که این ابتکار به دنبال ایجاد فضایی برای مذاکرات سازنده است و از همه طرف‌ها دعوت کرده تا از این فرصت برای پیشبرد دیپلماسی استفاده کنند.
این پیشنهاد همچنین مورد حمایت ضمنی چین قرار گرفته و به عنوان تلاشی برای حفظ ثبات در مذاکرات هسته‌ای دیده می‌شود. هیأت ایرانی در وین با ارائه طرح‌هایی برای افزایش شفافیت در فعالیت‌های هسته‌ای و همکاری نزدیک‌تر با آژانس، رویکردی عمل‌گرایانه اتخاذ کرده است. مذاکره‌کنندگان ایرانی بر پایبندی تهران به معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) تأکید کرده و آمادگی خود را برای رفع ابهامات فنی اعلام داشته‌اند. در مقابل، نمایندگان آژانس نیز از تمایل به یافتن راه‌حل‌های مشترک و ادامه همکاری‌های فنی خبر داده‌اند. این فضای مثبت، که با حمایت برخی کشورهای اروپایی و پیشنهاد روسیه تقویت شده، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد بستری برای گفت‌وگوهای گسترده‌تر منجر شود.
پیشنهاد روسیه مبنی بر تمدید اسنپ‌بک، به‌ویژه با تمرکز بر اجتناب از بررسی‌های زودهنگام مسائل مرتبط با قطعنامه ۲۲۳۱، فرصتی برای تمرکز بر دیپلماسی بدون فشارهای فوری فراهم می‌کند. با این حال، مسیر پیش رو همچنان پرچالش است. برخی کشورهای اروپایی، از جمله بریتانیا، ممکن است با پیشنهاد روسیه مخالفت کنند و خواستار تعهدات ملموس‌تری از ایران شوند.
همچنین، موضع ایالات متحده به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت، نقشی تعیین‌کننده در پذیرش یا رد این پیش‌نویس خواهد داشت. هرگونه تصمیم در این زمینه نیازمند اجماع یا حداقل عدم وتوی قدرت‌های بزرگ است.
در این شرایط، موفقیت مذاکرات وین و پیشنهاد روسیه می‌تواند به کاهش احتمال فعال‌سازی اسنپ‌بک در کوتاه‌مدت کمک کند. اگر ایران و آژانس به توافقی دست یابند و پیشنهاد تمدید اسنپ‌بک مورد پذیرش قرار گیرد، فضای دیپلماتیک برای ادامه گفت‌وگوها باز خواهد ماند.
تا زمانی که نتایج مذاکرات وین و تصمیم‌گیری شورای امنیت درباره پیشنهاد روسیه روشن نشود، فضای سیاسی در حالتی از انتظار و حساسیت باقی خواهد ماند. دیپلماسی فعال ایران، همراه با حمایت کشورهایی مانند روسیه و چین، می‌تواند نقشی کلیدی در جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها ایفا کند.
این مذاکرات و پیشنهاد تمدید اسنپ‌بک، فرصتی برای ایران و جامعه جهانی فراهم می‌کند تا از طریق گفت‌وگو به راه‌حل‌هایی پایدار دست یابند اما موفقیت این تلاش‌ها به اراده سیاسی همه طرف‌ها و مدیریت دقیق چالش‌های موجود بستگی دارد.
