نشست واشنگتن؛ مبهم‌ و توخالی

روزنامه ایران در گزارشی نوشت:

در تاریخچه دیپلماسی فراآتلانتیکی، نشست روز دوشنبه میان ترامپ و رهبران اروپایی شاید یکی از غیرمعمول‌ترین اجلاس‌ها تلقی شود؛ نشستی تاریخی، اما با نتایجی مبهم؛ پر اهمیت، اما بی‌اثر در جنگ اوکراین؛ هماهنگ‌شده، اما گروگان تمایلات فردی به نام ترامپ.

در حالی که رهبران اروپا به پایتخت‌های خاموش و نیمه‌خوابیده خود بازمی‌گشتند، دیپلمات‌ها و کارشناسان سیاست خارجی همچنان در تلاش بودند معنای این نشست میانه‌تابستانی را درک کنند؛ نشستی با حضور ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌ جمهوری اوکراین که گاه حال و هوایی رویایی داشت؛ پر از صحنه‌های نمایشی تلویزیونی و میان‌پرده‌های غیرمنتظره.

نشست آرام اما بی‌معنا

هفت رهبر اروپایی در این نشست نمایش همبستگی با زلنسکی و اتحاد درونی خود را به نمایش گذاشتند. آنها توانستند از ترامپ نوعی تعهد، هرچند مبهم، برای تضمین‌های امنیتی پساجنگ برای اوکراین بگیرند و بنا به گفته فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، بحث درباره امتیازدهی سرزمینی را دور بزنند.

با این حال، آنها عملاً با چشم‌پوشی ترامپ از آتش‌بس میان روسیه و اوکراین به عنوان شرط رایزنی‌های بیشتر بین مسکو و کی‌یف، کنار آمدند. تحلیلگران می‌گویند این موضع رهبران اروپا را درست در همان نقطه‌ای قرار داد که پیش از دیدار آلاسکای ترامپ و ولادیمیر پوتین قرار داشتند: وابسته به باور ترامپ که می‌تواند با رهبر روسیه توافقی برای پایان جنگ فرسایشی اوکراین به دست آورد.

جِرارد آرود، سفیر پیشین فرانسه در آمریکا طی دور اول ریاست ‌جمهوری ترامپ گفت: «دستاوردهایی که در آلاسکا و واشنگتن به دست آمد، دستاوردهایی همراه با ابهام‌های توخالی و تعهدات بی‌معنا بود». او افزود: «در هر دو مورد، هیچ تصمیم قطعی گرفته نشد. هیچ چیز تغییر نکرد.»

به گفته آرود، سخنان اطمینان‌بخش ترامپ درباره تضمین‌های امنیتی و فقدان تنش میان او و زلنسکی برای اروپایی‌ها مایه آرامش بود. اما نبود طرحی مشخص و مورد توافق برای مذاکره با روسیه می‌تواند به مشکلات احتمالی بیفزاید. به گفته او، سناریوی نگران‌کننده گفت‌و‌گو پشت گفت‌و‌گو بدون هیچ نتیجه‌ای خاص، جز سوءتفاهم‌های احتمالی است.

دیپلمات‌ها یادآور شدند که صحنه کم‌سابقه ترک تعطیلات تابستانی رهبران اروپایی و سفر شتاب‌زده به واشنگتن نه ناشی از فرصتی کم‌یاب برای برقراری صلح، بلکه از بیم آن بود که ترامپ بار دیگر بخواهد زلنسکی را زیر فشار بگذارد؛ همان‌گونه که در نشست پرتنش ماه فوریه در دفتر بیضی کاخ سفید چنین کرد. این بار نگرانی آن بود که اوکراین را به توافق یک‌جانبه «زمین در برابر صلح» با روسیه وادار شود.

بی‌اعتمادی اروپا به ترامپ

نیکلاس برنز، سفیر پیشین آمریکا در ناتو و چین گفت: «زلنسکی و هفت رهبر اروپایی فقط به یک دلیل به واشنگتن شتافتند. آنها به تعهد ترامپ به اوکراینی آزاد و مستقل و شیفتگی مرموزش به پوتین و شخصیت اقتدارگرای او اعتمادی ندارند.»

در یکی از صحنه‌های دراماتیک، ترامپ میهمانان خود را ترک کرد تا با پوتین تماس بگیرد. در این تماس، احتمال برگزاری دیداری دوجانبه میان پوتین و زلنسکی و سپس نشستی سه‌جانبه با حضور ترامپ مطرح شد. به گفته یک دیپلمات ارشد اروپایی، پوتین بار دیگر پیشنهاد داد که این دیدار در مسکو برگزار شود؛ پیشنهادی که اولین‌بار در آلاسکا مطرح کرده بود. رهبران اروپایی از این سناریو وحشت داشتند، اما ترامپ مؤدبانه آن را رد کرد.

در میان‌پرده عجیب دیگری، ترامپ در میکروفونی باز خطاب به امانوئل ماکرون، رئیس ‌جمهوری فرانسه گفت: «فکر می‌کنم او می‌خواهد برای من معامله‌ای انجام دهد. متوجه هستی چقدر عجیب به نظر می‌رسد؟» ماکرون بیش از هر رهبر غربی دیگری طعم دشواری‌های مذاکره با پوتین را چشیده است. اوایل ۲۰۲۲، او بارها به مسکو رفت تا در جلساتی طولانی و فرسایشی پشت میز بلند پوتین بنشیند و تلاش کند او را از حمله به اوکراین منصرف کند؛ تلاشی که بی‌ثمر ماند.

با این حال، روز دوشنبه، ماکرون نسبت به شانس موفقیت ترامپ برای موفقیت در جایی که خودش ناکام مانده بود، شدیداً خوش‌بین بود. او در مصاحبه‌ای با شبکه ان‌بی‌سی‌نیوز گفت: «رئیس ‌جمهوری شما واقعاً به ظرفیت خود برای تحقق این توافق اطمینان دارد، و این امر خوبی برای همه ماست». اما روز سه‌شنبه، او لحنی تیره‌تر در گفت‌وگو با شبکه فرانسوی ال‌سی‌آی به خود گرفت و پوتین را هیولایی خواند که برای زنده‌ماندن باید همسایگانش را ببلعد.» ماکرون همچنین تجربه فراوانی در تعامل با فراز و فرودهای ترامپ دارد. او تنها چهار ماه پس از اولین تحلیف ترامپ به قدرت رسید. رژه نظامی در شانزه‌لیزه در سال ۲۰۱۷ ترامپ را مجذوب کرد، اما اختلافات درباره اسرائیل و غزه در نشست ژوئن همان سال گروه ۷ در کانادا، او را به گلایه واداشت که «امانوئل همیشه اشتباه می‌کند». روز دوشنبه، ماکرون بار دیگر از همان سناریوی آزموده برای آرام ‌کردن میزبانش بهره گرفت.

تخصص اروپایی‌ها 

در مدیریت ترامپ

مجتبی رحمان، کارشناس اروپا در مؤسسه مشاوره ریسک سیاسی «اوراسیا گروپ» گفت: «رهبران اروپایی کتاب‌ راهنمای رفتار با ترامپ را به خوبی آموخته‌اند و اکنون آن را به درستی به کار می‌گیرند. اروپا حالا آشکارا یک صندلی بر سر میز دارد، بلکه صندلی‌های متعدد.» او افزود که حتی کمیسیون اروپا که مدت‌ها مایه کلافگی ترامپ بود، این بار توسط اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون نمایندگی شد.

به گفته رحمان، رهبران اروپایی نه‌تنها توانستند با ترامپ به خوبی برخورد کنند، بلکه رویکردی منسجم و یکپارچه نیز در تعامل با او به نمایش گذاشتند. در حالی که مرتس و ماکرون هر دو بر اهمیت آتش‌بس تأکید داشتند، هیچ‌یک آن را به سطحی نرساندند که ترامپ را عصبانی کرده یا شکافی در جبهه متحد آنان ایجاد شود.

مرتس پس از نشست به خبرنگاران گفت: «ما آماده و هماهنگ بودیم. همچنین دیدگاه‌های مشترکی داشتیم. فکر می‌کنم این واقعاً رئیس‌ جمهوری آمریکا را خوشحال کرد، از این جهت که دید ما اروپایی‌ها با یک صدا سخن می‌گوییم.»

کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا که رهبری تلاش‌های اروپا برای ایجاد نیروی چندملیتی حافظ صلح در اوکراین را برعهده دارد، بر گشودگی ترامپ به مشارکت آمریکا در این ابتکار تأکید کرد. او گفت: «اکنون روشن است که هیچ توافق صلحی بدون حضور زلنسکی بر سر میز مذاکره صورت نخواهد گرفت.» استارمر افزود: «این به معنای پذیرش این اصل است که در برخی مسائل، خواه مربوط به قلمرو، خواه تبادل اسرا یا مسأله بسیار جدی بازگرداندن کودکان، اوکراین باید بر سر میز حضور داشته باشد.»

برای رهبران اروپا، این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که از زمان نشست ماه مارس در لندن، پس از اولین دیدار پرتنش ترامپ با زلنسکی، اوضاع به چه اندازه تغییر کرده است. در آن زمان، آنها آینده‌ای را تصور می‌کردند که به نظر می‌رسید ایالات متحده مصمم است نقش خود به عنوان ضامن صلح پسا جنگ جهانی دوم در اروپا را کنار بگذارد. 

دیپلمات‌ها و تحلیلگران هشدار می‌دهند که سرنوشت اتحاد فراآتلانتیکی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ اتحادی که اکنون به رئیس‌‌جمهوری وابسته است که روز دوشنبه رفتاری مؤدبانه با زلنسکی و میهمانان اروپایی‌اش داشت، اما ممکن است خصوصاً پس از دیدار بعدی با پوتین، سریعاً تغییر لحن دهد.