فرصت بحران برای اقتصاد ایران

امیر هامونی مدیر عامل سابق فرابورس در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت:

تاریخ توسعه کشورها نشان داده است که در دل شرایط بحرانی، امکان بروز فرصت‌هایی منحصربه‌فرد برای رشد اعتماد ملی و آغاز برخی اصلاحات ساختاری اقتصاد کشور فراهم می‌شود. به طور نمونه، حاکمیت در این شرایط می‌تواند بحث اصلاح ناترازی انرژی یا بازسازی ساختارهای ناکارآمد را در دستور کار خود قرار دهد؛ البته به شرط آنکه این تغییرات نه‌تنها با شفافیت کامل و اطلاع‌رسانی مستمر بر مبنای پیوست رسانه‌ای همراه باشند، بلکه منافع ملموس آن برای مردم شرح داده شود.

امروز ایران عزیز در مقطع تاریخی برای نیل به آینده‌ای شایسته و درخشان قرار دارد. ارائه هر راهکاری برای پیشرفت در یک بخش از اقتصاد باید در راستا و هماهنگ با سایر بخش‌ها صورت پذیرد. به طور مثال، نمی‌توان بدون در نظر گرفتن شرایط در بازار پول، کالا و خدمات و سیاست‌های کلان در آن بخش، راهکاری برای اصلاح و توسعه بازار سرمایه ارائه داد. مجموعه راهکارهای ارائه شده، در کنار یکدیگر، باید یک نقشه راه جامع و یکپارچه برای گذار از اقتصاد متکی بر منابع زیرزمینی و ساختارهای ناکارآمد دولتی به یک پارادایم نوین توسعه پایدار، دانش‌بنیان و مردم‌محور را ترسیم کند. این پیشنهادها نباید صرفاً اصلاحات جزئی و پراکنده، بلکه اجزای یک پازل استراتژیک برای بازآفرینی ساختار اقتصادی کشور باشند. جوهره اصلی این تحول بر سه محور کلیدی استوار است:

محور اول: بازآرایی ساختار مالی و پولی کشور؛ از بانک‌محوری به بازارمحوری مولد

راهکارهای پیشنهادی در بازار سرمایه از جمله عرضه سهام شرکت ملی نفت و گاز، همگی یک هدف را دنبال می‌کنند: خشکاندن ریشه‌های اقتصاد دلالی و سوداگرانه و هدایت هوشمندانه نقدینگی به سمت تولید، نوآوری و اشتغال پایدار. محوریت سهام عدالت در این واگذاری‌ها، تضمین‌کننده مردمی‌سازی اقتصاد و توزیع عادلانه ثروت ملی است.

محور دوم: حکمرانی هوشمند و توسعه سرزمینی؛ از تمرکزگرایی فرسوده به مدیریت یکپارچه و آمایش‌محور

محور سوم: شفافیت، عدالت و مشارکت عمومی؛ ستون فقرات اعتماد ملی

در تار و پود راهکارهای ارائه شده، سه اصل بنیادین شفافیت کامل، مدیریت متخصص و پاسخگو و مشارکت فعال مردم تنیده شده است. از عرضه سهام در بورس گرفته تا آزادسازی اطلاعات و تقویت نهادهای نظارتی، همه چیز برای بازسازی اعتماد عمومی و ایجاد یک قرارداد اجتماعی نوین میان دولت و مردم طراحی شده است. این رویکرد تضمین می‌کند که منافع حاصل از این تحولات بزرگ اقتصادی، به جای آنکه در اختیار گروه‌های خاص قرار گیرد، به صورت عادلانه میان تمام آحاد جامعه توزیع شود.

برخی از راهکارهایی که علاوه بر توسعه بازار سرمایه به پیشرفت اقتصاد کشور نیز کمک شایانی خواهد کرد به شرح زیر هستند:

عرضه عمومی شرکت نفت؛ سهامدار شدن ملت ایران از طریق ثبت دارایی‌های نفتی و واگذاری سهام عدالت شرکت ملی نفت: این پیشنهاد شامل ثبت ذخایر نفتی به عنوان دارایی‌ قابل ارزش‌گذاری شرکت ملی نفت ایران (NIOC) و تخصیص بخشی از سهام آن شرکت به مردم ایران از طریق ابزارهای بازار سرمایه به منظور توزیع عادلانه ثروت ملی و کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی است.

عرضه عمومی شرکت گاز؛ سهامدار شدن ملت ایران در ثروت گازی از طریق اصلاح ساختاری و واگذاری سهام شرکت گاز: این پیشنهاد شامل ثبت رسمی و شفاف دارایی‌های شرکت ملی گاز، اصلاحات ساختاری و مالی بر اساس استانداردهای بین‌المللی، پذیرش و عرضه اولیه سهام شرکت در بورس با حفظ حق رأی ممتاز برای دولت و در نهایت، تخصیص ۳۰٪ از سهام به صورت عدالت‌محور به تمامی ایرانیان به منظور توزیع ثروت ملی و افزایش شفافیت و پاسخگویی است.

سهامدار شدن ملت ایران از میدان گازی پارس جنوبی؛ ثبت شخصیت حقوقی مستقل و واگذاری سهام به عموم مردم؛ راهکار پیشنهادی شامل ثبت یک شخصیت حقوقی مستقل دربرگیرنده‌ کلیه دارایی‌های میدان گازی پارس جنوبی، شفاف‌سازی و ارزش‌گذاری این دارایی‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی، اصلاح ساختار مالی و مدیریتی با تأکید بر انضباط مالی و استقرار مدیریت بازارمحور، ورود شرکت به بورس با حفظ حق رأی ممتاز دولت و تخصیص عدالت‌محور ۳۰٪ از سهام به تمامی ایرانیان.

راه‌اندازی بازار اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی؛ یکی از راهکارهای رفع چالش‌ ناترازی انرژی در کشور، کشف منصفانه قیمت انرژی در بازاری شفاف و کاراست. در این بازار با استفاده از فناوری محاسبه و ارزیابی برخط مصرف آب و حامل‌های انرژی توسط بخش خانگی و صنعتی، فروش میزانی از انرژی یا آب صرفه‌جویی شده توسط اشخاص با قیمت بازار به سایر اشخاص یا بنگاه‌هایی که به میزان مصرف بیشتری نیازمندند امکان‌پذیر است.