گامی درست برای ارتقای روابط تهران و قاهره

سیدعبدالامیر نبوی در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت:

روابط ایران و مصر از ابتدای انقلاب 1357 تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته و بیش از آنکه متأثر از ویژگی‌های مشترک دو کشور باشد، از تحولات منطقه‌ای و جهانی اثر پذیرفته است. در حالی که هر دو کشور ویژگی‌های برجسته تاریخی، فرهنگی و ژئوپلیتیکی دارند و گاه از نگرانی‌های مشترکی رنج می‌برند، چند رویداد سبب شده است روابط در بیشتر مقاطع تنش‌آلود یا آغشته به بدبینی شود. اگرچه نخستین و مهم‌ترین رویداد، امضای پیمان کمپ دیوید توسط سادات، رئیس‌جمهوری وقت مصر بود، ترور وی در مهرماه 1360 (اکتبر 1981) دو کشور را از هم دورتر کرد، زیرا متعاقب آن خیابانی در تهران به نام خالد اسلامبولی

 نامگذاری شد.

پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال 1367 نخستین تلاش‌های سیاستمداران ایرانی برای تنش‌زدایی و بهبود روابط با مصر صورت گرفت چنان‌که به گشایش دفاتر حفاظت منافع در تهران و قاهره (1370) انجامید. این تلاش‌ها در دهه‌های بعد و با جدیت بیشتری، به‌ویژه از سوی طرف ایرانی دنبال شد و دیدار و تماس‌های دولتمردان دو کشور موجب مدیریت برخی مشکلات و کاهش سوءتفاهم‌ها شد. درنهایت از سرگیری روابط تهران و ریاض در اسفند 1401 زمینه را برای ارتقای روابط تهران و قاهره تسهیل کرد. سه روز پس از اعلام رسمی ازسرگیری روابط ایران و عربستان، ایران اعلام کرد که قصد دارد روابط با قاهره را ارتقا بخشد. همچنین رهبری ایران در دیدار سلطان عمان (خرداد 1402) از اظهارات وی مبنی بر تمایل مصر برای از‌سرگیری روابط با ایران استقبال کرد.

واقعیت آن است که در این مدت دولتمردان مصری همواره بر تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی پافشاری و آن را یکی از شروط مهم ارتقای روابط ذکر کرده‌اند و به‌رغم بهبود روابط دو کشور و افزایش دیدارها و رایز‌نی‌ها درباره پرونده‌های مختلف منطقه‌ای، تحقق این شرط نمادین را دنبال کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد طرف ایرانی هم در مقاطعی نسبت به این امر بی‌میل نبوده است چنان‌که در دی‌ماه 1382 تلاشی از طرف شورای شهر تهران در این زمینه صورت گرفت که ناموفق بود. 

در سال 1387 نیز پخش فیلم مستندی درباره عملیات ترور سادات به تخریب بیشتر در مسیر پیش روی دو کشور انجامید.

روشن است که روابط دو کشور، به‌خصوص در پرتو منافع مشترک، مهم‌تر از آن است که به‌خاطر یک نام آسیب ببیند و چاره‌ای جز کنترل عوامل تخریب‌گر نیست. در واقع، مسئولان دو کشور می‌توانند از این پس نگرانی‌های خود را به‌صورت مستقیم بیان و پیگیری کنند و دیگر نیازی به واسطه‌‌‌ها و میانجی‌‌‌ نخواهد بود. این امر به اقتصاد هر دو کشور نیز کمک می‌کند تا بازارهای جدید صادراتی بیابند و درنتیجه به همکاری بیشتری بپردازند. البته چون روابط دو کشور برای مدتی طولانی قطع بوده و اتصالات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خاصی بین دو طرف وجود نداشته است، دست کم در کوتاه ‌مدت شاهد احتیاط، به خصوص از طرف مصر خواهیم بود و چنانچه این دوره به صورت منطقی طی شود، می‌توان در میان‌مدت شاهد گرم‌ترشدن روابط بود.

واقعیت اساسی آن است که منطقه خاورمیانه در مسیر تحولات عمیقی قرار دارد، صف‌بندی‌های آن به شکل گسترده‌ای درحال تغییر است و تمامی بازیگران منطقه‌ای می‌کوشند برای حفظ ثبات و امنیت خود در این شرایط متحول لنگرهایی ایجاد کنند. این امر سبب شده است اشکال جدیدی از ائتلاف/ رقابت میان کشورهای منطقه پدید آید. ازاین‌رو و در چنین شرایطی، هرچند نباید درباره آثار روابط ایران و مصر مبالغه کرد، ولی بایستی از گسترش این ارتباط استقبال کرد و در این چهارچوب تغییر نام یک خیابان را ستود.