فاطمه نصیری: در سال تحصیلی 1403-1402، نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان در تمام مقاطع افزایش یافته و به بالاترین میزان خود از سال 1396-1395 رسیده است. این در حالی است که در یک دهه گذشته عواملی مانند تحریم‌های اقتصادی و تورم‌های بالا و مزمن موجب شده است قدرت اقتصادی ایرانیان کاهش و نرخ فقر افزایش یابد. بنابراین افزایش تمایل خانوارها به ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس غیر دولتی نشان‌دهنده افزایش سطح رفاه نبوده و بیشتر ناشی از ضعف زیرساخت‌ها و کیفیت آموزشی مدارس دولتی و همچنین افزایش اهمیت کیفیت آموزش برای خانوارها است. برای مثال تراکم دانش‌آموزان ابتدایی در هر کلاس، در سال تحصیلی گذشته در مدارس دولتی معادل 25.7 نفر و در مدارس غیردولتی 18.7نفر بوده است. افزایش تمایل به آموزش خصوصی نشان می‌دهد حتی قشر کم‌درآمد نیز لزوم جبران عقب‌ماندگی تحصیلی فرزندانشان را قوی‌تر احساس کند. در این شرایط، شهریه مدارس غیردولتی «بهای خرید اطمینان» از آموزش است. در سال تحصیلی ۱۴۰3–۱۴۰2 بیشترین نرخ ترک‌تحصیل مربوط به مقطع متوسطه اول است؛ درحالی که 13.2درصد دانش‌آموزان این مقطع در مدارس غیردولتی مشغول به تحصیل بودند. 

این مقطع با تغییرات عاطفی و هویتی نوجوانان همراه است که کیفیت مدرسه، فضای آموزشی، روابط همسالان و حمایت خانواده در آن تعیین‌کننده است. بنابراین درحالی‌که بخشی از خانواده‌ها در متوسطه اول حاضرند شهریه بپردازند تا فرزندشان در مدرسه غیردولتی تحصیل کند، همزمان گروهی دیگر از همین مقطع ترک تحصیل می‌کنند. تداوم این شرایط منجر به افزایش شکاف طبقاتی در آموزش و کاهش عدالت آموزشی، کاهش سرمایه انسانی، افت رشد اقتصادی و در نهایت افزایش ریسک‌های اجتماعی-سیاسی می‌شود. در چنین شرایطی یکی از مهم‌ترین وظایف دولت تقویت زیرساخت‌های مدارس دولتی و حمایت‌های مالی و غیرمالی هدفمند از دانش‌آموزان دهک‌های پایین درآمدی است.

مدارس دولتی کافی نیستند؟ 

بر اساس گزارش مرکز آمار، نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان، در سال تحصیلی 1403-1402 در تمام مقاطع افزایش یافته و به بیشترین میزان خود از سال تحصیلی 1396-1395 رسیده است. نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1403-1402 با افزایش 0.8 واحد درصدی نسبت به سال تحصیلی 1402-1401 به 14.8درصد رسیده است. این در حالی است که این نسبت در سال تحصیلی 1396-1395 معادل 11.4درصد بود. این نسبت در سال تحصیلی گذشته، در مقطع متوسطه اول و دوم نیز به ترتیب معادل 16.1 و 13.4درصد بوده است. بنابراین در بین سه مقطع تحصیلی، بالاترین نسبت دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مدارس غیردولتی، به مقطع متوسطه اول اختصاص دارد. یکی از نکات قابل توجه در بررسی افزایش سهم دانش‌آموزان مدارس غیر دولتی، نسبت به کل دانش‌آموزان آن است که در یک دهه گذشته قدرت اقتصادی ایرانیان به دلایلی مانند تحریم‌ها، کسری بودجه‌های عمیق و در نهایت تورم‌های بالا و مزمن کاهش یافته است. در چنین شرایطی پرسشی که به وجود می‌آید آن است که دلیل افزایش تمایل خانوارها به ثبت نام فرزندانشان آن هم در چنین شرایطی چیست؟ 

چرا با وجود افزایش فقر، تقاضا برای آموزش دولتی کاهش یافته است؟

جذابیت آموزش خصوصی

فاطمه نصیری: در سال تحصیلی 1403-1402، نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان در تمام مقاطع افزایش یافته و به بالاترین میزان خود از سال 1396-1395 رسیده است. این در حالی است که در یک دهه گذشته عواملی مانند تحریم‌های اقتصادی و تورم‌های بالا و مزمن موجب شده است قدرت اقتصادی ایرانیان کاهش و نرخ فقر افزایش یابد. بنابراین افزایش تمایل خانوارها به ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس غیر دولتی نشان‌دهنده افزایش سطح رفاه نبوده و بیشتر ناشی از ضعف زیرساخت‌ها و کیفیت آموزشی مدارس دولتی و همچنین افزایش اهمیت کیفیت آموزش برای خانوارها است. برای مثال تراکم دانش‌آموزان ابتدایی در هر کلاس، در سال تحصیلی گذشته در مدارس دولتی معادل 25.7 نفر و در مدارس غیردولتی 18.7نفر بوده است. افزایش تمایل به آموزش خصوصی نشان می‌دهد حتی قشر کم‌درآمد نیز لزوم جبران عقب‌ماندگی تحصیلی فرزندانشان را قوی‌تر احساس کند. در این شرایط، شهریه مدارس غیردولتی «بهای خرید اطمینان» از آموزش است. در سال تحصیلی ۱۴۰3–۱۴۰2 بیشترین نرخ ترک‌تحصیل مربوط به مقطع متوسطه اول است؛ درحالی که 13.2درصد دانش‌آموزان این مقطع در مدارس غیردولتی مشغول به تحصیل بودند. 

این مقطع با تغییرات عاطفی و هویتی نوجوانان همراه است که کیفیت مدرسه، فضای آموزشی، روابط همسالان و حمایت خانواده در آن تعیین‌کننده است. بنابراین درحالی‌که بخشی از خانواده‌ها در متوسطه اول حاضرند شهریه بپردازند تا فرزندشان در مدرسه غیردولتی تحصیل کند، همزمان گروهی دیگر از همین مقطع ترک تحصیل می‌کنند. تداوم این شرایط منجر به افزایش شکاف طبقاتی در آموزش و کاهش عدالت آموزشی، کاهش سرمایه انسانی، افت رشد اقتصادی و در نهایت افزایش ریسک‌های اجتماعی-سیاسی می‌شود. در چنین شرایطی یکی از مهم‌ترین وظایف دولت تقویت زیرساخت‌های مدارس دولتی و حمایت‌های مالی و غیرمالی هدفمند از دانش‌آموزان دهک‌های پایین درآمدی است.

مدارس دولتی کافی نیستند؟ 

بر اساس گزارش مرکز آمار، نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان، در سال تحصیلی 1403-1402 در تمام مقاطع افزایش یافته و به بیشترین میزان خود از سال تحصیلی 1396-1395 رسیده است. نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1403-1402 با افزایش 0.8 واحد درصدی نسبت به سال تحصیلی 1402-1401 به 14.8درصد رسیده است. این در حالی است که این نسبت در سال تحصیلی 1396-1395 معادل 11.4درصد بود. این نسبت در سال تحصیلی گذشته، در مقطع متوسطه اول و دوم نیز به ترتیب معادل 16.1 و 13.4درصد بوده است. بنابراین در بین سه مقطع تحصیلی، بالاترین نسبت دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مدارس غیردولتی، به مقطع متوسطه اول اختصاص دارد. یکی از نکات قابل توجه در بررسی افزایش سهم دانش‌آموزان مدارس غیر دولتی، نسبت به کل دانش‌آموزان آن است که در یک دهه گذشته قدرت اقتصادی ایرانیان به دلایلی مانند تحریم‌ها، کسری بودجه‌های عمیق و در نهایت تورم‌های بالا و مزمن کاهش یافته است. در چنین شرایطی پرسشی که به وجود می‌آید آن است که دلیل افزایش تمایل خانوارها به ثبت نام فرزندانشان آن هم در چنین شرایطی چیست؟