کشاورزی هسته‌ای؛ انقلابی در امنیت غذایی کشور رخ می‌دهد
استفاده ازکشاورزی هسته‌ای باعث تولید محصولات کشاورزی مقاوم و پرمحصول ، کاهش ضایعات، بهبود استانداردهای صادراتی و جلوگیری از فرسایش خاک می شود
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
کشاورزی هسته‌ای ایران امروز نه تنها به عنوان یک فناوری پیشرفته در تولید محصولات کشاورزی مقاوم و پرمحصول عمل می‌کند، بلکه به عنوان یک ابزار راهبردی برای تأمین امنیت غذایی، کاهش ضایعات، بهبود استانداردهای صادراتی و حفاظت از محیط زیست نقش حیاتی دارد.
از جمله کاربردهای کلیدی صنعت هسته‌ای ، حوزه کشاورزی و امنیت غذایی است. کشاورزی هسته‌ای در ایران نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. این فناوری موفقیت‌های چشمگیری در افزایش تولید کشاورزی و کاهش ضایعات داشته است.
درکناراین، کشاورزی هسته‌ای ایران نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی منطقه هم خواهد داشت. با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی ایران، این فناوری می‌تواند کشور را به هاب غذایی منطقه تبدیل کند.
استفاده از انرژی هسته‌ای نقش مهمی در کودهای آلی، حفظ محیط زیست، اکوسیستم و تنوع زیستی، فرسایش خاک، انرژی‌ها و منابع و بهره‌وری محصولات کشاورزی ایفا می‌کند.
کشاورزی هسته‌ای ایران امروز نه تنها به عنوان یک فناوری پیشرفته در تولید محصولات کشاورزی مقاوم و پرمحصول عمل می‌کند، بلکه به عنوان یک ابزار راهبردی برای تأمین امنیت غذایی، کاهش ضایعات، بهبود استانداردهای صادراتی و حفاظت از محیط زیست نقش حیاتی ایفا می‌کند. این دستاوردها در شرایطی حاصل شده که کشور تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار داشته است، که خود نشان‌دهنده قدرت علمی و فناوری ایران در این حوزه استراتژیک است.
به گزارش تسنیم ، بر اساس گزارش‌های رسمی، پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای ایران از سال ۱۳۵۳ فعالیت‌های تحقیقاتی در راستای استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای در کشاورزی آغاز کرده و در سال ۱۳۹۲ به عنوان یک پژوهشکده مستقل تأسیس شد.
یکی از برجسته‌ترین موفقیت‌های کشاورزی هسته‌ای ایران، تولید دو رقم برنج کیان و هستی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز ویژگی‌های آن‌ها را به رسمیت شناخته است. این ارقام که از طریق پرتوتابی گامای ارقام طارم و هاشمی ایجاد شده‌اند، مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر تنش خشکی دارند.
رقم کیان در شرایط خشکسالی ۳ تن در هکتار و در شرایط آبیاری عادی تقریباً ۶ تن در هکتار محصول می‌دهد که در مقایسه با رقم بومی محلی که در بهترین شرایط ۵/۳ تا ۴ تن و در شرایط خشکسالی تنها ۶۰۰ کیلوگرم عملکرد دارد، پیشرفت چشمگیری محسوب می‌شود.
همچنین محققان کشاورزی هسته‌ای کشور با استفاده از روش موتاسیون بریدینگ و پرتوتابی گاما، ۱۴ رقم برنج، پنبه، سویا، کلزا و نارنگی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد معرفی کرده‌اند. علاوه بر برنج، سازمان انرژی اتمی در تولید دو رقم پنبه فخر و جاهش نیز موفق عمل کرده که عملکرد بهتری نسبت به ارقام سنتی نشان داده‌اند.
موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کشور هم اعلام کرده که ۱۴۰ رقم از محصولات مختلف گروه غلات آبی، ذرت و گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و حبوبات طی سال‌های اخیر به کشاورزان معرفی شده است. بیشتر ارقام معرفی شده در ۹ سال اخیر از مقاومت یا تحمل بالا و یا مطلوب در برابر تنش‌های زنده و غیرزنده از جمله آفات و بیماری‌های مهم، خشکی و کم‌آبی برخوردار بوده‌اند. این موفقیت‌ها باعث شده که ایران در حوزه هسته‌های اولیه بذر گندم و جو ۹۸ درصد، ذرت ۸۹ درصد، سورگوم و حبوبات ۱۰۰ درصد خودکفا باشد.
علاوه بر بهبود ارقام، فناوری تابش‌دهی نقش مهمی در کاهش ضایعات کشاورزی ایفا می‌کند. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، اعلام کرده که از ۱۳۰ میلیون تن تولید کشاورزی سالانه کشور، حدود ۳۰ درصد ضایع می‌شود که معادل ۴۰ میلیون تن محصول است .لذا استفاده از تابش‌دهی می‌تواند این ضایعات را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
در حال حاضر تعداد سامانه‌های پرتودهی فعال موجود در ایران پنج عدد بوده که چهار سامانه از نوع ثابت و یک سامانه از نوع خود حفاظ گاما است. مجموع ظرفیت سامانه‌های موجود در کشور جهت پرتودهی مواد غذایی حدود بین ۵۰-۱۰ هزار تن است.
سازمان انرژی اتمی برای گسترش سامانه‌های پرتودهی در سراسر کشور زمان‌بندی میان‌مدتی در نظر گرفته که در فاز اول حجم پرتودهی محصولات کشاورزی به ۱۵۰ هزار تن و در فاز دوم به بیش از یک میلیون تن خواهد رسید.
پرتودهی محصولات کشاورزی مزایای متعددی دارد که شامل کاهش آلودگی‌های میکروبی، قارچی و انگلی انواع محصولات غذایی، حفظ بهتر مواد و ارزش تغذیه‌ای و کیفیت حسی مواد غذایی، تثبیت کیفیت مواد غذایی به مدت طولانی و جلوگیری از ضایعات و هدررفت درصد زیادی از محصولات غذایی است. این فناوری همچنین عدم آلودگی محصول و محیط زیست را تضمین می‌کند.
یکی دیگراز نوآوری‌های مهم در این حوزه، استفاده از فناوری پلاسمای سرد برای مبارزه با سم آفلاتوکسین در محصولات کشاورزی وبخصوص پسته است.
این فناوری می‌تواند بازارهای جدیدی همچون بازارهای اروپا را به روی پسته ایرانی بگشاید، زیرا سالانه حدود ۲۰ درصد از پسته صادراتی ایران به علت وجود سم آفلاتوکسین بالاتر از حد مجاز برگشت داده می‌شود. دستگاه‌های پرتودهی گاما که به همت پژوهشگران حوزه هسته‌ای کشور به مرحله تولید رسیده، گام بلندی برای گسترش دانش بومی و رفع نیازهای کشور در زمینه‌های مختلف صنعتی، پزشکی و به‌ویژه کشاورزی محسوب می‌شود. این دستگاه‌ها قابلیت پرتودهی محصولات فله‌ای غلات و حبوبات در دُزهای پایین برای گندزدایی، کنترل جوانه‌زنی و کاهش آفات انباری به منظور افزایش انبارمانی از طریق کاهش بار میکروبی و نابودی میکروارگانیسم‌های آلوده و نابودکننده مواد غذایی را دارند.
درکنار این ها، کشاورزی هسته‌ای نقش مهمی در کاهش وابستگی کشور به واردات محصولات کشاورزی ایفا کرده است. به گفته کارشناسان، اگر زیرساخت‌های فناوری پرتودهی گاما توسعه یابد، می‌توان ضایعات محصولات کشاورزی را به کالای صادراتی تبدیل کرد.
به عنوان مثال، سالانه حدود ۵ میلیون تن سیب‌زمینی در کشور تولید می‌شود اما بیش از یک میلیون تن آن تبدیل به ضایعات می‌شود که با پرتودهی می‌توان این ضایعات را حفظ و آن‌ها را به کالاهای صادراتی تبدیل کرد.
به علاوه ، استفاده از فناوری‌های هسته‌ای به بهبود کیفیت و استانداردهای محصولات صادراتی کمک می‌کند. وزارت جهاد کشاورزی با رویکرد ارتقای کیفیت و ماندگاری محصولات کشاورزی، کاهش ضایعات و برخورداری از استانداردهای بین‌المللی صادرات، از توسعه بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای در بخش کشاورزی حمایت می‌کند. این امر به افزایش قدرت رقابت محصولات ایرانی در بازارهای جهانی کمک می‌کند.
به دنبال این تلاش ها، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در حاشیه شصت و پنجمین نشست کنفرانس عمومی آژانس در وین از پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای ایران به خاطر فعالیت‌های گسترده در حوزه امنیت غذایی و توسعه پایدار کشاورزی تقدیر کردند.
تجربیات بین‌المللی و اتفاق نظر میان فائو و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دهه شصت میلادی، منجر به شکل‌گیری مجموعه‌ای در آژانس برای کار در حوزه کشاورزی هسته‌ای شده است. این همکاری‌ها زمینه انتقال دانش و تجربیات بین‌المللی را به ایران فراهم کرده و موجب تسریع پیشرفت‌های کشور در این حوزه شده است.
چالش‌ها و مسیر پیش رو
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشاورزی هسته‌ای ایران، نیاز به گسترش زیرساخت‌های پرتودهی است. با توجه به حجم بالای تولیدات کشاورزی کشور، ظرفیت فعلی سامانه‌های پرتودهی پاسخگوی نیازهای کشور نیست.
دراین باره، کارشناسان تأکید می کنند که فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی در بخش مزارع باید از مرحله پایلوت خارج شده و در سطح کشور اجرایی شود. برای رفع این چالش‌ها، تفاهم‌نامه‌های چهارجانبه بین انجمن ارگانیک ایران، سازمان انرژی اتمی، سازمان حفظ نباتات و اتحادیه ملی محصولات کشاورزی منعقد شده تا زمینه ورود فناوری‌های جدید هسته‌ای به مزارع و باغات کشور تسریع شود. این تفاهم‌نامه‌ها زمینه هماهنگی بیشتر بین نهادهای مختلف و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های موجود را فراهم می‌کند.
درنهایت هم اینکه ایران برنامه‌های جامعی برای توسعه کشاورزی هسته‌ای دارد که شامل گسترش سامانه‌های پرتودهی، توسعه ارقام جدید محصولات و بهبود فناوری‌های موجود است. این برنامه‌ها با هدف دستیابی به ۴۰ ظرفیت ساختاری نهفته و بالقوه کشاورزی ایران تدوین شده که بدون وابستگی به مذاکرات هسته‌ای، امکان فعال‌سازی دارد. برای تحقق این اهداف، «اقدام برای شکوفایی» باید جای «انتظار برای گشایش» را بگیرد.
