«مذاکره» به مثابه فرصت و قدرت
د ر هفته‌های اخیر، زمزمه‌هایی مبنی بر بی‌اثر بود ن مذاکرات و بی‌نتیجه ماند ن تلاش‌های د یپلماتیک شنید ه می‌شود ؛ موضع‌گیری‌هایی که می‌تواند امید شکل‌گرفته د ر جامعه نسبت به احیای توافقات هسته‌ای را تحت‌الشعاع قرار د هد . این د ر حالی است که تحلیلگران سیاسی تأکید د ارند نفس انجام مذاکره، نشانه‌ای از قد رت و اعتماد به‌نفس ملی است و نه ضعف یا عقب‌نشینی.
روزنامه آرمان امروز در یادداشتی نوشت:
د ر هفته‌های اخیر، زمزمه‌هایی مبنی بر بی‌اثر بود ن مذاکرات و بی‌نتیجه ماند ن تلاش‌های د یپلماتیک شنید ه می‌شود ؛ موضع‌گیری‌هایی که می‌تواند امید شکل‌گرفته د ر جامعه نسبت به احیای توافقات هسته‌ای را تحت‌الشعاع قرار د هد . این د ر حالی است که تحلیلگران سیاسی تأکید د ارند نفس انجام مذاکره، نشانه‌ای از قد رت و اعتماد به‌نفس ملی است و نه ضعف یا عقب‌نشینی.
بر اساس این تحلیل‌ها، گفت‌وگوهای د یپلماتیک، حتی اگر به توافق نهایی منجر نشوند ، بستری برای بیان مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران، تثبیت حقانیت فعالیت‌های هسته‌ای د ر افکار عمومی جهانی، و نمایش اراد ه کشور برای حل‌وفصل مسائل از مسیر گفت‌وگو و منطق فراهم می‌کنند .
د ر همین چارچوب، تفسیرهایی که تلاش د ارند اظهارات اخیر مقام معظم رهبری را نشانه‌ای از مخالفت با اصل مذاکره تفسیر کنند ، با نقد جد ی مواجه‌اند . چرا که به اذعان ناظران، آغاز مذاکرات و اد امه آن همگی با مجوز و د ر چارچوب سیاست‌های کلان نظام صورت گرفته و هشد ار رهبری د رباره بی‌نتیجه بود ن گفت‌وگو، ناظر بر نبود اراد ه د ر طرف مقابل است، نه اصل فرآیند مذاکره.
با توجه به تأثیرات کوتاه‌مد ت مذاکرات بر بازارهای مالی، روند مثبت د ر مناسبات با کشورهای همسایه، و تقویت قد رت بازد ارند گی د یپلماتیک ایران، تحلیلگران بر این باورند که تضعیف مذاکرات از سوی جریان‌های تند رو می‌تواند به تضعیف موقعیت روانی تیم مذاکره‌کنند ه و ناامید ی عمومی بینجامد .
د ر عرصه سیاست د اخلی نیز، موفقیت مذاکرات می‌تواند به گشایش‌هایی منجر شود ؛ چرا که پیوند ی د وسویه میان سیاست خارجی و د اخلی برقرار است. به بیان د یگر، تقویت د یپلماسی خارجی می‌تواند بر روند های سیاسی د اخلی تأثیرگذار باشد و زمینه را برای اصلاحات یا بهبود د ر عرصه‌های مختلف فراهم کند .
د ر این میان، برخی چهره‌های سیاسی همچون سید محمد خاتمی نیز بر اهمیت مذاکره به‌عنوان ابزار بیان منافع ملی، نمایش حقانیت جمهوری اسلامی، و جلب حمایت افکار عمومی د اخلی و خارجی تأکید کرد ه‌اند .
به نظر می‌رسد د ر شرایط فعلی، حفظ انسجام سیاسی د اخلی حول محور «مذاکره به‌عنوان فرصت» می‌تواند جایگاه کشور را د ر تعاملات بین‌المللی ارتقا د اد ه و امید شکل‌گرفته د ر سطح جامعه را تقویت کند .
د ر آستانه د ور جد ید ی از تحرکات د یپلماتیک پیرامون پروند ه هسته‌ای ایران، بیم‌ها و امید های بسیاری از سوی افکار عمومی و ناظران سیاسی مطرح شد ه است. برای بررسی این موضوع، گفت‌وگویی د اشته‌ایم با پیمان خواجوی، کارشناس مسائل سیاسی، که د ر آن به تحلیل وضعیت فعلی مذاکرات، ابعاد پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و چشم‌اند ازهای پیش‌رو پرد اخت.
خواجوی د ر ابتد ای گفت‌وگو با اشاره به تفاوت‌های شرایط فعلی با د وره‌های گذشته مذاکرات اظهار کرد : «اساساً موضوع هسته‌ای ایران نسبت به آنچه د ر د ه یا حتی بیست سال گذشته وجود د اشت، و حتی نسبت به زمانی که توافق برجام به تصویب رسید ، بسیار متفاوت است. ایران امروز کشوری است که هم از نظر د انش هسته‌ای و هم از نظر تجهیزات و امکانات، توانایی غنی‌سازی د ر سطوح بالا را د اراست؛ توانایی‌هایی که د ر گذشته و حتی د ر جریان مذاکرات پیشین اساساً وجود ند اشت.»
او افزود : «تحولاتی که د ر صنعت هسته‌ای ایران پس از خروج آمریکا از برجام رخ د اد ، شرایط را برای هرگونه توافق جد ید بسیار پیچید ه کرد ه است؛ چه برای ایران و چه برای جامعه بین‌الملل. این پیچید گی هم به د لیل حجم ذخایر اورانیوم ایران و هم به د لیل توانمند ی آن د ر سطح غنی‌سازی است.»
این کارشناس سیاسی اد امه د اد : «با این شرایط نمی‌توان تصور کرد که د ستیابی به توافقی جد ید با چند موضع‌گیری رسانه‌ای یا چند اظهار نظر رسمی حاصل شود . به گمان من، ایران و آمریکا هر د و د ر نقطه‌ای قرار د ارند که ناگزیر از د ستیابی به توافقی د وجانبه هستند ؛ توافقی که به نوعی نیز بتواند مورد پذیرش جامعه بین‌المللی قرار گیرد .»
خواجوی همچنین به روند رسانه‌ای مذاکرات اشاره کرد و گفت: «اگر د قت کنیم، می‌بینیم که د و طرف، چه ایران و چه آمریکا، مواضعی عمومی را اعلام می‌کنند ، اما آنچه که د ر واقعیت مذاکرات رد و بد ل می‌شود – از اسناد و پیشنهاد ات گرفته تا راهکارهای ارائه‌شد ه – د ر رسانه‌ها بازتابی ند ارد . موضع‌گیری‌های رسانه‌ای این روزها بیشتر جنبه محک‌زد ن افکار عمومی طرف مقابل را د ارد تا اینکه واقعاً بازتابی از محتوای مذاکرات باشد .»
وی د ر بخش د یگری از صحبت‌های خود به موضع‌گیری‌های ایالات متحد ه نیز پرد اخت و تصریح کرد : «اگرچه آمریکا د ر برخی مواضع خود ایران را تهد ید به اقد ام نظامی یا حمله به تأسیسات هسته‌ای می‌کند ، اما د ر عین حال، شخصیت‌هایی مانند ترامپ به سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای بسیار د ل بسته‌اند . هرگونه بحران امنیتی یا تنش نظامی د ر منطقه می‌تواند این امید ها را نقش بر آب کند .»
خواجوی نقش کشورهای عربی را نیز د ر این معاد له مهم ارزیابی کرد و افزود : «کشورهای عربی نیز د ر تلاش‌اند تا به نوعی بحران فعلی را حل‌وفصل کنند . آن‌ها نگران بروز د رگیری نظامی و تبعات منطقه‌ای آن هستند .»
وی د ر پایان گفت: «ایران د ر مسیر د ستیابی به د انش بومی هسته‌ای، به سطحی رسید ه است که حتی تحلیلگران غربی اذعان د ارند این د انش، تنها با حمله نظامی قابل حذف نیست و حتی د ر صورت برخورد نظامی، امکان احیای آن وجود د ارد . چه‌بسا همین روند منجر به اشاعه این د انش د ر سایر کشورهای منطقه نیز شود .»
به باور این کارشناس سیاسی، ایران و آمریکا ناگزیر به د ستیابی به توافقی هستند . وی نتیجه‌گیری کرد : «حال این توافق یا می‌تواند حد اکثری باشد با بیشترین منافع اقتصاد ی، سیاسی و امنیتی برای ایران، یا اینکه یک توافق حد اقلی خواهد بود که همچنان ایران را از بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصاد ی ناشی از رفع تحریم‌ها محروم نگاه می‌د ارد .
