چرا باید از نمایشگاه کتاب دفاع کرد؟

روزنامه اطلاعات در یادداشتی نوشت:

دو سه روزی است که «سی و ششمین دورۀ نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» به کار خودش پایان داده و تمامی ناشران، مصلی را ترک  کرده  اند. امسال هم خیلی  ها آمدند و کتاب  هایشان را عرضه  کردند. من نمایشگاه را از زمانی که در تپه  های بزرگراه چمران و پشت شهربازی بود، یادم هست. بعد آمد مصلی تهران و البته یکباری هم در شهر آفتاب برگزار شد که گویا فعلاً آنجا نخواهد بود. نمایشگاه در مصلی جای نسبتاً خوبی است. دسترسی خوبی دارد و منطقه وسیعی است. من قصد ندارم درباره جای نمایشگاه بنویسم. از همین ابتدا بگویم که هدفم فقط یک نکته است و آن این است که چرا باید از نمایشگاه با تمام ایراداتی که حتی به حق هم باشد، دفاع کرد؟

سنّت کتابخوانی در کشور ما دائماً در حال تغییر است و نسل ها می آیند و می روند و هر کدام به چیزی و موضوعی علاقه مند می شوند. روزگاری تیراژ کتاب دهها هزار نسخه بود، اما الان دویست تا سیصد تا شده است. در یک دوره ای مترجمانی بودند که کتاب های درجه یک از نویسندگان مشهور دنیا را ترجمه می کردند و فعلاً خبری از آنها نیست. الان نسلی از مترجمان آمده که کتاب های درجه دو را پیدا می کنند برای ترجمه. البته این روزها صدای پای هوش مصنوعی هم می رسد. شاید در یکی دو دوره بعدی خبری از مترجمان حرفه ای نباشد و کتاب ها را هوش مصنوعی ترجمه کند!

نمایشگاه کتاب همیشه بازدید کننده خود را داشته و دارد. فارغ از این که در این ایام، بسیاری از چهره  های دولتی و سیاسی سری به نمایشگاه می زنند و وعده هایی هم می دهند، اما حضور چهره  های فرهنگی و نویسندگان و مترجمان هم خالی از لطف نیست و در برخی از غرفه ها چنان جمعیت شلوغ می شود که مشخص است علاقه مندان آنها هستند. اینها که همه گفتم، چیز جدیدی نبود و همه اش را می دانیم. اما همانطور که تاکید کردم، باید از نمایشگاه تمام قد دفاع کنیم.

نمایشگاه محل عرضه کتاب است و اگر فروش کتاب رونق بگیرد، نویسندگان و مترجمان بیشتری مشغول می شوند و اگر نویسندگان و مترجمان مشغول شوند، ناشران بیشتر به تکاپو می افتند که در این چرخه فعال تر شوند.

نمایشگاه نمود واقعی اقتصاد نشر در ایران است. در اینجاست که می  توان به آمار واقعی و تیراژها دسترسی پیدا کرد و دید که چه ناشرانی فعال تر هستند. اگر این چرخه به خوبی حرکت کند و مخاطبان بیشتری داشته باشد، قطعاً آمار کتابخوانی و گسترش فرهنگ کتابخوانی به چشم می آید. 

در نمایشگاه است که می توانیم جلوه های فرهنگ کتابخوانی را آموزش دهیم. 

نمایشگاه فارغ از محلی برای عرضه کتاب، می تواند آموزشگاه کتابخوانی هم باشد. اگر فقط هر مخاطبی یک نفر را با خود همراه کند و او را کتابخوان کند، به سهولت ما با آمار دوبرابری کتابخوانی رو به رو می  شویم. 

قطعاً طی این سال ها بسیار درباره کتابخوانی صحبت شده و ایده  های بسیار مهم و کارگشایی هم طرح شده و شاید من چیز جدیدی برای گفتن نداشته باشم، اما نکته این است که برای شلیک موشک، شما باید محل پرتاب مستحکم و قوی داشته باشید. شلیک موشک کتابخوانی می تواند از نمایشگاه باشد.

فقط دقت کنیم که دو رویداد در حوزه کتاب در طول سال برگزار می شود؛ یکی در اردیبهشت و ایام نمایشگاه کتاب و دیگری در آبان ماه و در هفته کتاب. اما نمایشگاه کتاب، جلوه و نمود بسیار بالاتر و مهمتری دارد. نمایشگاه را باید توسعه داد و از آن دفاع کرد. 

حتی ساعات مراجعه را هم می توان به ده یا دوازده شب هم منتقل کرد و برنامه های جدی برای مراجعه کنندگان در ساعات شبانه داشته باشیم. همان ها که دائم صحبت از زیست شبانه در شهرها می کنند. این محل می تواند نمودی فرهنگی و مهم از زیست شبانه در تهران باشد.

هرچه قدر مراجعه کنندگان را در ساعات مختلف پراکنده کنیم و عده زیادی از نمایشگاه بازدید کنند، قطعا نه تنها به اقتصاد نشر کمک مهمی کردیم بلکه نقطه مهمی برای شروع کتابخوانی است. 

زمان ده روزه نمایشگاه کتاب باید تبدل به دهه جشن کتاب سراسری شود و تهران محلی برای مراجعه بسیاری باشد. 

که کتابخوان حرفه ای هستند و در شهرهای دور زندگی می کنند، در این سال ها به واسطه خرید مجازی می توانند کتاب  های خود را تهیه کنند، اما آنها که تازه کارند، مراجعه آنها قطعاً تاثیرگذار است. حضور آنها در نمایشگاه می تواند روح و روان آنها را با طراوت زیبایی کتاب آشنا کند.

نمایشگاه کتاب را به سان جشنی مهم باید آراست. هرچه نمای بصری آن زیباتر باشد، قطعاً حضور دلنشین تری خواهیم داشت. نمایشگاه باید تبدل به حضور جسمانی و روحانی افراد شود. 

نمایشگاه می تواند از اقشار مختلف که با کتاب سر و کار کمتری دارند و یا اصلاً ندارند را به خود جذب کند. استادان و دانشجویان و دانش آموزان و علاقه مندان به کتاب، هر طور که باشد و در هر جا که باشد، کتاب خود را تهیه می کنند.

 مهم حضور افرادی است که به کتاب جذب شوند و چه جایی بهتر و تاثیرگذارتر از نمایشگاه کتاب. پس باید از نمایشگاه دفاع کرد و باید هم دفاع کرد.