چراغ سبز ایران به سرمایه گذاری آمریکا

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

در ماه‌های اخیر و هم‌زمان با از سرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، مقامات دولت ایران از آمادگی کشور برای جذب سرمایه‌گذاری آمریکایی در حوزه‌های مختلف اقتصادی خبر داده‌اند. سخنگوی دولت اعلام کرد: «طبعاً، اگر توافق جدیدی انجام شود، آمریکا قادر به بهره‌مندی کامل از ظرفیت اقتصادی ایران خواهد بود و ما هم به عنوان کشوری که قادر به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های متعدد است، آماده همین کار هستیم.» در این گزارش کوشیده‌ایم پتانسیل‌های اقتصاد ایران برای جذب سرمایه‌گذاری آمریکایی، تأثیر این سرمایه‌گذاری‌ها بر رشد اقتصادی، و ارقامی را که درباره حجم احتمالی سرمایه‌گذاری مطرح شده بررسی کنیم.

پتانسیل‌های کلان اقتصادی ایران

ذخایر نفت و گاز

ایران با دارا بودن نزدیک به ۱۰٪ ذخایر نفت و ۱۸٪ ذخایر گاز جهان، یکی از بازیگران کلیدی بازار انرژی است. پس از رفع تحریم‌ها و ارتقای تکنولوژی‌های بهره‌برداری، ظرفیت تولید و صادرات نفت خام و گازطبیعی می‌تواند به‌سرعت افزایش یابد و سودآوری قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران خارجی از جمله شرکت‌های بزرگ انرژی آمریکا به همراه آورد.

بازار مصرف بزرگ و جمعیت جوان

با جمعیت حدود ۹۰ میلیون نفری و سهم قابل‌توجه قشر زیر ۳۵ سال، ایران بازار بکر و گسترده‌ای برای کالاها و خدمات مصرفی، تکنولوژی‌های نوین و صنایع سبک دارد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌های مصرف‌محور می‌توانند از این ظرفیت به‌عنوان یک «بازار نوظهور قوی» استفاده کنند.

تنوع منابع طبیعی و معادن

ایران در زمینه مس، آهن، سرب و روی و بسیاری از عناصر کمیاب نیز در جایگاه بالایی قرار دارد. سرمایه‌گذاری در استخراج و فرآوری معادن می‌تواند ارزش افزوده بالایی ایجاد کند و زنجیره‌های تامین جهانی را تقویت نماید.

۴زیرساخت‌های صنعتی

وجود نیروی کار تحصیل‌کرده در رشته‌های مهندسی و علوم پایه، و سابقه کشور در صنایع پتروشیمی، خودروسازی و داروسازی، بستری مناسب برای انتقال تکنولوژی و همکاری مشترک با شرکت‌های بزرگ آمریکایی است.

۲تأثیر سرمایه‌گذاری آمریکا بر رشد اقتصادی

افزایش رشد تولید ناخالص داخلی

در برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه آمده که برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی، ایران به حدود هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد –  رقمی که معادل سرمایه‌گذاری خارجی لازم برای تحریک تولید و بهبود زیرساخت‌های اقتصادی است.

ایجاد اشتغال و بهبود بازار کار

هر یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه‌های انرژی و صنعت می‌تواند به‌طور متوسط بین ۷ تا ۱۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند. با جذب سرمایه‌گذاری آمریکایی، نرخ بیکاری به‌ویژه در مناطق محروم صنعتی کاهش خواهد یافت.

انتقال تکنولوژی و افزایش بهره‌وری

شرکت‌های آمریکایی علاوه بر سرمایه، تکنولوژی‌های پیشرفته، استانداردهای مدیریتی و تجربه در پروژه‌های بزرگ را به ایران وارد خواهند کرد. این امر موجب افزایش چشمگیر بهره‌وری در صنایع نفت، گاز، معدن و انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود.

افزایش درآمدهای ارزی

با توسعه صادرات نفت، گاز و پتروشیمی، و هم‌زمان واردات ماشین‌آلات و قطعات از آمریکا، تراز تجاری Iran می‌تواند متعادل‌تر شود و ذخایر ارزی بانک مرکزی تقویت گردد.

ارقام مطرح‌شده برای سرمایه‌گذاری

در یادداشتی که عباس عراقچی در «واشنگتن‌پست» منتشر کرد، بیان شده که «توافق جدید هسته‌ای می‌تواند دسترسی شرکت‌های آمریکایی به فرصت اقتصادی هزار میلیارد دلاری در کشوری با جمعیت ۹۰ میلیونی و ذخایر عظیم نفت و گاز را فراهم کند.» همچنین برخی منابع داخلی از جمله روزنامه «شرق» این رقم را «رؤیا و خیالات» خوانده و تأکید کرده‌اند که حتی یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیز برای ایران رقم بزرگی است.

بُنیادهای قانونی و محدودیت‌ها

قانون اِسا (ISSA یا داماتو) که هنوز در آمریکا به قوت خود باقی است، شرکت‌های آمریکایی را از سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰ میلیون دلار در ایران منع می‌کند. تا زمانی که این قانون لغو نشود، امکان ورود سرمایه‌های بزرگ وجود ندارد.

نیاز واقعی مطابق برنامه توسعه

در برنامه پنج‌ساله هفتم، پیش‌بینی شده که برای رسیدن به رشد ۸ درصدی، ایران به حدود هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری (داخلی و خارجی) نیاز دارد؛ از این مقدار، سهم ۵۰ درصدی (۵۰۰ میلیارد دلار) برای سرمایه‌گذاری خارجی در نظر گرفته شده است.

چالش‌ها و موانع پیش‌رو

تحریم‌های ثانویه و قوانین داخلی آمریکا

تا زمانی که تحریم‌های اقتصادی و قانون داماتو پا بر جا باشد، دسترسی شرکت‌های آمریکایی به بازار ایران محدود خواهد ماند. همچنین بیم ریسک تحریم مجدد، هزینه‌های بیمه و مالی در سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد.

ریسک سیاسی و امنیتی

نوسان‌های سیاست خارجی، ضعف شفافیت حقوق مالکیت و نگرانی از بازگشت ناگهانی تحریم‌ها، شرکت‌های آمریکایی را از تعهدات بلندمدت بازمی‌دارد.

زیرساخت‌های ناکافی و بروکراسی

در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل، ارتباطات و نظام بانکی، زیرساخت‌ها نیازمند اصلاحات ساختاری و سرمایه‌گذاری مجدد هستند تا بتوانند پروژه‌های بزرگ را پشتیبانی کنند.

رقابت منطقه‌ای

کشورهای همسایه مانند امارات، عربستان و ترکیه با سهولت بیشتر در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارائه مشوق‌های متعدد، رقبای ایران در جذب سرمایه آمریکایی خواهند بود.

نتیجه‌گیری

آماده‌سازی بستر حقوقی و رفع تحریم‌ها می‌تواند درهای همکاری اقتصادی میان ایران و آمریکا را بگشاید و زمینه جذب بخشی از آن هزار میلیارد دلار ظرفیت بالقوه را فراهم کند. سرمایه‌گذاری‌های مستقیم آمریکایی، به‌ویژه در صنایع انرژی، معادن و فناوری، می‌تواند رشد اقتصادی، اشتغال و درآمدهای ارزی ایران را تقویت کند. با این حال، برای تحقق این چشم‌انداز باید موانع قانونی (قانون داماتو)، تحریم‌ها، ریسک‌های سیاسی و کاستی‌های زیرساختی به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد و سیاست‌گذاران دو کشور بر ایجاد تضمین‌های حقوقی و کاهش ریسک تمرکز کنند. تنها در این صورت است که وعده بهره‌مندی «کامل» از ظرفیت اقتصادی ایران، به یک فرصت واقعی برای سرمایه‌گذاران آمریکایی و محرکی قوی برای اقتصاد ایران تبدیل خواهد شد.