انتشار یادگارهای استاد

روزنامه ایران گفتگوئی را با پورقناد منتشر کرده است:

به صورت اجمالی توضیح دهید چه شد که آثار به یادگار مانده از استاد وهدانی به دست شما رسید؟

در اسفند ماه سال گذشته، دوست قدیمی‌ام آقای حامد فتحی (نوازنده گیتار کلاسیک) به من گفتند که خانم پریوش داغی و فرزندشان شهنام قاصدی که از همسایگان استاد وهدانی بودند، به نمایندگی از دختر استاد می‌خواهند آثار ایشان را به دست اهل موسیقی برسانند. من هم انجام وظیفه کردم و به همراه این دوستان به منزل استاد رفتیم که در آنجا با انبوهی از نت، کتاب و دست‌نوشته‌های ایشان و استادان معاصرشان روبه‌رو شدیم که امروز در حال بررسی و دسته‌بندی این آثار هستیم.

 آیا تصمیمی که خانواده استاد در رابطه با آثار ایشان گرفته‌اند، بنا به وصیت استاد بوده یا خیر؟

اینکه دقیقاً جناب وهدانی وصیت خاصی در این ارتباط داشته باشند تا جایی که من می‌دانم خیر؛ ولی خانواده ایشان براساس روحیات و شخصیت و نیز تلاشی که استاد در زندگی هنری خود در راه حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی خصوصاً ردیف موسیقی داشتند، چنین تصمیمی گرفتند.

 در ارتباط با نحوه در دسترس قراردادن آثار استاد در بین اهالی موسیقی توضیح می‌دهید؟

در این خصوص ما یک صفحه تلگرامی به‌ نام rezavohdani@ راه‌اندازی کردیم که برخی آثار استاد را در این صفحه به اشتراک خواهیم گذاشت. همچنین یک صفحه دیگر در اینستاگرام به نام

rezavohdani@ وجود دارد که برخی عکس‌ها و دست نوشته‌های به‌جای مانده از استاد در آن صفحه در دسترس علاقه‌مندان قرارخواهد گرفت و نیز کتاب ردیف ایشان هم در دست انتشار است که در آینده نزدیک جهت فروش به بازار عرضه خواهد شد.

چه گروه  یا اشخاصی در این موضوع حاضر به همکاری با خانواده استاد شدند؟

تا اینجای کار، بنده و آقای حامد فتحی و آقای شهنام قاصدی مشغول کار روی این آثار هستیم.

آیا نگهداری این آثار زیر نظر نهاد یا ارگان خاصی خواهد بود؟

خیر، ارگان یا نهاد خاصی در این ارتباط همکاری ندارد و یک گروه متشکل از دوستداران و علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی، عهده دار این مهم می‌باشند. احتمالاً در آینده برای انتشار بعضی از این آثار از کمک‌های سازمان‌هایی چون منظومه خرد بهره خواهیم برد ولی تا امروز تنها صحبتی اولیه با مدیریت منظومه خرد داشته‌ایم.

چه آثارو اسنادی از استاد به یادگار مانده است؟

آثار بسیار زیادی از ایشان برجای مانده، خصوصاً دست نوشته‌های اساتید قدیمی که برخی از این دست نوشته‌ها با نام آنها بوده و برخی نیز بی‌نام است. می‌بایست تمامی این آثار توسط اهل فن، کارشناسی و شناسایی شده و مشخص شود متعلق به کدامیک از اساتید است. همچنین نامه‌ها و دست‌نوشته‌های فراوانی از ایشان باقی مانده که این اسناد و نوشته‌ها هم‌اکنون توسط بنده و به‌منظور انتشار، درحال دسته‌بندی است.

در مورد خصوصیات و کیفیت ردیفی که به دست استاد منتشر شد توضیح می‌دهید؟

درباره ردیف نگاشته شده توسط استاد وهدانی، جای تحقیق و پژوهش بسیار زیاد است. نت‌نویسی این ردیف با دقت بسیار زیادی انجام شده که نشان دهنده دانش و دقت مثال زدنی ایشان است. اصولاً این نسل توانایی و شناخت بسیاری روی نت نویسی غربی داشتند و سعی بسیاری در دقیق‌نویسی و انتقال کامل میراث گذشتگان داشتند. امروز روایت‌های دیگری ازردیف میرزا حسینقلی موجود است که اختلافاتی با ردیف نگاشته استاد وهدانی دارد. به همین جهت لازم است محققان ومخصوصاً نوازندگانی که به این سبک تارنوازی تعلق خاطردارند، حتماً این ردیف را تهیه و مطالعه کنند.

البته این نکته را هم باید در نظر داشت که در کنار آثار هر موسیقیدانی لازم است، بخشی ازگفته‌هایش مورد تحلیل قرارگیرد تا ازمیان این گفتارها اطلاعات دیگری که مکمل آثارموسیقایی اوست نیز به دست آید. مثلاً بسیارمهم است که بدانیم استاد وهدانی با اینکه امکان بهره‌گیری ازردیف استادان دیگر را داشته چرا تنها توجه به ردیف میرزا حسینقلی و فرزند اوعلی اکبر خان شهنازی داشته است؛ دلیل این موضوع را می‌شود از لابلای دست‌نوشته‌های ایشان و نقدهایی که به ردیف‌ها داشته‌اند شناسایی کرد.

درباره ردیف آوازی ایشان توضیح بدهید.

استاد وهدانی غیر از نوازندگی تار و سه‌تار با آواز نیز آشنا بوده‌اند و شاگردانی نیز در این زمینه داشته‌اند. ازایشان یک ردیف آوازی نت‌نویسی شده هم موجود است که متأسفانه منظم نیست و باید تلاش کنیم تا تمام صفحه‌های آن‌را درمیان دست‌نوشته‌های ایشان کشف کنیم. اگراین ردیف به طور کامل پیدا شد، نتِ آن‌را به صورت فایل پی‌دی‌اف روی صفحه تلگرام ایشان منتشر خواهیم کرد.

 آیا در آثار استاد، دست نوشته‌هایی وجود دارد که به گسترش رپرتوار موجود موسیقی ایرانی کمک کند؟

قطعاً! در منزل ایشان آثار زیادی کشف شده که تا امروز ناشناخته بوده است. همچنین در میان آثار موجود در منزل ایشان دست‌نوشته‌هایی از ردیف‌های مختلف موجود است که در دسترس عموم نیست، ولی باید این ردیف‌ها را به طور کامل بررسی کنیم تا ببینیم کامل و قابل انتشار هست یا خیر.

در مورد اجرای صوتی ردیف توسط استاد توضیح می‌دهید؟

یک فایل صوتی هم از اجرای مشخص و شمرده و آموزشی ایشان موجود است که قبلاً به صورت نوار درکنار این کتاب منتشر شده بود. به دلیل عدم وجود دستگاهِ پخشِ کاست درمنازل بیشتر موسیقیدان‌ها، تصمیم گرفتیم که فایل‌های صوتی این مجموعه را درهمان کانال تلگرام منتشر کنیم. البته فیلمی هم ازاجرای استاد وجود دارد که آنها را نیز در کانال تلگرام و اینستاگرام ایشان منتشر می‌کنیم.

 با نگاهی به آثار، سخنرانی‌ها و نوشته‌های ایشان، نوعی نگرش دوگانه و متضاد در ارتباط با موسیقی ایرانی احساس می‌شود، این نگرش دوگانه (مدرن و سنت‌گرا) را چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟

اصولاً درنگاه استاد وهدانی به سنت، باید به این نکته توجه کرد که ایشان سنت را مفهومی کاملاً غیرقابل تغییرنمی‌دانستند ولی محدودیت خاصی برای نوآوری هم قائل بودند، به این صورت که ایشان فقط افرادی را مجاز به نوآوری در موسیقی ایرانی می‌دانستند که به نوعی -به قول معروف- به اجتهاد رسیده باشند؛ به این معنی که موسیقی ایرانی را با جزئیات کامل بشناسند.

به همین دلیل استفاده ازتکنیک‌های موسیقی‌های غیرایرانی مثل هارمونی و کنترپوان غربی را برای کسی که مسلط بر موسیقی ایرانی است و می‌داند ازچه تکنیک‌هایی می‌شود استفاده کرد، مجاز می‌دانستند واعتقاد داشتند که چنین کسی می‌داند تا کجا پیش رود تا فضای موسیقی ایرانی مورد خدشه واقع نشود.ازهمین روست که خودشان آثاری برای ارکستر بزرگ تصنیف کرده‌اند؛ فایل‌های صوتی بعضی ازآنها موجود است.ایشان در زمینه موسیقی غربی ازمحضر استادان فروتن‌راد و دهلوی استفاده کرده بودند.

درارتباط با خصوصیات آهنگسازی استاد به چه نکاتی می‌توان اشاره کرد؟

درآثارایشان چند رویکرد به آهنگسازی را می‌شود درنظر گرفت؛ اولی که به عقیده بنده مهم‌ترین آنهاست، آثاری هستند صرفاً برای تار و تحت تأثیر استادشان علی‌نقی‌وزیری نوشته شده‌اند. غیرازاین، دو سبک دیگر نیز درمیان آثارشان وجود دارد؛ یکی آثار ارکسترال به سبک برنامه گلهاست و دیگری فرم‌های آشنای موسیقی کلاسیک ایرانی است، مثل رنگ و پیش‌درآمد و...نت بیشتر این آثار به صورت پراکنده درمیان نوشته‌های ایشان موجود است ولی مشکل بررسی و جمع‌آوری این آثار این است که بسیاری از آنها بدون نام و نشان هستند.

ایشان درزمانی قطعات استادان را به صورت دست‌نویس برای شاگردان می‌نوشتند، به همین دلیل درمیان دست‌نویس‌های ایشان آثاری ازقدما وجود دارد که باید شناسایی شود.همچنین آثارناکامل بی‌شماری نیز درمیان دست‌نویس‌های ایشان موجود است که پس ازبررسی کامل آثار، باید در فرصتی آنها را نیز مورد بررسی قرار داد.

به غیر از ردیف منتشر شده آیا آثار دیگری هم از ایشان منتشر شده است؟

متأسفانه با گذشت بیست و دو سال از درگذشت آقای وهدانی بجز همان ردیف، چیزی از ایشان منتشر نشده است. در ابتدا لازم است آثار تک‌نوازیشان به صورت نت منتشر شود و بعد از آن مجموعه بزرگی از آثاری که از قدما جمع‌آوری کرده‌اند به انتشار برسد.

در کنار این آثار، بخشی از تحقیقات تاریخی‌ که زمانی توسط خودشان در کنسرواتوار تهران به عنوان استاد تاریخ موسیقی ایران تدریس شده نیز موجود است که در صورت کامل شدن این مجموعه، قصد دارم آنها را نیز در مجله آنلاین گفت‌و‌گوی هارمونیک که خودم سردبیری آن را به عهده دارم منتشر کنم. همچنین نامه‌ها، نقدها و خاطرات مهم در مورد وقایع مختلف موسیقی به قلم ایشان نیز در این دست‌نوشته‌ها موجود است که پیاده‌سازی و در سایت منتشر خواهد شد.