مسیر همراهی با «پویش ۲۵ درجه»

روزنامه ایران در گزارشی نوشت:

سخنگوی دولت در یادداشتی که روز گذشته در روزنامه ایران منتشر شد، اعلام کرد که «پویش 25 درجه» باهدف کمک به مدیریت ناترازی برق راه‌اندازی می‌شود. فاطمه مهاجرانی اعلام کرد که هدف از این پویش، جلب همکاری مردم است، در اینکه دمای محیط خود را همواره 25 درجه تنظیم کنند تا عبور از ناترازی با دشواری کمتری همراه باشد. دلیل طراحی این پویش، می‌تواند موفقیت پویش «2 درجه» کمتر باشد که زمستان سال گذشته پس از همراهی مردم با درخواست رئیس ‌جمهوری اتفاق افتاد. اما آیا صرف این توفیق نسبی در زمستان گذشته، می‌تواند توفیق پویش در تابستان را تضمین کند؟

پویش تابستانه «25 درجه» شاید ناظر به تأثیرات مثبت پویش زمستانه طراحی شده باشد، اما نمی‌تواند راه‌حل نهایی برای رفع ناترازی تلقی شود. چراکه هر گونه ناترازی و اساساً هر گونه رفتار اقتصادی مردم، یعنی نوع و میزان مصرف حامل‌های انرژی به طراحی‌های ساختاری و نهادی دولت باز می‌گردد. به دیگر سخن، ناترازی محصول سیاست‌‌گذاری‌های نادرست  دولت‌های گذشته است، اما مصرف بالای حامل‌های انرژی از سوی مردم حاصل این سیاست‌گذاری‌ها است. به زبان «اقتصاددانان نهادگرا» یا «جامعه‌شناسان نهادگرا» مردم در زمینی بازی می‌کنند که دولت‌ها برایشان طراحی می‌کنند. پس اگر ناترازی هست یا مصرف بالا است، ناشی از طراحی نادرست نهادها و سیاست‌ها است و نه رفتار مردم. گام اول برای موفقیت «پویش 25درجه» درک این واقعیت و بیان آن به مردم است. یعنی به مردم گفته شود که مسئول وضع فعلی ناترازی‌ها، سیاست‌گذاران بوده‌اند و نه مردم. مضافاً اینکه باید به مردم اعلام شود که امروز دولت از آنان می‌خواهد با «پویش 25درجه» همکاری کنند که در آینده سیاست‌های مربوط به حامل‌های انرژی تغییر کند. رفع ناترازی، اصلاح مصرف و عبور از همه این وضعیت‌ها، فقط یک راه دارد: دولت‌ها به خودشان بیایند و اگر دولت‌ها به خودشان بیایند، مردم نیز آنان را در مسیر همراهی خواهند  کرد.

« پویش 25 درجه» می تواند یک راه حل مؤثر باشد

مصطفی نخعی

عضو کمیسیون انرژی مجلس

گرمای زودرس در بهـــار را در حـــالــی تجربه می‌کنیم که به دلایل متعدد، همچون کاهـش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی به دلیل خشکسالی، با ناترازی برقی بیشتری مواجهیم.

همچنین هر سال درحالی بر میزان مصرف افزوده می‌شود که تأسیس نیروگاه‌ و میزان افزایش تولید برق با افزایش مصرف برابری نکرد. برای همین صرفه‌جویی و مدیریت مصرف برق به عنوان یک راهکار در دسترس و کوتاه مدت، برای کاهش ناترازی مطرح شده است. «پویش 25 درجه» که از سوی دولت پیشنهاد شده می‌تواند ذیل چنین راه‌حلی یک پویش مؤثر باشد. اما موفقیت و اثرگذاری آن مشروط به این است که مردم صداقت و شفافیت را در عملکرد و گفتار مسئولان ببینند و ببینند که خود صاحبان مسئولیت، نهادهای دولتی و قوای سه‌گانه این پویش را جدی گرفته‌اند. تقاضا از مردمی که قطعی برق را تحمل می‌کنند برای همراهی با «پویش 25 درجه»، مشروط به آن است که شب هنگام شاهد روشن ماندن چراغ بانک‌ها، وزارتخانه‌ها و اداره‌ها نباشند. درغیر این صورت، حاصل چنین وضعیتی جز بی‌اعتمادی، کاهش سرمایه اجتماعی و همراهی نکردن مردم با پویش و انجام ندادن دیگر صرفه‌جویی‌ها نخواهد بود. به‌عکس، اگر مردم صداقت را در گفتار و رفتار مسئولان ببینند، شاهد شفافیت در تدوین و اجرای طرح‌ها باشند و ببینند بخش‌های وزارت نیرو با پویایی و جذب سرمایه در مسیر افزایش بهره‌وری نیروگاه‌ها، هوشمندسازی و تنوع بخشی به سبد تولید برق تجدید‌پذیر حرکت می‌کنند؛ احتمال همراهی مردم با این پویش بازهم بیشتر خواهد بود. قطعی برق خانگی مردم را کلافه می‌کند، کشاورزان و صنعت‌گران هم با مشکلات مشابه مواجه‌اند. پاسخ به این دغدغه‌ها نیازمند ایجاد و جذب منابع، اعتمادسازی برای سرمایه‌گذاران و برنامه‌ریزی قوی‌تر است که امید می‌رود اقداماتی از وزارت نیرو دیده شود و به همراهی مردم با دولت و حمایت‌شان از رئیس‌ جمهوری پاسخ مناسبی داده شود.

موفقیت پویش سهل و ممتنع است

سعید معیدفر

جامعه شناس

مسأله همراهی مردم با «پویش ۲۵ درجه» و اساساً موفقیت این پویش، موضوعی است که پاسخ به آن هم ساده و هم پیچیده است. طبیعی است که هر زمان مردم به دولتمردان اعتماد داشته باشند، به همان میزان در این پویش‌ها مشارکت می‌کنند. اما نظرسنجی‌های سال‌های اخیر نشان می‌دهد اعتماد عمومی به مسئولان کاهش یافته است. در نتیجه نمی‌توان انتظار داشت واکنش مردم به این پویش گسترده و فراگیر باشد. اعتماد، پدیده‌ای است که طی زمان به دست می‌آید و به مرور هم از دست می‌رود. در دهه‌های گذشته سرمایه اجتماعی در کشور ما تضعیف شد. بنابراین انتظار همراهی و همکاری جدی مردم با این پویش در چنین شرایطی تا حدی کم به نظر می‌رسد. با وجود این، شرایط کشور و مشکلات ناشی از کمبود انرژی، ممکن است حتی با وجود ضعف اعتماد هم مردم را به مشارکت در پویش ترغیب کند. امسال پیش از آغاز فصل گرما، میزان انرژی اختصاص یافته کاهش یافت و خاموشی‌ها زودتر از سال گذشته آغاز شد. در حالی که معمولاً در اواخر خرداد یا تیر، کمبود انرژی محسوس می‌شد. لذا آغاز زودرس بحران و افزایش فشارهای ناشی از ناترازی انرژی که دولت نیز به آن اذعان دارد، شاید باعث شود مردم برای جلوگیری از خاموشی‌های مکرر خانه‌های خود و صنایع، حتی به صورت حداقلی، در مصرف برق صرفه‌جویی کنند.

در این میان نقش نهادها و سازمان‌های دولتی اهمیت دارد. بخش قابل توجهی از مردم در این سازمان‌ها فعال هستند و اگر ببینند دولت و دستگاه‌های اجرایی به الگوهای مصرف پایبندند، احتمالاً در خانه نیز الگوی مصرف را رعایت خواهند کرد. اما اگر احساس کنند دولت و نهادهای آن به این توصیه‌ها عمل نمی‌کنند، ممکن است در رعایت الگو تردید کنند. در مجموع، دو عامل می‌تواند بر اعتماد و مشارکت مردم در «پویش ۲۵ درجه» تأثیرگذار باشد: اول، شرایط اضطراری و اجبار ناشی از بحران انرژی که مردم را ناچار به رعایت الگوهای مصرف می‌کند. دوم، الگو بودن دولت و دستگاه‌های اجرایی در رعایت مصرف بهینه. هرچند با توجه به ضعف زیرساخت‌های اعتماد عمومی، نمی‌توان انتظار داشت مردم به طور گسترده و داوطلبانه در پویش مشارکت کنند. همراهی مردم در این شرایط، بیشتر ناشی از اضطرار و اجبار خواهد بود تا اعتماد و همکاری داوطلبانه.

مقدمات موفقیت «پویش 25 درجه» چیست؟

مصطفی پوردهقان اردکان

عضو کمیسیون صنایع مجلس

«پویش 25 درجه» که برای کمک به مدیریت ناترازی برق تعریف شده، برای موفقیت خود در شرایطی که مردم از قطعی‌های برق گلایه دارند راه سختی در پیش دارد. بسیاری از مردم در عین احترام و همراهی برای دولت و سیاست‌گذاری‌های آن، درباره چرایی وقوع ناترازی برق، ابعاد آن، راه‌حل‌ها و نیز چرایی جا ماندن وزارت نیرو در دولت‌ها در تأمین برق و توسعه نیروگاه‌ها پرسش‌هایی دارند. باوجود اینکه شایعات هم به این پرسش‌ها اضافه می‌شود، اما به آنها پاسخ درخور و مکفی داده نمی‌شود و به همین دلیل مردم بی‌آنکه بخواهند رغبت کمتری برای همراهی با این پویش‌ها دارند.‌

پاسخ‌گویی به پرسش‌های مردم کاری نیست که صرفاً با اظهارات نهاد اطلاع‌رسانی یا سخنگوی دولت انجام شود. این پاسخگویی، ایجاد همراهی در مردم و جلوگیری از بروز این حس که نهاد متولی تولید برق به مشکلات قطع برق بی‌تفاوت است، به تحرک بیشتر وزارت نیرو در عرصه عمومی نیاز دارد. مردم کشور ما در سخت‌ترین شرایط سال‌های دفاع مقدس با مسئولان همراه بودند. بنابراین همراهی امروز آنان برای طرح‌های مرتبط با مدیریت ناترازی، نیازمند مشاهده شفافیت، عدالت و حل مسأله تبعیض است. مردم هنگامی با «پویش 25 درجه» همراهی بیشتری خواهند داشت که دریابند قطعی برق در همه استان‌ها، شهرها و محله‌ها به صورت عادلانه توزیع می‌شود.  وزارت نیرو پس از تبیین شفاف وضعیت، باید برنامه مشخص خود برای بهبود شرایط را برای مردم تبیین کند و به صورت روشن بگوید که سرنوشت تولید برق کشور در میان مدت و بلند مدت چه خواهد شد. حتماً وزارت نیرو با کمبود منابع و امکانات مواجه است، اما باید پا به پای رئیس ‌جمهوری در رویکرد مردم‌مداری، صداقت و شفافیت پیش برود. اگر به دلیل ندانستن یا نتوانستن، این همراهی اتفاق نیفتد، باید هوشمندانه دلایل را بر طرف کرد.

اعتمادسازی و شفافیت،پیش زمینه اجرای سیاست هاست

حسین نورانی نژاد

قائم مقام حزب اتحاد ملت

ناترازی‌های انرژی مسأله‌ای غامض است که طی دهه‌ها انباشته شده و اکنون به نقطه‌ای غیرقابل تداوم رسیده است. اگر راه‌حل پلکانی دولت اصلاحات در مجلس هفتم وتو نمی‌شد، شاید در این شرایط قرار نمی‌داشتیم. یعنی اگر در تولید انرژی مشکل داشتیم، شاید دست‌کم در مصرف و اصلاح قیمت‌ها با بحران روبه‌رو نبودیم و تغییرات ‌تدریجی خود را با دیگر اجزای بازار، قیمت‌ها و سبد هزینه خانوار تطبیق می‌داد. امروز آنچه دولت به ارث برد، قابل انتقال به دولت بعدی نیست و باید چاره‌ای اندیشید. شنیده می‌شود برخی راه‌حل‌ها روی میز تصمیم‌گیری مسئولان ارشد دولت قرار دارد، راهکارهایی که سال‌ها بررسی شد و اکنون باید به‌نحوی اجرا شوند، زیرا تداوم وضع موجود امکان‌پذیر نیست. راه‌حل هر چه باشد، دو وجه دارد: اول وجه فنی و تکنیکی، یعنی اقداماتی برای توزیع عادلانه‌تر و مؤثرتر یارانه انرژی و مدیریت مصرف، و دوم وجه سیاسی-اجتماعی که بستر اجرای راه‌حل‌های فنی است. اینکه جامعه تا چه اندازه اعتماد و با طرح‌ها همراهی کند، متغیری تعیین‌کننده است. نادیده گرفتن این متغیر می‌تواند بهترین طرح‌ها را هم زمینگیر کند.

برای پیشگیری از چنین سرنوشتی و با فرض وجود طرح فنی مناسب برای حل یا کاهش ناترازی‌ها، پیشنهاد دومرحله‌ای به دولت ارائه می‌شود:

۱. اعتمادسازی: باید به جامعه اطمینان داد که نه فقط دولت، بلکه کلیت کشور درپی عمل به خواست عمومی و تأمین رضایت و رفاه مردم است. اگر تاکنون دولت‌ها با آب، برق ، گاز و بنزین، مشروعیت و رضایت عمومی می‌خریدند و در عوض به دیگر وظایف خود بی‌توجهی می‌کردند، حالا باید منبع رضایت را به سایر حوزه‌ها و حقوق منتقل کنند. به دیگر سخن، اگر تاکنون جوان ایرانی از بسیاری امکانات محروم بود و در عوض چند لیتر بنزین ارزان می‌گرفت تا بخشی از نارضایتی‌ را با رانندگی جبران کند، حالا باید هزینه این تفریح در مصرف آب، برق و گازش بیشتر شود، اما در عوض، کسب دیگر حقوق این جوان آسان‌تر شود. دولت باید بتواند برادری خود را به جامعه ثابت کند و بعد انتظار همراهی داشته باشد.

۲. شفافیت: هر طرح دولت، باید شفاف، صریح و پرتکرار، از زبان تخصصی تا زبان عامه‌فهم، با تمام مزایا و معایب، سختی‌ها و فواید و حتی پیامدهای اجرا نشدن به اطلاع جامعه برسد. این اطلاعات باید از صداوسیما تا تریبون‌های عمومی با حضور موافقان و مخالفان به گفت‌وگو گذاشته شود؛ آن‌چنان‌ که همه بدانند چه طرحی، چرا، چگونه، از چه زمانی و از سوی چه کسانی اجرا می‌شود و اگر اجرا نشود، چه آینده‌ای در انتظار است.