سکوت‌ خود را بشکنید؛ این هندوانه‌ها سمی است؟

روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:

یکبار نوبت سیب زمینی بود، بار دیگر کیوی، بار بعدی فلفل دلمه ای واین بار ظاهرا نوبت به ابهام در وجود بیش از حداستاندارد نیترات در هندوانه های تولیدی کشور رسیده که ظاهرادر روسیه مورد تردید قرارگرفته است.

همه ماجرااز انتشار کلیپی در فضای مجازی آغاز شد؛ دراین فیلم ظاهرا یک ایرانی مقیم روسیه با دستگاهی نیترات موجود در یک هندوانه که مدعی است هندوانه ایرانی است را می سنجد ومیزان نیترات موجود در آن را ۵ برابر حد استاندارد اعلام می کند.

هرچند به دلایل متعددی می توان صحت این فیلم ومحتوای ادعا شده در آن را مورد تردید قرارداد و رد کرد اما سابقه برگشت خوردن برای اقلام کشاورزی ایران از روسیه ودیگر کشورها مانند هند برای محصول کیوی، گذشتن ساده از کنار موضوع را دشوار می کند؛، چرا که به هر حال مارگزیده از ریسمان سیاه وسفید می ترسد.

نیترات ها ترکیبات شیمیایی متشکل از نیتروژن و اکسیژن هستند که به طور طبیعی در خاک و آب آشامیدنی یافت می‌شوند. به علاوه در کودهای شیمیایی و مواد نگهدارنده در محصولات گوشتی فرآوری شده هم وجود دارند. اما امروزه مصرف بی رویه کودهای شیمیایی ازته توسط کشاورزان، باعث آلوده شدن محصولات کشاورزی و آبهای زیر زمینی و آشامیدنی به نیترات شده واین موضوع درمحصولات کشاورزی مشاهده می شود.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی ( WHO) مصرف روزانه قابل قبول و بی خطر نیترات،  ۷/۳ دهم میلی گرم در هر کیلوگرم وزن بدن انسان، برای افراد بالغ می باشد.لذا برخی کارشناسان معتقدند مصرف بیش از حد مواد غذایی یا محصولات کشاورزی که حاوی نیترات غیرمجاز باشد باعث ابتلا به سرطان می شود.

این چنین است که پس از انتشار گسنرده آن کلیپ درفضای مجازی، شائبه سرطان زا بودن هندوانه‌های ایرانی مطرح شد و اگر چه مقامات بخش خصوصی ودولتی (وزارت جهاد کشاورزی) با طرح دلایل متعدد آن را تکذیب کردند اما طرف روسی که گفته می شود برخی محموله های هندوانه ایران را پس فرستاده تاکنون از ارایه هرگونه توضیح خودداری کرده است؛ لذا افکار عمومی با توجه به سابقه دار بودن موضوع، قضاوت را به انتشار توضیحات رسمی روسیه موکول کرده است.

به علاوه، مشاهدات نشان می دهد بااینکه اکنون هندوانه یک میوه نوبرانه است وحجم زیادی از تولیدات آن در اردیبهشت وبهار به بازار نمی آید،اما وفور بیش از حد هندوانه در بازار وکاهش قیمت آن که به هشت هزار تومان در هرکیلو هم می رسد، این شک را ایجاد می کند که مبادا هندوانه های ارزان موجوددر بازار همان محموله های پر نیترات برگشت خورده از روسیه باشد که دلالان بی سرو صدا درحال خوراندن آن به مردم از همه جا بی خبر هستند.

این موضوعی است که تکذیبیه های نه چندان شفاف وزارت جهادکشاورزی هم آن رااز بین نمی برد وچه بسا افکار عمومی به یاددارد که برگشت خوردن فلفل دلمه ای ها از روسیه وکیوی ها از هند،ابتدا تکذیب وسپس به طور تلویحی وغیرمستقیم پذیرفته شد.حال سوال این است که تکذیبیه های مربوط به هندوانه هم در روزهای آینده به تاییدیه تبدیل خواهد شد؟ آیا در این میان فقط سلامت مردم آسیب دیده است؟ اینها پرسش هایی است که وزارت جهاد کشاورزی باید به تفصیل وحساسیت به آن پاسخ دهد.

واکنش های ناکافی وابهامات ماندگار

پس از انتشار کلیپ هندوانه در روسیه ،سازمان استاندارد و وزارت جهاد کشاورزی واکنش هایی کوتاه وناکافی به آن نشان دادند.

به گزارش ایرنا، سازمان ملی استاندارد ایران در اطلاعیه‌ای با یادآوری این نکته که فقط ۶ محصول زیره، زعفران، پسته، کشمش، برگه زردآلو و خرما مشمول اجرای استاندارد اجباری هستند، چنین نوشت: تست مورد استفاده در این فیلم از نوع Rapid Testبوده که «فاقد دقت علمی و اعتبار قانونی» است، مگر آن‌که توسط آزمایشگاه‌های مرجع تأیید شده باشد.

همچنین تاکید شد که روسیه خود دارای سیستم کنترل کیفی بسیار سختگیرانه است و هیچ محصولی بدون تأیید وارد بازار آن کشور نمی‌شود.

سازمان ملی استاندارد از شهروندان خواست به شایعات فضای مجازی و اطلاعات نادرست بلاگرها توجه نکنند و اخبار مرتبط با کیفیت و سلامت محصولات را فقط از مراجع رسمی و معتبر پیگیری کنند.

حسین اصغری ،مدیرکل دفتر سبزی‌ها و گیاهان جالیزی وزارت جهاد کشاورزی نیز بدون ارایه آمار از میزان صادرات هندوانه ایران به روسیه به رسانه ها اعلام کرد که سخت‌ گیرانه‌ ترین استانداردهای جهانی باقی‌مانده نیترات در روسیه انجام می شود و محصولات کشاورزی ایران هم این استانداردها را رعایت می‌کنند و به همین دلیل روسیه یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادراتی سبزی و صیفی ایرانی از جمله هندوانه است.

اصغری اظهار داشت: روسیه به دلیل نداشتن تولید کافی از کشورهای مختلفی هندوانه وارد می کند؛ ضمن آنکه سنجش نیترات باید از قسمت خوراکی هندوانه صورت بگیرد و نه از پوست آن اگر چه دستگاه مورد استفاده هم اصلا دقیق نیست.

وی ادامه داد: بر اساس مطالعه‌ای که موسسه تحقیقات خاک و آب کشور انجام داده است، میانگین غلظت نیترات در هندوانه‌های تولیدی ایران کمتر از ۱۰ میلی‌گرم در کیلوگرم است که از نمونه‌برداری ۴۳۳ نمونه هندوانه از استان‌های اصلی تولید کننده این محصول به دست آمده است.

وی با بیان اینکه حد مجاز باقیمانده نیترات در هندوانه در ایران و روسیه معادل ۶۰ میلی‌گرم در کیلوگرم است، افزود: طبق آنچه که مطرح شده مشخص نیست هندوانه مورد نظر محصول صادراتی ایران باشد.

همچنین ،صدرالدین نیاورانی ،عضو هیات‌ رئیسه اتحادیه صادرکنندگان میوه در گفت‌وگو با ایرنا در این باره اظهار داشت: این فیلم بدون سند قابل اتکا وعلمی منتشر شده و بیش از هر چیز نگرانی‌هایی را درباره کیفیت محصولات کشاورزی ایران و تاثیر آن بر صادرات ایجاد کرده است؛ اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌ دهد که این ادعاها ممکن است بیشتر جنبه‌ خبرسازی داشته باشد تا واقعیت.

وی افزود: تا زمانی که سند رسمی از مرجوع شدن هندوانه‌ های ایرانی به دلیل آلودگی به نیترات ارایه نشود،‌ نمی‌توان این ادعاها را تایید کرد.

این صادرکننده محصولات کشاورزی در عین حال اظهار داشت: این اتفاق باید زنگ خطری برای مسئولان باشد تا با تقویت نظارت‌ها و بهبود زیرساخت‌ های صادراتی از هرگونه آسیب به اعتبار محصولات کشاورزی ایران جلوگیری کنند.

عضو هیات‌ رئیسه صادرکنندگان میوه تصریح کرد: تاکنون هیچ گزارش رسمی از گمرک ایران، سازمان حفظ نباتات، یا نهادهای نظارتی روسیه درباره مرجوع شدن محموله‌ های هندوانه ایرانی به دلیل آلودگی شیمیایی منتشر نشده و هیچ یک از کشورهای واردکننده محصولات کشاورزی ایران مانند عراق، امارات یا هند چنین موردی را تایید نکرده‌ اند.

نیاورانی تصریح کرد: اگر چنین اتفاقی رخ داده بود، به طور قطع در گزارش‌ های رسمی بازرگانی و قرنطینه گیاهی منعکس می‌ شد.

این فعال حوزه صادرات محصولات کشاورزی تاکید کرد: در فیلم منتشر شده ادعا می شود که یک دستگاه قابل حمل باقیمانده سموم را در هندوانه‌ها تشخیص داده است، اما کارشناسان آزمایشگاه‌ های کنترل کیفی محصولات کشاورزی تاکید دارند که اندازه‌ گیری دقیق سموم و نیترات نیاز به آزمایشگاه‌های مجهز دارد و دستگاه‌ های دستی قابلیت تشخیص فوری و قابل استناد را ندارند.

وی براین باور است که اگر روسیه چنین فناوری پیشرفته‌ ای داشت، به طور قطع آن را در تمام مرزهای خود برای کنترل محموله‌ ها در مرزها به کار می برد نه اینکه در بازار این تست را انجام دهد.

وی درباره اینکه آیا ممکن است این جوسازی برای جلوگیری از ورود ایران به بازار اوراسیا باشد که قرار است از ۲۵ اردیبهشت ماه جاری اجرایی شود، گفت: با توجه به رقابت فشرده در بازار اوراسیا ممکن است برخی جریان‌ ها با انتشار اخبار غیرمستند قصد تخریب اعتبار محصولات ایرانی را داشته باشند.