سمت و سوی مسکن‌سازی حمایتی
قانون جهش تولید و احکام برنامه هفتم در حوزه مسکن در حال اجراست، اطلاعات آماری نشان می‌دهد که از سال 1400 که برنامه ساخت مسکن حمایتی بر اساس قانون جهش تولید مسکن شروع شده، طبق اهداف پیش نرفته است
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
قانون جهش تولید و احکام برنامه هفتم در حوزه مسکن در حال اجراست، اطلاعات آماری نشان می‌دهد که از سال 1400 که برنامه ساخت مسکن حمایتی بر اساس قانون جهش تولید مسکن شروع شده، طبق اهداف پیش نرفته است؛ از این رو دولت و متولی بخش مسکن (وزارت راه و شهرسازی) تدابیر تازه‌ای را برای اجرای قانون، به شیوه‌ای که تولید مسکن مطابق با برنامه‌ریزی‌ها به پیش برود دنبال می‌کنند. این تدابیر حوزه‌های مختلف از تأمین و آماده‌سازی زمین، نوسازی، ساخت مسکن برای اقشار کم‌درآمد، ساخت مسکن برای گروه‌های خاص مانند کارگران، نیروهای مسلح، الحاق اراضی به شهرها و موضوع اجاره‌بها را دربرمی‌گیرد. با این تدابیر ساخت 1/5 میلیون مسکن حمایتی، آماده‌سازی زمین برای 2 میلیون مسکن دیگر، نوسازی 100 هزار واحد در سال و کنترل بازار اجاره‌بها اجرایی می‌شود.
افزایش سرعت ساخت
هدف دولت از سیاست‌گذاری و تدوین برنامه‌ها در حوزه مسکن، قانونگذاری نیست، چون قوانین بالادستی تکالیف دولت را مشخص کرده است، هدف دولت سرعت‌بخشی به ساخت‌وساز و تولید مسکن است. طرح‌های نهضت ملی مسکن چهاردسته است که شامل طرح‌های حمایتی روی اراضی ۹۹ ساله برای متقاضیان واجد شرایط، مسکن روستایی، بافت فرسوده و مسکن خودمالک است که در سامانه قابل مشاهده و آمارگیری است.
ساخت مسکن در اراضی ۹۹ ساله برای متقاضیان واجد شرایط، برنامه حمایتی مسکن است که زمین آن را دولت تأمین، آماده و واگذار می‌کند، بنابراین آمار این بخش معیار دولت در ساخت‌وساز است، تولید مسکن در بخش‌های دیگر مانند مسکن خودمالکی، نوسازی و مسکن روستایی نیز با حمایت و تسهیلگری دولت و پرداخت تسهیلات بانکی به پیش می‌رود. از سال 1400 تا کنون با وجود اینکه ساخت سالانه یک میلیون مسکن حمایتی (در قالب برنامه نهضت ملی مسکن روی زمین‌های 99 ساله) پیش‌بینی شده بود، فقط 34 هزار واحد آن ساخته و تحویل داده شده است.بر اساس ماده ۱۹ قانون جهش تولید مسکن، وزارت راه و شهرسازی مکلف است هر سه ماه یکبار آمار طرح ملی نهضت مسکن را اعلام کند و این آمار مبنای تصمیم‌گیری در وزارت راه و شهرسازی قرار گرفته است. آمار‌های ارائه شده در سامانه طرح‌های حمایتی مسکن شامل آمار‌های پالایش متقاضیان است که نشان می‌دهد ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در طرح‌های حمایتی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند که با پالایش آنها، 1/5 میلیون متقاضی واجد شرایط شناخته شده‌اند. از این تعداد، تاکنون ۴۴۸ هزار واحد انعقاد قرارداد مشارکتی برای تخصیص تسهیلات بانکی به پروژه‌ها انجام شده و از این آمار ۸۵ هزار قرارداد مشارکتی معادل ۲۰ درصد در دولت چهاردهم منعقد شده است. همچنین، ۶۱۳ هزار واحد پروانه ساختمانی دریافت شده که از این تعداد ۱۲۲ هزار واحد معادل ۱۹ درصد در دولت چهاردهم انجام شد و ۱۶ درصد اتمام فونداسیون نیز از ابتدای دولت چهاردهم بوده است.
افزایش رقم تسهیلات
مهم‌ترین مانع پیشرفت ساخت مسکن حمایتی، نبود اعتبارات لازم است. در سامانه طرح‌های حمایتی مشخص است که بانک‌ها تعهدات خود در پرداخت تسهیلات را انجام نداده‌اند و تولید مسکن معطل تأمین منابع مانده است. دولت برای حل این مشکل چند راهکار ارائه داد؛ در اولین اقدام، کارگروه‌های مختلفی در شورای عالی مسکن تشکیل شده که هر کدام از این کارگروه‌ها بخشی از برنامه ساخت مسکن را بررسی می‌کنند. در کارگروه مالی، تأمین منابع و الزام بانک‌ها به پرداخت تسهیلات دنبال می‌شود. یکی از اقدامات این کارگروه، افزایش مبلغ تسهیلات از 550 به 650 میلیون تومان است تا هزینه‌های ساخت مطابق با تورم تأمین شود. همچنین وام مسکن روستایی از 350 به 400 میلیون تومان افزایش یافت. دولت بانک مرکزی را مکلف کرده تا نظارت بر عملکرد بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن را اجرا کند. بانک‌ها تا کنون 47 درصد تعهدات خود در پرداخت تسهیلات مسکن حمایتی را اجرا کرده‌اند.
مسکن محرومان، کارگران و نیروهای مسلح
ساخت مسکن برای گروه‌های خاص مانند اقشار کم‌درآمد، کارگران، نیروهای مسلح و خانوار دارای سه فرزند و بیشتر (قانون جوانی جمعیت) با پیگیری‌های ویژه‌ای در برنامه‌های تأمین مسکن در وزارت راه و شهرسازی پیش می‌رود. بر اساس این گزارش، تخصیص بیش از 5 هزار و ۴٠٠ هکتار زمین با ظرفیت ساخت نزدیک به ١۵٠ هزار واحد مسکونی برای کارگران و کارکنان بخش صنعت در قالب طرح صنعت‌شهر‌ها در دستورکار قرار گرفته است. سازمان ملی زمین و مسکن در اجرای طرح صنعت‌شهر‌ها تاکنون نسبت به انعقاد ٣۶ تفاهمنامه در ١٢ استان با واحد‌های صنعتی و معدنی کشور اقدام کرده است. در برنامه اجرایی سال‌جاری ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها، 8 پروژه دیگر با روش صنعت‌شهر‌ها در 5 استان پیش‌بینی شده که از طریق آن بیش از یک‌هزار هکتار با جمعیت‌پذیری ٢۶ هزار واحد به مجموع اراضی تخصیص‌داده‌شده به طرح صنعت‌شهر افزوده خواهد شد.
ساخت ۵۰ هزار واحد مسکونی برای محرومان شروع شده است. همچنین در بخش تأمین اراضی خانواده‌های شهدا و ایثارگران نیز که یکی از تأکیدات رهبر انقلاب و رئیس‌جمهوری است، تاکنون اراضی به ظرفیت ۸ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی تأمین شده است. اخیراً تفاهمنامه همکاری برای ساخت ۷۰۰ هزار واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملی مسکن بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت دفاع امضا شده است.
الحاق اراضی
از زمان اجرای جهش تولید مسکن، ۱۲۱ هزار و ۵۰۰ هکتار زمین در کشور برای ساخت مسکن تأمین شده است. همچنین شهرک‌سازی و الحاق حدود ۹ هزار و ۵۰۰ هکتار زمین در دولت چهاردهم به تصویب شورای عالی شهرسازی رسیده است. به این ترتیب در قالب 121 هزار و 500 هکتار زمین، ظرفیت احداث حدود ۳.۵ میلیون واحد مسکونی فراهم شده است.
مسئولان وزارت راه و شهرسازی تأکید دارند که نباید سامانه‌ها و درخواست‌های ثبت‌نام مسکن حمایتی به شکل بی‌برنامه و بدون زیرساخت‌های مناسب و برنامه‌ریزی دقیق اجرا شوند، چون فقط موجب انتظار و در صف ماندن متقاضیان می‌شود.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در پروژه‌های مسکن حمایتی، تأمین زمین است. بر همین اساس، دولت ۶ روش تأمین زمین را برای اجرای طرح‌های مسکن حمایتی در نظر گرفته است.
استفاده از اراضی داخل محدوده مصوب شهرها (شناسایی زمین‌های قابل استفاده که قابلیت واگذاری برای طرح‌های مسکونی دارد)، توسعه در محدوده‌های جدید مصوب شهرها و روستاها (موسوم به اراضی الحاقی) در مواردی که امکان تأمین زمین درون محدوده نباشد، با رعایت ملاحظات طرح‌های جامع و تفصیلی. بازنگری و بهینه‌سازی کاربری‌ها و تراکم جمعیتی و ساختمانی (استفاده از ظرفیت افزایش تراکم ساختمانی در برخی شهرها و محله‌ها برای تأمین نیاز مسکن)، شناسایی و استفاده از اراضی تحت تملک نهادهای عمومی و غیردولتی (با هماهنگی و تفاهم با نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام، آستان قدس و دیگر دستگاه‌ها)، به‌کارگیری اراضی در نواحی پیرامون شهرها با ساختار مناسب توسعه (ایجاد شهرک‌ها یا پهنه‌های جدید با رعایت زیرساخت‌ها و پیوست‌های پدافند غیرعامل و زیست‌محیطی)، احیای بافت‌های ناکارآمد شهری (از طریق بازسازی، نوسازی و استفاده مجدد از زمین‌های رها شده یا نیمه‌فعال در بافت‌های فرسوده) از روش‌های تأمین زمین هستند.
