نحوه محاسبه مهریه بانوان

یکی از مهمترین حقوقی که قانون برای زن در نظر گرفته     مهریه است. مهریه به موجب قانون و شرع اسلام بعد از عقد نکاح برای زوجه تعیین می شود و زوج متعهد است که آن را تمام و کمال بپردازد. معمولاً دریافت مهریه از جانب زنان در حین دعوای طلاق توافقی در دادگاه مطرح می شود و مشکلات و قوانین دریافت خاص خود را دارد. زن بعد از عقد هر لحظه که بخواهد می تواند مهریه خود را طلب کند و مرد متعهد به پرداخت آن است، اما در مواردی که شوهر فوت می کند شاید باور عمومی بر این باشد که دیگر زن حقی برای دریافت مهریه نخواهد داشت، اما به موجب قانون زن می تواند با ارائه  دادخواست مهریه اش را از شوهر فوت شده مطالبه کند که نحوه محاسبه و گرفتن آن تا حدودی متفاوت تر است. در متن زیر قصد داریم تا شما را بیشتر با قوانین و نحوه مطالبه و محاسبه مهریه   زنانی که شوهر خود را از دست داده اند آشنا کنیم.

 بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی (( به مجرد عقد، زن مالک مهریه می  شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید)) اما نحوه محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر و قبل از فوت تا حدودی متفاوت است. طبق قانون وقتی عقد بین زن و مرد بسته می شود، زن مالک مهریه  ای است که بر ذمه مرد قرار گرفته است و زن می  تواند به هر شیوه ای که بخواهد آن را مطالبه کند   یا اینکه آن را ببخشد.

 هیچ دلایلی مانند روابط نامشروع، نشوز و عدم تمکین ،ارتباطی با دریافت و پرداخت مهریه ندارد و خللی در روند ایجاد نمی کند. شرایط پرداخت مهریه از جانب شوهر که در قید حیات باشد از طریق دادگاه یا به صورت نقدی یا به صورت قسط بندی شده با توجه به استطاعت مالی زوج و توافق طرفین انجام می شود، اما اگر شوهر فوت کند مهریه زن نیز جزو بدهی های شوهر محسوب می شود و اگر در طول حیات پرداخت نشده باشد بعد از مرگ از اموالی که از شوهر به جا مانده باشد این بدهی بر سایر بدهی های مرد اولویت دارد و ابتدا باید مهریه زن از اموال محاسبه و پرداخت شود.

   محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر بر اساس قواعد و قوانین مدنی انجام می شود. اگر شخصی فوت کند ابتدا باید دیون و بدهی های مالی او از میزان اموالی که دارد کسر شود و مابقی در بین ورثه بر اساس قانون تقسیم می شود. از آنجا که مهریه طلب ممتاز است، بر دیگر بدهی های مرد ارجحیت دارد. زن با دادن دادخواستی به دادگاه خانواده مهریه را مطالبه می کند، حتی زمانی که تقسیم ترکه متوفی نیز انجام شده باشد و دادخواست مطالبه مهریه باید به ورثه متوفی اقامه شود. 

در بعضی موارد مهریه زن ممکن است پول نقد یا وجه رایج باشد که برای محاسبه آن تاریخ روزی که شوهر فوت شده را مبنا قرار می  دهند و زن بر اساس شاخص سال فوت شوهر، مهریه را دریافت می کند.   بعد از فوت شوهر   زوجه می  تواند شرایط مطالبه مهریه خود را به دادگاه محل اقامتش ارائه دهد و دادگاه خانواده بر اساس اموال و دارایی های شوهر مهریه را به همسرش می دهد. والدین شوهر، همسر و فرزندان او زمانی از دارایی شوهر ارث می برند که کاملاً دیون و بدهی های فرد متوفی پرداخت شود و از باقی مانده اموال ارث تقسیم شود. در این بخش مهریه زن جزو دیون مرد است و مطالبه آن قبل از تقسیم بندی ارث انجام می شود.

 اما در شرایطی ممکن است دارایی های مرد کفاف بدهی های او را ندهد، در این صورت حق تقدم مهریه نسبت به سایر بدهی ها به میزان مشخصی از طرف دادگاه است. به طور مثال می تواند قبل از سایر بدهی   درصدی از مهریه را مطالبه کند  و نسبت مازاد آن مانند سایر طلبکاران محاسبه می شود؛ اما اگر دارایی کفاف پرداخت تمام و کمال بدهی ها را نداشته باشد، مابقی بدهی را نمی توان از ورثه ها دریافت کرد و وراث تکلیفی برای پرداخت دیون متوفی مازاد بر دارایی وی ندارند.

 اما در شرایطی دیگر ممکن است فرد متوفی دارایی خاصی نداشته باشد، ولی از جانب پدر ارث مشخصی به او برسد. زن در این شرایط می  تواند با مراجعه به دادگاه اموالی که به عنوان سهم الارث به شوهر می رسد را توقیف و به میزان مهریه از این اموال درخواست مطالبه کند. 

اگر پدر شوهر در زمان عقد تعهد و ضمانت پرداخت مهریه را تقبل کند بعد از فوت پسرش موظف است که به صورت تمام و کمال مهریه را پرداخت کند واگراز پرداخت مهریه خودداری ورزد زن می تواند در دادگاه اموال پدر شوهر را توقیف کند و دادگاه با فروش اموال به میزان مهریه را پرداخت می کند. 

همان‌طور که گفته شد محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر فقط  از دارایی های به جا مانده از او انجام می گیرد  و نمی توان هیچ کدام از ورثه را ملزم به پرداخت دیون و بدهی های متوفی کرد. فقط در زمانی پدر شوهر اجبار برای پرداخت مهریه دارد که در زمان عقد ضمانت پسر خود را در قبال پرداخت مهریه کرده باشد و به صورت کتبی درج و ثبت شده باشد و زوج و پدر زوج ذیل آن را امضا کرده باشد. 

در قانون اگر پدر شوهر ضمانت پرداخت مهریه را به ثبت رسانده باشد این ضمانت دارای بار قانونی است  و عدم پرداخت آن در صورت تمکن مالی دارای بار حقوقی است. اگر فرد متوفی هیچ تمکن مالی نداشته باشد و هیچ شخصی هم ضمانت پرداخت مهریه را تقبل نکرده باشد زن نمی تواند اقدام قانونی علیه وراث در مورد عدم پرداخت نفقه در محاکم قانونی داشته باشد.

گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر

  هر یک از زوجین پس از فوت دیگری از همدیگر ارث می برند اما در زمینه فوت شوهر یا پدر شوهر و درخواست پرداخت مهریه از سهمی که به عنوان ارثیه به شوهر می رسد ابهامات خاصی وجود ندارد لیکن   اگر همسر و پدر همسر در قید حیات باشند زن نمی تواند درخواست مهریه خود را از اموال پدر شوهر داشته باشد چون پدر شوهر تکلیفی برای پرداخت مهریه پسرش ندارد و حتی اگر شوهر فقیر هم باشد باز نمی توان مهریه را از پدر شوهر طلب کرد مگر در صورتی که در زمان عقد تعهد پرداخت مهریه را بر عهده گرفته باشد.گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر در چندین صورت ممکن امکانپذیر است. اگر پدر همسر   یا هر فرد دیگری که شوهر از او ارث ببرد در قید حیات نباشد و شوهر مال مشخصی به ارث ببرد زن می تواند مهریه خود را از سهم الارث همسر مطالبه کند. زن اگر از دادگاه درخواست توقیف اموال به ارث رسیده را داشته باشد تمامی اموال تا زمان وصول مهریه متوقف می شود و تا زمانی که مهریه پرداخت نشود مال آزاد نمی شود. 

اما در بعضی موارد ممکن است پدر شوهر ضمانت پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد و در سند ازدواج و در زمان عقد پرداخت مهریه را تعهد کرده باشد. در این صورت اگر پدر فوت کند زن می تواند اموال پدر شوهر را توقیف کند و از آن اموال مهریه خود  را وصول کند این نحوه وصول به دلیل تعهد پدر شوهر در پرداخت به عنوان یک بدهی تلقی می شود و دادگاه فرد را ملزم به پرداخت می کند. اگر زن بخواهد درخواست گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر را داشته باشد باید دادخواستی     تنظیم کند و این دادخواست تأمین اموال را به دادگاه خانواده ارائه دهد. روند قانونی این روش ممکن است مدتی زمان ببرد. دادگاه اموال مربوطه سهم الارث را تا سپری شدن روند قانونی توقیف می کند و تا زمانی که این روند طی نشود و اموال از طریق مزایده به فروش نرسد و مهریه پرداخت نشود این اموال آزاد نمی شود. روند وصول مهریه از سهم الارث می تواند به روش دیگری نیز پرداخت شود و آن این است که اگر زن فوت کرده باشد فرزندان و دیگر وارثان او می توانند این درخواست مطالبه مهریه را تنظیم کنند و این حق را بگیرند. 

 در دادگاه های حقوقی همیشه بحث پرداخت مهریه از سهم الارث شوهر بسیار داغ  است و موانع و دلایلی برای پرداخت این حقوق وجود دارد.  حقوقدانان روابط زوجین را به دو دسته مالی و غیر مالی تقسیم می کنند که حقوق مالی مربوط به زن و غیر مالی مربوط به شوهر است و مرد به جز ارث حق مالی دیگری بر همسر خود ندارد و زوجه حق برداشت مهریه از ارث زوج را دارد و پس از کسر مقدار مهریه بقیه اموال در بین ورثه تقسیم می‌شود .

 شاید برای بیشتر زنان این سئوال پیش بیایید که آیا در صورت فوت شوهر حق گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر بر سایر بدهی های شوهر ارجحیت دارد یا خیر   یا اینکه دارای شرایط خاصی است؟

با توجه به اینکه پرداخت مهریه توسط شوهر بر هر حق دیگری تقدم دارد و شوهر و دادگاه نمی تواند اولویت های دیگری بر این حق در نظر بگیرند ، پس اگر شوهر در قید حیات باشد و سهم الارثی از پدر خود دریافت کند زن می تواند ابتدا مهریه خود را بگیرد و اگر شوهر فوت کند و پدر شوهر در قید حیات باشد و ارثی برای پسر متوفی خود تعین کرده باشد می تواند از آن مال درخواست مهریه کند.