همکاری انرژی ایران وروسیه ؛ خنثی کننده تحریم‌ها
کارشناسان می گویند همکاری ایران وروسیه برای طرف ایرانی دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و برای روسیه بازار جدید نفت و گاز را به همراه خواهد داشت
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
ایران و روسیه با دارا بودن بزرگ‌ترین ذخایر گازی از فرصت‌های گسترده‌ای برای حضور در بازارهای جهانی انرژی و گاز برخوردارند. بر اساس آمار، ایران و روسیه درمجموع بیش از ۳۷ درصد منابع گازی جهان را در اختیار دارند. روسیه با ۳۵ تریلیون مترمکعب گاز بیش از ۱۹ درصد ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد. بعد از روسیه، ایران با ۳۳ تریلیون ذخایر گازی کشف‌شده و سهم ۱۷.۱ درصدی در رتبه دوم جای گرفته است.
روابط ایران و روسیه در ادوار مختلف همواره دارای فراز و فرودهایی بوده است؛ دو کشور دارنده منابع عظیم نفت و گاز جهان گاهی در قامت رفیق در کنار هم قرار گرفتند و گاهی نیز به رقابت با یکدیگر پرداختند، اما آنچه مشخص است تهران و مسکو تصمیم گرفتند با حمایت مسئولان بلندپایه، هر دو کشور ایران و روسیه در قامت رفیق در کنار هم به ایفای نقش در عرصه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی بپردازند. همکاری دو کشور البته در قالب کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه می‌تواند پررنگ‌تر باشد.
تحول در روابط با ۱۸ نشست مشترک
کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه در آذر ۱۳۷۵ با نخستین نشست در مسکو آغاز شد. در این نشست مرتضی محمدخان و اولک داویداف هدایت هیئت‌های دو کشور را به‌عهده داشتند و محورهای اصلی مذاکرات شامل انرژی، حمل‌ونقل و توسعه روابط اقتصادی بود. دومین نشست در بهمن۱۳۷۶ برگزار شد و به گسترش همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های جدید پرداخت. سومین دوره در مهر ۱۳۷۹، بار دیگر در مسکو برگزار و همکاری‌های فرهنگی نیز به مذاکرات اضافه شد.
اردیبهشت۱۳۸۲ نشست چهارم با محور گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت شکل گرفت و دوره پنجم در آذر ۱۳۸۳ با تأکید بر همکاری‌های صنعتی و انرژی ایران و روسیه پای میز مذاکره نشستند. این نشست‌ها، پایه‌های همکاری اقتصادی ایران و روسیه را در دوران ابتدایی پس از فروپاشی شوروی مستحکم کردند.
نشست ششم در آذر ۱۳۸۵ در تهران برگزار شد و بیش از هر چیز بر گسترش همکاری‌های تجاری تأکید کرد. هفتمین دوره در آذر ۱۳۸۶ در مسکو بود، بررسی مسائل کلیدی اقتصادی در هفتمین کمیسیون مشترک بیش از هر موضوع دیگری در دستور کار قرار داشت. در نشست هشتم در آذر ۱۳۸۸، توافق‌نامه‌ای با ۱۲۰ ماده امضا شد که ساختار همکاری را به‌طور جامع‌تر ترسیم کرد. نشست نهم در شهریور ۱۳۹۰ و نشست دهم در بهمن ۱۳۹۱، توجه ویژه‌ای به همکاری‌ها در زمینه انرژی و بانکی داشت. در این دوره‌ها، همکاری‌ها به مرحله رشد و توسعه رسیدند.
نشست یازدهم در شهریور ۱۳۹۳، نشست دوازدهم در مهر ۱۳۹۴ و نشست سیزدهم در آذر ۱۳۹۵، هرکدام اهداف تازه‌ای در توسعه روابط اقتصادی دنبال کردند. نشست چهاردهم در اسفند ۱۳۹۶ و نشست پانزدهم در خرداد ۱۳۹۸ در تهران و اصفهان برگزار شدند و محوریت اصلی آنها بر گسترش روابط تجاری و انرژی بود.
نشست شانزدهم در آبان ۱۴۰۱ در مسکو با امضای تفاهم‌نامه‌های متعدد، نقطه عطفی در همکاری‌های دوجانبه بود. نشست هفدهم نیز اسفند ۱۴۰۲ در تهران برگزار شد و بر توسعه فناوری ال‌ان‌جی و پتروشیمی تأکید کرد.
اکنون که هجدهمین نشست مشترک اقتصادی ایران و روسیه درمسکو برگزارشده، رشد همکاری های استراتژیک دو کشور در زمینه‌های انرژی، تجاری، و بانکی فراهم شده است. دراین دوره رشد قابل توجه همکاری های انرژی ایران وروسیه در زمینه نفت وگاز می تواند تحریم های غرب برعلیه دوکشور را خنثی کند.
محسن پاک نژاد،وزیر نفت با تبیین مهم‌ترین دستاوردهای هجدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه ، می گوید: توسعه همکاری‌ها در حوزه بالادستی نفت و گاز و پیگیری تفاهم‌نامه‌ها با شرکت گازپروم، ایجاد هاب گازی در ایران، تجارت گاز، همکاری در زنجیره ارزش پتروشیمی و سوآپ فرآورده‌های نفتی ازجمله موارد کلیدی مورد بحث در اجلاس بود.
وی می افزاید: فعال‌سازی کریدور بین‌المللی شمال - جنوب با تأکید بر تکمیل راه‌آهن رشت - آستارا به‌عنوان حلقه مفقوده این مسیر ترانزیتی در دستور کار قرار گرفته است.همچنین ایجاد بسترهای بانکی پایدار برای تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری، تطبیق استانداردها با هدف توسعه تجارت دوجانبه، تقویت مراکز تجاری و توسعه همکاری‌ها در حوزه کشاورزی، بهداشت و گمرک از دیگر محورهای مطرح‌شده در اجلاس بود.
پاک‌نژاد تأکید می کند: حجم کنونی مبادلات تجاری دو کشور بسیار کمتر از ظرفیت‌های واقعی است و مسیر برای افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌های روسی در صنعت نفت و گاز ایران، به‌ویژه با اجرای توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، هموارتر خواهد شد.
وزیر نفت با اشاره به اراده جدی دولت روسیه برای حضور فعال در پروژه‌های حوزه انرژی ایران اظهار می‌کند: ریل‌گذاری‌هایی که در بیانیه‌های مشترک انجام شده، ناظر بر ارتقای سطح همکاری‌ها و افزایش حجم مبادلات است، به‌ویژه در حوزه انرژی که سابقه همکاری تاریخی میان دو کشور وجود دارد.
وی ادامه می دهد: هم‌اکنون چهار قرارداد نفتی با شرکت‌های روسی در ایران در حال اجراست که این شرکت‌ها در توسعه هفت میدان نفتی فعال هستند. حجم سرمایه‌گذاری این پروژه‌ها حدود ۴ میلیارد دلار است و از نظر ما، این رقم می‌تواند و باید افزایش یابد.
وزیر نفت تأکید کرد: ایران آماده همکاری نزدیک‌تر با طرف روسی در پروژه‌های مختلف حوزه انرژی است و امیدواریم این همکاری‌ها به نتایجی منجر شود که منافع ملموسی برای دو ملت بخصوص در زمینه خنثی سازی تحریم های غرب به همراه داشته باشد.
سرگئی تیسیلیوف، وزیر انرژی روسیه هم درباره سطح روابط انرژی میان ایران و روسیه اظهار می کند: همواره جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به توافق‌های متعددی در حوزه نفت و گاز دست یافته‌اند. این همکاری‌ها، بر پایه منافع مشترک و راهبردی دو کشور شکل گرفته و می‌تواند جایگاه ایران را در زنجیره تأمین انرژی منطقه‌ای ارتقا دهد.
وزیر انرژی روسیه همچنین به موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرده ومی‌گوید: این توافق که از ۱۵ ماه مه (۲۵ اردیبهشت ماه جاری) لازم‌الاجرا است، بخش قابل توجهی از موانع موجود بر سر راه تجارت دوجانبه را برطرف می‌کند. با توجه به اینکه در پایان سال ۲۰۲۴ سطح روابط تجاری میان ایران و روسیه به حدود ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار رسید، این توافق می‌تواند بستر لازم برای جهش بزرگ‌تری در همکاری‌های اقتصادی و انرژی فراهم کند.
گسترش همکاری در سایه تحریم غرب
با توجه به شرایط کنونی روسیه از لحاظ تحریم‌های کشورهای اروپایی و آمریکا، ارتباط با ایران می‌تواند برای صنعت نفت ایران و روسیه بسیار مفید باشد. کاهش اثرات تحریم برای دو طرف، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری برای ایران را در بر دارد، اما برای روسیه نیز بازار جدید نفت و گاز را به همراه خواهد داشت.
به گزارش شانا، دیمیتری کیسلوف، کارشناس انرژی در مؤسسه مطالعات انرژی روسیه در این زمینه می‌گوید: ایده سوآپ گاز روسیه از طریق کشورهای شوروی سابق به ایران و سپس کشورهای نیازمند به گاز، ایده‌ای جذاب است که ظرفیت خوبی برای سودآوری برای همه طرف‌های درگیر دارد. روسیه می‌تواند از این طریق گاز مازاد خود را به بازارهای جدید صادر کند و درآمدهای ارزی خود را افزایش دهد. ایران نیز می‌تواند از این طریق درآمدهای ارزی خود را افزایش و وابستگی‌اش به نفت را کاهش دهد. کشورهای نیازمند به گاز نیز می‌توانند از این طریق نیازهای خود را تأمین کنند.
وی ادامه می دهد: البته این طرح با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. یکی از چالش‌ها این است که زیرساخت‌های لازم برای انتقال گاز از روسیه به ایران و سپس به کشورهای نیازمند به گاز وجود ندارد. این زیرساخت‌ها باید توسعه یابند که مستلزم سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. چالش دیگر اینکه کشورهای غربی ممکن است با این طرح مخالفت کنند. آنها ممکن است این طرح را به‌عنوان تلاش روسیه برای دور زدن تحریم‌ها تلقی کنند.
