سه اولویت توسعه ریل‌های برون مرزی ایران

محمد جواد شاهجویی کارشناس حمل و نقل ریلی در گفت‌وگو با آوش درباره اولویت‌های تکمیل پروژه‌های حمل و نقل ریلی برون مرزی ایران بیان کرد: تکمیل راه آهن شلمچه اولویت خیلی جدی برای کشور دارد. بعد از این خط، راه آهن رشت-آستارا دارای اهمیت است.

وی افزود: راه آهن مرند-چشمه ثریا و کرمانشاه و خسروی که در دست تکمیل است، در گروه پروژه‌های اولویت‌دار کشور قرار دارند. رتبه چهارم تکمیل راه آهن افغانستان است که باید به آن توجه شود.

شاهجویی با اشاره به اینکه ایران اکنون با کشورهای آسیای میانه اتصال ریلی دارد، توضیح داد: با توجه به محصور بودن کشورهای آسیای میانه در خشکی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که این کشورها بخواهند حجم بار بالایی را از مسیر کشور ما عبور دهند.

عبور سالانه دو میلیون تن بار از مسیر بندرعباس

این کارشناس ریلی درباره ظرفیت‌های مسیرهای ترانزیتی ایران بیان کرد: اصلی‌ترین مسیر ترانزیت ریلی از طرف بندرعباس تقریبا ظرفیت پری است. سالانه بین 1.7 تا دو میلیون تن ترانزیت ریلی را در این مسیر ثبت می‌کنیم.

وی ادامه داد: بالای 90 درصد انتقال کالا در مسیر سرخس به بندرعباس اتفاق می‌افتد. در این مسیر قطعه تربت حیدریه را داریم که مسیری تک خطه بوده و ظرفیتش پایین و تقریبا هفت میلیون تن است.

شاهجویی گفت: این بخش یکی از شاخه‌های اصلی مسیری است که بار معدنی، فولادی را حمل می‌کند و در واقع بار عمده کشور از این مسیر حمل می‌شود. این خط ظرفیت پایینی دارد و باید ظرفیتش افزایش یابد. پروژه‌های مختلفی برای آن تعریف شده است از دو خطه‌سازی و برقی‌سازی گرفته تا پروژه‌های افزایش ظرفیت نرم‌افزاری برای این مسیر تعریف شده است.

وی اضافه کرد: این انتظار وجود دارد که ظرفیت این مسیر افزایش یابد. اگر این ظرفیت افزایش یابد، می‌توان انتظار داشت که راه آهن جذب بار بیشتری از سمت آسیای میانه داشته باشد.

تکمیل نبودن مسیر راه آهن هرات

این کارشناس حمل و نقل درباره خطوط ریلی افغانستان توضیح داد: اخیرا این مسیر یک مقدار فعال شده است و جذب بار ترانزیتی مسیر افغانستان افزایش یافته است. هرچند هنوز راه آهن تا هرات کاملا متصل نشده است اما از همان مسیری که متصل است، بار عبور می‌کند. تکمیل راه آهن تا منطقه هرات و ادامه آن می‌تواند به جذب بار از طرف افغانستان هم کمک کند.

وی افزود: در کشور پاکستان ریلی که به سمت میرجاوه داریم، یک ریل قدیمی است و با توجه به اختلاف عرض خطوط بین دو کشور، ظرفیت حمل و نقل این مسیر پایین آمده است. در آن مسیر هم می‌توانیم جذب بار خیلی جدی داشته باشیم.

شاهجویی تاکید کرد: خط پاکستان از آن مسیرهایی است که هم باید بازسازی شود و هم افزایش ظرفیت رخ دهد.

شاهجویی افزود: در شمال غربی کشور بحث راه آهن رشت آستارا را داریم که اگر افتتاح شود، می‌تواند جذب بار خیلی جدی داشته باشد و کریدور شمال جنوب ما را از نظر ریلی کامل متصل کند. پروژه آن در جریان است و با مشارکت روس‌ها قرار است اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: مسیر جلفا هم از قدیم وجود داشت و از آن استفاده می‌کردیم اما در قسمت نخجوان ریل از بین رفته است. آن مسیر هم باید اصلاح شود تا بتوانیم جذب بار خیلی جدی از آن مسیر داشته باشیم.

این کارشناس ریلی گفت: جدای از آن بحث راه آهن مرند به چشمه ثریا هم مطرح است که اگر افتتاح بشود، می‌توانیم به ترکیه اتصال کامل داشته باشیم و در بحث کریدور شرق به غرب هم جذب بار ریلی انجام دهیم.

وی با اشاره به مسیر راه آهن ترکیه که به سمت دریاچه وان می‌رود و اکنون خط مسافری در آن فعال است، یادآور شد: در این مسیر با چالش حمل ترکیبی مواجه هستیم. واگن‌های مسافری وقتی به دریاچه وان می‌رسد، باید با لندی کرافت عرض دریاچه را طی کنند. همین مسئله باعث شده است که ظرفیت آن پایین بیاید و عملا اتصال ریلی کامل به ترکیه نداشته باشیم.

شاهجویی افزود: تقریبا 20 تا 25 سال است که بحث ایجاد یک مسیر جایگزین برای حل مشکل حمل ترکیبی مطرح است. قرار است یک راه آهن جنوبی از دریاچه وان داخل خاک ترکیه کشیده شود که این مسیر وابسته به عبور با لندی کرافت نباشد. تاکنون هدف‌گذاری انجام شده محقق نشده است زیرا ترکیه خیلی همراهی نکرده است.

وی ادامه داد: پیشنهاد خیلی جدی‌تر این است که ما به جای اینکه بخواهیم روی مسیر جنوب دریاچه وان تلاش کنیم، مسیر مرند به چشمه ثریا را فعال کنیم که به بخش شمالی راه آهن ترکیه متصل شود.

دو اتصال ریلی به عراق

این کارشناس حمل و نقل درباره مسیرهای ریلی متصل به عراق توضیح داد: در کشور عراق دو اتصال ریلی مهم داریم که اکنون در دست اجراست. این دو مسیر شامل راه آهن کرمانشاه خسروی و خانقین است. مسیر دیگر هم شملچه به بصره است.

وی ادامه داد: چیزی که رو به جلوتر است و خیلی جدی‌تر از طرف ایران و عراق پیگیری می‌شود، راه آهن شلمچه بصره است. راه آهن ایران قول داده است تا 18 ماه آتی پل روی اروند را بسازد و عراق هم قرار شده که در 36 ماه مسیر ریلی را تکمیل کند. اگر این قطعه 32 کیلومتری ساخته شود، ما کامل به خاک عراق متصل خواهیم بود و می‌توان به جذب بار هم امید داشت.

شاهجویی گفت: ایران در راه آهن کرمانشاه خسروی مسیر کرمانشاه تا اسلام آباد را تکمیل می‌کند بعد از آن از اسلام آباد تا خسروی هم نیاز به تکمیل دارد. اگر نوسازی مسیر خسروی تا خانقین و بعد هم بغداد اتفاق بیفتد، این مسیر می‌تواند مسیر خیلی جدی‌تری برای عبور بارهای ترانزیتی به سمت عراق و یا بارهای وارداتی باشد.

فرآیندهای نرم‌افزاری تعیین کننده میزان متقاضی

این کارشناس ریلی درباره وجود متقاضی برای خطوط ریلی برون مرزی ایران گفت: این مسئله بستگی به این دارد که شما در زمان بهره‌برداری چطور از مسیر ریلی استفاده کنید.

وی ادامه داد: مسیر سرخس به بندرعباس با اینکه ظرفیتش پایین است، متقاضی دارد و مثلا اگر راه آهن بتواند یک برنامه خوبی ارائه بدهد و قطار را در مدت زمان کم سه روز یا چهار روزه انتقال بدهد، بار برای این مسیر موجود است. بار به سمت بندر عباس ترانزیت می‌شود و جذب بار اتفاق می‌افتد. وجود متقاضی خیلی بستگی به این دارد که فرآیندهای نرم افزاری لازم برای جذب بار را خوب انجام بدهیم.