پنج عامل اصلی که در افزایش نرخ ارز تاثیر داشتند
کارشناس اقتصادی با تشریح دلایل افزایش ناگهانی نرخ دلار و عبور آن از مرز ۱۱۶ هزار تومان گفت: جهش اخیر بازار ارز حاصل مجموعهای از عوامل ساختاری و کوتاهمدت است؛ از تورم مزمن و کاهش ارزش پول ملی گرفته تا افت فروش نفت، تشدید تنشهای پساجنگ و کسری شدید بودجه.
حمید حاج اسماعیلی، کارشناس اقتصادی، در گفتوگو با آوش درباره افزایش قیمت ارز و طلا در بازار گفت: روند افزایشی نرخ ارز یک امر مزمن و ریشهدار در اقتصاد ایران است. سالهاست به دلیل تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی و محدودیتهایی که عمدتاً ناشی از تحریمهاست، نرخ ارز در ایران بهصورت مستمر افزایش پیدا کرده است بنابراین، بخشی از رشد اخیر ادامه همان روند بلندمدت است.
او ادامه داد: نکته دوم به افزایش تورم در ماههای گذشته بازمیگردد. محدودیتهای اقتصادی و تحریمهایی که بعد از تحولات اخیر تشدید شد، موجب افزایش فشارهای تورمی و کاهش توان اقتصادی شده و این موضوع اثر مستقیم بر قیمت دلار گذاشته است. با نزدیک شدن به پایان سال و رشد تقاضا برای خرید، واردات و سفر، احتمال افزایش بیشتر نرخ ارز نیز وجود دارد.
این کارشناس براین باور است: موضوع سوم به کسری بودجه دولت مربوط میشود. هزینههای تحمیلی ماههای گذشته و کاهش منابع، دولت را در تنگنای جدی قرار داده است؛ بهطوری که حتی برای تأمین حمایتهای معیشتی نیز دچار کمبود منابع است. از سوی دیگر فروش نفت ایران کاهش چشمگیری داشته و یافتن مشتری برای نفت ایران سختتر شده است. این کاهش درآمدهای ارزی، کمبود ارز در اقتصاد را تشدید کرده است.
حاج اسماعیلی تصریح کرد: چهارمین عامل به افزایش قیمت انرژی و بحث اصلاح قیمت بنزین برمیگردد. بالا رفتن قیمت حاملهای انرژی، چه در داخل و چه در واردات بنزین مستقیماً روی تقاضای ارز، قاچاق سوخت و هزینه تولید اثر میگذارد و این چرخه نهایتاً به افزایش نرخ ارز منتهی میشود. از آنجا که دلار معیار بسیاری از قیمتهاست هر افزایش رسمی در قیمت کالاها و انرژی، انتظارات افزایشی برای نرخ ارز ایجاد میکند.
او اضافه کرد: عامل پنجم، عدم قطعیت سیاسی و اقتصادی پساجنگ است. فضای ناپایدار، نبود چشمانداز روشن در روابط بینالمللی و تنشهای اجتماعی و سیاسی باعث میشود فعالان اقتصادی نتوانند آینده را پیشبینی کنند و همین نااطمینانی به افزایش تقاضای احتیاطی و رشد نرخ ارز دامن میزند.
او با اشاره به ارزیابی سیاستهای ارزی و پولی بانک مرکزی گفت: سیاستهای ارزی سالهاست در ایران تکرار میشود؛ از فشارهای امنیتی بر بازار گرفته تا سهمیهبندی ارز و کنترل صوری معاملات. این سیاستها پیشتر هم جواب نداده و امروز هم پاسخگو نیست. تا زمانی که ثبات سیاسی، اقتصادی و بینالمللی برقرار نشود، بانک مرکزی نمیتواند با ابزارهای فعلی نرخ ارز را کنترل کند. اختلاف بیش از ۷۰ هزار تومانی بین نرخ رسمی مرکز مبادله و نرخ آزاد نشان میدهد که سیاستهای ارزی بانک مرکزی ناکارآمد و فاقد اثرگذاری واقعی است.
او در پایان با اشاره به اینکه تزریق ارز توسط بانک مرکزی چقدر می تواند مؤثر باشد، خاطرنشان کرد: بانک مرکزی برخلاف سالهای گذشته با کمبود منابع ارزی جدی مواجه است و توان تزریق مؤثر به بازار را ندارد. درست است که دولت در مقاطعی با تزریق ارز توانست برای مدتی کوتاه بازار را آرام کند اما اکنون چنین ظرفیتی وجود ندارد. با کاهش درآمدهای نفتی و افت تجارت خارجی ابزار تزریق ارز عملاً از دست رفته است.
