حاتم بخشی سیستماتیک به تنها خریدار نفت ایران!

گروه اقتصادی آوش، تخفیف‌های نفتی ایران به چین از آن دسته موضوعاتی است که از سوی مسئولان تکذیب نمی‌شود اما رقم دقیق آن هیچ گاه برای افکار عمومی به دلیل شرایط تحریمی تحمیلی از سوی آمریکا اعلام نمی‌شود.

در شرایطی که حلقه تحریم‌ها روز به روز تنگ‌تر می‌شود، بازار فروش نفت انحصاری‌تر شده و تنها یک خریدار دارد. چین به‌عنوان غول جمعیتی جهان، تنها بازاری است که احتمالا بی‌اعتنا به تحریم‌های آمریکا با ایران در زمینه خرید نفت تعاملاتی دارد اما این کشور از ایران محصور شده و فاقد قدرت چانه‌زنی چه مشوقی دریافت می‌کند که حاضر است پیه تقابل با آمریکا را به تن بمالد؟

شواهد و قرائن نشان می‌دهد انحصاری شدن بازار نفت ایران، قدرت چانه‌زنی ما را کاهش داده است. بودجه نسبتا نفتی ایران را دچار کسری کرده و تورم دو رقمی برای جامعه به ارمغان می‌آورد.

تخفیف 135 میلیون دلاری در ماه

تاکنون هرآنچه درباره تخفیف‌های نفتی ایران به چین مطرح شده، حاصل گمانه‌زنی رسانه‌های خارجی بوده است اما اخیرا سید حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، به رسانه‌ها اعلام می‌کند: مبنای فروش نفت ایران، نفت برنت است. همیشه نفت برنت با نفت کشورهای عضو اوپک حدود سه دلار اختلاف قیمت دارد و بالاتر از قیمت نفت کشورهای خلیج فارس است.

وی نتیجه می‌گیرد: از این رو، تخفیف ایران برای نفت سبک حدود دو الی سه دلار است؛ چراکه وقتی گفته می‌شود ایران 6 دلار تخفیف می‌دهد، یعنی عملاً سه دلار تخفیف مستقیم داده شده است.

بر اساس گفته‌های این فعال بخش خصوصی، رسانه‌ها با در نظر گرفتن میانگین صادرات روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت، میزان تخفیف ارائه شده توسط ایران در یک روز را 4.5 دلار و تخفیف ماهانه را 135 دلار تخمین می‌زنند.

تخفیفی معادل دو برابر بودجه وزارت نیرو

رقمی که برای تخفیف ماهانه نفت در تخمین زده شده، در یک سال معادل یک میلیارد و 620 میلیون تومان است. این تخفیف با در نظر گرفتن نرخ 90 هزار تومانی دلار در بازار آزاد از بودجه وزارت علوم در سال آینده با 106 همت بالاتر است. تقریبا دو برابر بودجه 81 همتی وزارت نیرو است. همچنین از بودجه وزارت اقتصاد، اطلاعات، جهاد کشاورزی و کشور که به ترتیب در سال آینده 74، 54، 36 و 26 همت اعتبار دریافت می‌کنند، به مراتب بیشتر است.

این یعنی ما به خاطر گیر افتادن در تله تحریم‌ها ناگزیریم بیش از بودجه خیلی از وزارتخانه‌های کلیدی و حساس، به کشور چین که تنها خریدار نفت ایران به شمار می‌رود، تخفیف ارائه دهیم.

تخمین رسانه‌های خارجی درباره تخفیف‌های نفتی

اعدادی که سید حمید حسینی اعلام می‌کند مربوط به تخفیف‌های اخیر ایران برای چین است. رصد رسانه‌های خارجی نشان می‌دهد که ایران در شرایط مختلف، ارقام متفاوتی را به‌عنوان بسته تشویقی روی میز خریدار انحصاری نفت ایران قرار داده است.

رویترز در گزارش‌های مختلف، تخفیف‌های نفت ایران به چین را در بازه‌های زمانی متفاوت بررسی کرده است. در سال ۲۰۲۳، گزارش می‌شود که تخفیف‌ها به‌طور متوسط بین پنج تا ۶ دلار در هر بشکه بوده است، ولی در مقاطعی مثل ۹ ماه اول ۲۰۲۳، کل تخفیف به چین حدود ۴.۲ میلیارد دلار برآورد شده است.

در اکتبر ۲۰۲۴، به دنبال بروز تنش‌هایی در خاورمیانه این رسانه گزارش می‌دهد که تخفیف‌ها به کمترین سطح در پنج سال گذشته و به حدود سه تا چهار دلار در هر بشکه برای نفت خام سبک ایران رسیده است.

بلومبرگ هم در گزارش‌هایی مدعی می‌شود که ایران برای رقابت با نفت روسیه تخفیف پنج تا هفت دلاری در هر بشکه نسبت به نفت برنت ارائه داده است. اویل پرس که یک منبع تخصصی در بازار نفت است گزارش می‌دهد که ایران بین چهار تا 6 دلار به چین تخفیف می‌دهد و نفتش را به پالایشگاه‌های مستقل چین می‌فروشد.

این بخشی از گزارش رسانه‌های خارجی درباره تخفیف‌هاست. گاهی برای فروش هر بشکه نفت ایران در رسانه‌های دنیا تخفیف‌های نجومی مطرح می‌شود، اعدادی که وزیر نفت هم به آن واکنش نشان می‌دهد.

تکذیب تخفیف 13 درصدی به چین

رویترز در گزارشی که اخیرا منتشر شده، مدعی می‌شود، نفت سبک ایران که بخش اصلی صادرات نفتی را تشکیل می‌دهد با تخفیف حدود 13 دلار در هر بشکه معامله می‌شود اما محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در گفت‌وگویی این تخفیف را تکذیب می‌کند.

پاک نژاد ارائه تخفیف به چین را در راستای تعاملات بین فروشنده و خریدار معرفی می‌کند و به دلیل مسایل تحریمی، اطلاعات دقیقی درباره عدد تخفیف‌ها ارائه نمی‌دهد.

آنچه امروز همه به آن باور دارند آن است که بخش عمده کسری بودجه در ایران مربوط به عدم تحقق درآمدهای نفتی ناشی از بسته‌های تخفیفی است. زیرا به گواه سخنان سید محمد هادی سبحانیان رئیس سازمان امور مالیاتی کشور، امسال کل درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده در بودجه محقق شده است. آیا وقت آن نرسیده که ایران برای نجات اقتصادش بازنگری جدی در سیاست خارجی داشته باشد.