جنگ فناوری در جهان؛ دعوا به تراشه‌های هوش مصنوعی کشید
جنگ فناوری در جهان تازه آغاز شده و نتیجه آن نه‌تنها مسیر هوش مصنوعی، بلکه قدرت‌های آینده دنیا را هم تعیین خواهد کرد.
در دنیایی که فناوری به یک ابرقدرت تبدیل شده جنگ‌های تجاری دیگر فقط درباره نفت و فولاد نیست. حالا پردازنده‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی میدان نبرد اصلی هستند. در تازه‌ترین تحول این جنگ شرکت‌های بزرگی مانند OpenAI و گوگل از دولت ترامپ خواسته‌اند که صادرات تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به چین را محدود کند.
این درخواست نشان می‌دهد که دیگر فقط دولت‌ها نیستند که در سیاست‌های بین‌المللی تصمیم می‌گیرند، بلکه شرکت‌های فناوری هم قدرتی هم‌تراز با آنها پیدا کرده‌اند. اما آیا این حرکت باعث حفظ برتری آمریکا در هوش مصنوعی می‌شود یا چین را به سمت استقلال کامل سوق خواهد داد؟
چرا OpenAI و گوگل خواهان این محدودیت هستند؟
تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی مانند مغز سیستم‌های یادگیری ماشینی عمل می‌کنند و توسعه مدل‌های قدرتمند بدون آنها ممکن نیست. بیشتر این تراشه‌ها توسط شرکت‌هایی مثل انویدیا و AMD تولید می‌شوند که آمریکایی هستند. در حال حاضر چین همچنان به این سخت‌افزارها دسترسی دارد و از آنها برای توسعه مدل‌های بومی استفاده می‌کند. نگرانی اصلی شرکت‌های آمریکایی این است که اگر چین همچنان به این تراشه‌ها دسترسی داشته باشد، می‌تواند در مدت کوتاهی به یک رقیب جدی تبدیل شود.
از سوی دیگر اعمال این محدودیت‌ها می‌تواند رقابت را برای شرکت‌های آمریکایی آسان‌تر کند و به آنها فرصت بیشتری برای تثبیت موقعیتشان در بازار جهانی بدهد. اما این اقدام یک چالش جدی هم دارد و آن اینکه اگر چین راهی برای جایگزینی این تراشه‌ها پیدا کند، دیگر هرگز به فناوری آمریکایی وابسته نخواهد بود و این یعنی واشنگتن نه‌تنها یک بازار بزرگ را از دست می‌دهد، بلکه یک رقیب سرسخت‌تر از قبل خواهد ساخت.
چین متوقف می‌شود یا قوی‌تر برمی‌گردد؟
اگر تاریخ را نگاه کنیم هر تحریمی که آمریکا علیه چین اعمال کرده، در نهایت به پیشرفت سریع‌تر این کشور منجر شده است. برای مثال، وقتی آمریکا فروش تراشه‌های پیشرفته را به هواوی محدود کرد، این شرکت توانست در مدت کوتاهی پردازنده‌های بومی خود را توسعه دهد. حالا هم شرایط مشابهی پیش آمده است. چین از مدت‌ها قبل در حال سرمایه‌گذاری در صنعت نیمه‌هادی و هوش مصنوعی بوده و شرکت‌هایی مانند هواوی، علی‌بابا و بایدو به‌شدت روی تولید تراشه‌های داخلی کار می‌کنند.
محدودیت‌های جدید ممکن است در کوتاه‌مدت به آمریکا برتری بدهد، اما در بلندمدت چین را به یک قدرت مستقل در حوزه هوش مصنوعی تبدیل خواهد کرد. به‌خصوص که دولت چین حمایت بی‌سابقه‌ای از شرکت‌های فناوری خود دارد و آنها را برای رسیدن به خودکفایی تحت فشار گذاشته است. اگر چین موفق شود، این تحریم‌ها برای آمریکا یک اشتباه استراتژیک خواهد بود.
هوش مصنوعی بدون زنجیره جهانی؟
این تصمیم یک نکته مهم‌تر را هم مطرح می‌کند و آن اینکه آیا هوش مصنوعی بدون همکاری جهانی می‌تواند پیشرفت کند؟ در حال حاضر این صنعت بر اساس یک زنجیره تامین جهانی کار می‌کند؛ تراشه‌های آمریکایی، داده‌های آسیایی و استعدادهای بین‌المللی. اگر این زنجیره قطع شود، ممکن است باعث کند شدن پیشرفت کلی هوش مصنوعی شود.
برای ایران این وضعیت یک درس مهم دارد. کشورهایی که سعی کرده‌اند در فناوری به‌صورت بومی پیشرفت کنند، معمولا با چالش‌های بزرگی مواجه شده‌اند. چین با بودجه عظیم دولتی توانسته تا حدی این مسیر را طی کند، اما آیا ایران هم می‌تواند بدون اتصال به حلقه جهانی هوش مصنوعی پیشرفته‌ای بسازد؟ بومی‌سازی به تنهایی راه‌حل نیست، بلکه توسعه یک اکوسیستم قوی با تعامل بین‌المللی است که می‌تواند منجر به پیشرفت واقعی شود.
