ظریف: هیچ کسی درباره قلمرو خودش صحبت نمی‌کند

ویدئو و متن قسمت سوم پنل«ایران و محیط امنیتی در حال تغییر منطقه» در مجمع دوحه2025 با حضور دکتر محمدجواد ظریف منتشر شد. 

ناتالی چوکی: به‌نظر من، دکتر ظریف، شما اینجا دقیقاً درست اشاره کردید. اما به همین دلیل است که دوباره به موضوع اوکراین بازمی‌گردم. واضح است که آمریکا همیشه منافع خود را دنبال کرده است. چه کسی این‌کار را نمی‌کند؟ بله، همان‌طور که شما گفتید، این امر جدیدی نیست. آنچه جدید است، آمریکایی است که فعالانه علیه منافع اروپا عمل می‌کند. 

این چیز واقعاً جدید است. و به‌نظر من چیزی است که ما همین حالا واقعاً با هضم آن مشکل داریم. چون، همان‌طور که گفتم، اولویت اول اوکراین است. می‌توانم استدلال را درک کنم شاید نه اخلاقی‌ترین استدلال، اما می‌توانم بفهمم که گفته شود، خب، آمریکا می‌خواهد شما در مورد ایران مکانیسم ماشه را اجرا کنید، اما در عوض کنار شما در اوکراین خواهد ایستاد. من می‌گویم، خب، در نهایت، این یک قرارداد است که کار می‌کند، نه؟ چیزی که این وضعیت را متناقض می‌کند این است که در عوض چه چیزی به دست می‌آوریم، آن‌هم در مورد اوکراین؟ما این را در استراتژی امنیت ملی آمریکا خواندیم.

تریتا پارسی: جناب دبیرکل، اروپا با این مسئله مواجه بوده است که ایالات متحده در حال بازبینی تعهدات خود در قالب اتحادها و وظایف امنیتی مختلف است. ما دیده‌ایم که اسرائیل به قطر حمله کرده و توجیه آن حضور حماس در آنجا بوده است، که مطمئنم اگر شما در عمان باشید، ممکن است از خودتان بپرسید آیا  اگر عمان وارد میانجی‌گری با حوثی‌ها شود، که آن‌ها نیز با اسرائیلی‌ها درگیر هستند. مسقط نیز هدف قرار خواهد گرفت؟ بنابراین، از دیدگاه شورای همکاری خلیج فارس، به نظر می‌رسد بازبینی‌هایی در نحوه ساختاردهی امنیت‌شان صورت گرفته است. با توجه به این واقعیت که اسراییل به‌عنوان تهدیدی ظاهر شده و آمریکا شاید دیگر به اندازه قبل قابل اعتماد نباشد، در این زمینه، شورای همکاری نقش ادعایی ایران را به‌عنوان بخشی از امنیت  شورای همکاری خلیج فارس چگونه می‌بیند؟

دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس: فکر می‌کنم برای پاسخ به این پرسش باید قدم به قدم شروع کنیم، نمی‌توانید مستقیم به سراغ موضوع امنیت بروید قبل از آنکه گامهای مشخصی برای اطمینان از اینکه طرف مقابل‌تان شریک راحتی است و شما نیز شریک راحتی برای او هستید، برداشته باشید. اقدامات مشخصی هستند که باید همراه هم انجامشان بدهیم تا به آن سطح از گفت‌وگو، گفت‌گوی همکاری یا امنیت متقابل دست پیدا کنیم. یک مثال مداخله در بحرین است. ما تاکنون حرف موثقی از ایران نشنیده‌ایم. در مورد موضوع جزایر اماراتی ما در شورای همکاری خلج فارس موضع‌ داریم، این موضع مربوط به امارات نیست، موضع مربوط به شورای همکاری خلیج فارس است ما به ایران دو گزینه دادیم که یا مستقیم با امارات وارد گفت‌وگو شود یا به دیوان بین المللی دادگستری مراجعه کند. ایران به این دو پرسش ما پاسخ نداده است. در عین حال، ایران می‌خواهد درباره  میدان نفتی الدُرّه  (آرش) که بین کویت و عربستان سعودی مشترک است وارد گفت‌وگو شود. پس شما می‌خواهید که من مستقیم وارد موضوع امنیت شوم دوست من؟. پیش از آن شکاف‌هایی بین‌مان داریم که تقریبا امکان گام برداشتن در این راستا را دشوار می‌کند. باز هم موضوع اعتمادسازی مطرح است. در مورد شورای همکاری خلیج فارس باید دوباره امنیت‌شان را ارزیابی کنند. قطعا حمله به قطر توسط نیروی اشغال‌گر اسراییل یک نوع زنگ هشدار برای همه کشورهای همکاری خلیج فارس است، درست بعد از آن حمله، رهبران شورای همکاری خلیج فارس یک نشست فوق‌العاده برگزار کردند و سپس وزرای دفاع را فرا خواندند.  هر دو نشست وزای دفاع و نشست فوق العاده در دوحه برگزار شد و وزرای دفاع اقدامات خاصی در پیش گرفتند، 5 نکته برای آنکه ترتیبات امنیتی‌مان را با هم تقویت کنیم، در مورد تمرینات نظامی اصلاحاتی انجام بدهیم و به گزینه‌ها و همکاری‌های تازه‌ای برای ایجاد امنیت فکر کنیم. بنابراین بله، قطعا اقداماتی برای امن کردن منطقه و کشورهای خودمان برداشته ایم. 

تریتا پارسی:  خیلی ممنون حالا می‌خواهم میکروفن رو برای سوالات حضار در اختیارشان قرار بدهیم. 

سوال: خیلی ممنون من از بلغارستان هستم از دانشگاه نیو بلغارستان. دکتر ظریف من بیش از 20 سال است که سیاست خارجی آمریکا را پوشش می‌دهم و بنا بر آنچه دیده‌ام فکر می‌کنم که از شروع قرن 21، روسای جمهور آمریکا هر کاری کرده‌اند برای آنکه مشکلات خاورمیانه حل شود. آن‌ها تهاجم نظامی را امتحان کرده‌اند. دیپلماسی را امتحان کرده‌اند. همه این موارد شکست خورده است. اگر باور کنم که اروپا هم در درک ایران شکست خورده است، آیا می‌توانید حداقل بگویید که دونالد ترامپ حداقل یک نکته درباره ایران درست فکر کرده است؟

دکتر ظریف: همه ما باید خودمان را مردمانی بدانیم که در این منطقه هستند و نمی‌توانند منطقه را ترک کنند. منظورم این است که ما همسایگان خودمان را انتخاب نکرده‌ایم. ما اینجاییم، در کنار هم گیر افتاده‌ایم باید در کنار هم زندگی کنیم. اجازه بدهید فقط یک نکته اضافه کنم و آن نکته‌ای است که سفیر بریتانیا در سال 1971 در شورای همکاری به آن پرداخت. او گفت که اجازه بدهید جعبه پاندورا را باز نکنیم زیرا کشورهای عرب در خلیج فارس از نتایج باز شدن این جعبه در مورد وقایعی که بین سال‌های 1967 تا 1971 رخ داد، خرسند نخواهند نشد. هیچ کسی درباره قلمرو خودش صحبت نمی‌کند. هیچ‌کسی برای قلمرو خودش به دادگاه بین‌المللی مراجعه نمی‌کند و وقتی دیگران درباره قلمرو ما صحبت می‌کنند، گویی که که به آن‌ها چیزی بدهکاریم، احساس آزردگی و توهین می‌کنیم. اتفاقی در دهه 1970 رخ داد. اجازه بدهید که آن جعبه باز نشود زیرا ایرانیان زیادی هستند که باور دارند وقتی استان نوزدهم ما به واسطه همان قراردادی که جزایر ما را به ما برگرداند، از ما جدا شد، به ایرانیان ظلم شد.   گفتم که اجازه بدهید آن جعبه باز نشود. 

اگر قرار باشد درباره گذشته صحبت کنیم، شورای همکاری خلیج فارس حدود 100 میلیارد دلار به ما بدهکار است، پولی که به صدام حسین داد تا به کمک سلاح‌های شیمیایی ما را بمباران کند.  شورای همکاری خلیج فارس به صدام حسین 100 میلیارد دلار داد اما ما هر روز نرفتیم سراغ کشورهای شورای همکاری خیلج فارس به آن‌ها بگوییم که پول‌مان را پس بدهید. به ما 100 میلیارد دلار بدهید، 1000 میلیارد دلار بدهید بابت خساراتی که صدام حسینی که از آن دفاع کردید به ما وارد کرد، اما وقتی  صدام به شما حمله کرد ما از شما حمایت کردیم. ما از در حمایت از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس وارد شدیم. وقتی صدام حسین به شما حمله کرد و در یک شب کشورتان را گرفت، ما به حمایت از شما، حمایت از کویت آمدیم، ما نگفتیم حقشان است ، می توانستیم بگوییم چون او(صدام) اول به سراغ ما آمد که چرا همکاری نمی‌کنید؟ من می‌خواهم کنترل کل بخش‌های جنوبی خلیج فارس را بگیرم. چرا با ما همکاری نمی‌کنید؟ ما گفتیم خیر. با اینکه کویتی‌ها بزرگترین حامیان شما بودند، با اینکه به شما اجازه دادند تا از جزیره بوبیان برای صادر کردن نفت‌تان استفاده کنید، با اینکه ‌آنها آمریکایی‌ها را به منطقه آوردند و هواپیمای ما را ساقط کردند، ما به شما اجازه نمی‌دهیم کویت را بگیرید. ما از کویت حمایت می‌کنیم. ما به کویتی‌ها اجازه می‌دهیم که به منطقه ما بیایند. بنابراین بگذارید درباره گذشته صحبت نکنیم. رئیس جمهور روحانی به پیشنهاد امیر فقید کویت با پیش شرط به کویت آمد و من فکر کردم که این کار بی‌ادبی است. به وزیر امور خارجه‌تان در همان زمان گفتم که بی‌ادبی است. اما رئیس‌جمهور روحانی آن پیش‌شرطها را پذیرفت و آمد کویت. شما به منامه رفتید که پادشاه بحرین گفت که ترامپ رییس جمهور شده است بگذارید ایران را مهار کند و آن وقت ما از موضع قدرت با ایران توافق می‌کنیم. پس بگذارید درباره این چیزها صحبت نکنیم. 

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: آقای ظریف لطفا بگذارید داستان را تمام کنیم. 

دکتر ظریف : این داستانی بود که کویت ساخت.

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: من صحبتهای شما را قطع نکردم. گوش بده برادر من.

دکتر ظریف: من حرفهای شما را گوش می دهم

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: شما گروهک عبدولی را که در کویت دستگیر شدند به یاد می آورید؟

دکتر ظریف: این داستان متعلق به جنگ ایران و عراق است. این یک داستان 18 ساله است. آن چیزی که درست چند روز قبل اتفاق افتاد. این بود که پادشاه بحرین در منامه گفت، منظورم این است که امیر فقید ذوق زده شده بود وقتی نامه را به او دادیم. اما سپس به منامه رفت و پادشاه بحرین ...

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: این درست نیست. ما میانجی گری را متوقف کردیم به این دلیل که ایران ...

دکتر ظریف: این بهانه شما بود.

تریتا پارسی: لطفا همینجا بحث را تمام کنیم. همه درباره حرکت رو به جلو حرف میزنیم اما باز هم به گذشته بر می گردیم.  

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: این یک گفت‌وگوی رک و راست بین برادران است. و این شکل گفت‌وگوی ما برای حل مسائل‌مان است.  ما با ایران رابطه فوق‌العاده داریم و می‌خواهیم که رابطه فوق‌العاده داشته باشیم. 

ظریف: داریم پس بیایید درباره گذشته صحبت نکنیم. ما سه پیشنهاد روی میز داریم. طرح صلح هرمز، مناره (شبکه خلیج فارس برای تحقیقات  توسعه و پیشرفت هسته‌ای) و مودت ( گفت‌وگوی مسلمانان غرب آسیا ) را داریم...کشورهای خلیج فارس به جای آنکه بخواهند قلمرو بدهیم یک پیشنهاد دیگر ارائه بدهند.