درست است که توسعه، توسعه تجدد است، اما تجدد، ملک غرب و در اختیار قدرتهای جهانی نیست، بلکه نظم حاکم و غالب بر جهان است جهانیان در برابر آن دو انتخاب دارند: یا با تحقیق و تامل راه توسعه اختیار میکنند. یا با توهمی در برهوت توسعه یافتگی به گرد خویش می گردند.
تمدن بشر با اختراع خط آغاز شد و چهبسا نسلهای آینده، افول تمدن را با اختراع تلفنهمراه بهیاد بیاورند. اگر صنعت چاپ زاده شد تا عقلانیت، علم و دموکراسی را بنیان نهد، امروز رسانههای اجتماعی ـ از اینستاگرام و تلگرام تا فیدهای بیپایان خبر ـ همان بنیانها را به چالش کشیده است.
