مهاجرت ناگزیر ترکمنها در مستند «فصل فرار اسبها»
تحریریه آوش/ مستند «فصل فرار اسبها» ساخته صادق دهقانی روایتی از مهاجرت ناگزیر ترکمنها برای معاش به تهران است.
صادق دهقانی، کارگردان مستند «فصل فرار اسبها» درباره علت انتخاب سوژه این اثر به آوش گفت: این فیلم اثری اجتماعی است با موضوع مهاجرت از شهرهای کوچک به تهران؛ مهاجرتی برای امرار معاش نه از سر انتخاب بلکه از سر ناچاری و محوریت قوم ترکمن در فیلم است؛ حال سوال مطرح میشود که چرا چنین سوژهای را انتخاب نکنم، وقتی بخشی از زیست شهری ما با این افراد گره خورده است؟ وقتی زندگی آنان هیچ شباهتی به زندگی چند میلیون رانندهای که بهصورت اینترنتی مسافرکشی میکنند ندارد و در سرما و گرما داخل خودروهایشان میخوابند؟ ما حدود ۹ میلیون راننده تاکسی اینترنتی داریم و این یعنی فروپاشی نظام اشتغال؛ به تعداد رانندگانی که با پلاک شهرستان در تهران مشغول به کار هستند، نگاه کنید.
او ادامه داد: بیشک زمانی که دوست عزیزم بابک بهداد، جرقه این موضوع را در ذهنم روشن کرد، با همراهی مهدی قربانپور، تهیهکننده اثر، در فرصتی که داشتم کار را آغاز کردم و از میان اقوام مختلف ترک، لر، کرد و فارس که هرکدام بخشی از تهران را به پاتوق خود تبدیل کرده بودند، ترکمنهای راننده را انتخاب کردم؛ چون آنان اسبهایشان را رها کردهاند و اکنون سوار پراید شدهاند. مهاجرت داخلی از این نوع، که سبک زندگی مهاجر را بهشدت آسیبزا میکند، بیتردید ریشههایی فراتر از مسائل اقتصادی دارد. در لایههای زیرین فیلم سراغ همین مفهوم رفتم.
دهقانی درباره چالشیترین مسئله ساخت این مستند توضیح داد: ترکمنها قومی نجیب، تودار و کمحرفاند. زبان خاص خود را دارند و مانند برخی اقوام دیگر در نقاط مختلف تهران، بهراحتی ارتباط برقرار نمیکردند. چالش اصلی این بود که در سه مرحله فیلمبرداری بتوانم شخصیتهای گمشده را پیدا کنم. در این میان ناگهان متوجه میشدم کاراکتر اصلی دیگر پاسخگوی تماسها نیست و دو روز بعد معلوم میشد با همسرش قهر کرده است. این دو روز سراسر استرس و فشار بود. گاهی کاراکتر فرعی که خردهروایتی را با او آغاز کرده بودم، بدون اطلاع، برای کار از ایران خارج شده بود. ساماندادن به این چالشها که در نوع خود برای من بیسابقه بود، هرکدام چند ماه از عمر من و تهیهکننده را گرفت.
این کارگردان درباره مهمترین تجربهای که در ساخت «فصل فرار اسبها» بهدست آورده توضیح داد: این یکی از بهترین فرصتهای زندگیام برای فعالکردن امر واقع بود. باید تمام زوایای تاریک را جستوجو میکردم تا درام را از دل واقعیت بیرون بکشم. نه گذشتهای بود، نه خاطرهای و نه قصهای مشخص. تمرین و اجرای چنین کاری، چه در مرحله تولید و چه هنگام تدوین با همراهی آرش زاهدی عزیز، تجربهای یگانه و فراموشنشدنی برای من بود.
دهقانی مهاجرت را مسئلهای مهم در کشور دانست و تأکید کرد: اگر مهاجرت یکی از شاخصههای پررنگ جامعه امروز ایران است، پس هرچه درباره آن مستند ساخته شود، باز هم کم است. مسئله مهاجرت نیز، از خروج متخصصان و نخبگان فراتر رفته و به هجوم نیروی کار به پایتخت و کشورهای اطراف تبدیل شده است. من نمره خوبی به خودمان در ساخت مستندهای عمیق و مسئلهمحور درباره مهاجرت نمیدهم.
این مستندساز در پایان و با اشاره به جشنواره «سینما حقیقت» گفت: من از دوره سوم، که با فیلم «ده تا» در جشنواره حقیقت حضور داشتم، تا امروز که نوزدهمین دوره سپری میشود، این جشنواره را محلی برای تنفس سینمای مستند میدانم؛ جایی که خوش میگذرد: گعدهها، دیدارها، گفتوگوهای طولانی و البته تماشای فیلم. سینما حقیقت زمانی همچون نامش خواهد درخشید که دست به حذف هیچ حقیقتی نزند و سلیقه و جوایزش، الگوی واحدی برای مستندسازی سالهای بعد تعیین نکند. متأسفانه، در طول این سالها شاهد مستندسازانی هستیم که چون حقیقت را ندیدند، ره افسانه زدند.
فهرست عوامل مستند «فصل فرار اسبها» عبارتند از: نویسنده و کارگردان: صادق دهقان، تهیهکننده: مهدی قربانپور، تدوینگر: آرش زاهدی اصل، تصویربرداران: محمدرضا جهانپناه، هادی ثابت، اصلاح رنگ و نور: رضا تیموری، آهنگساز: احسان آنالویی، طراحی و ترکیب صدا: سامان شهامت، صدابرداران: علی علوی، قادر قادری، مدیران تولید: هادی حیدری، حمید مرزوقی، مجری طرح: سعید حیدری، عکاس: باران انوری، مترجم ترکمنی: یوسف شفیق، زیرنویس انگلیسی: رضا تاریوردی، ساخت تیتراژ: حامد بارئی طبری، تهیهشده در مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی.
«فصل فرار اسبها» در بخش مسابقه نیمه بلند نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» روی پرده میرود.
