چرا چین اکنون از جنگنده رادارگریز J-20 خود رونمایی کرد؟

نمایشگاه هوایی چانگچون ۲۰۲۵ صحنه‌ای برای نمایش بی‌سابقه توان هوایی چین بود. این رویداد، علاوه بر جنبه‌های نمایشی، حامل پیام‌های راهبردی برای افکار عمومی داخلی و جامعه بین‌المللی به شمار می‌رود. یکی از مهم‌ترین محورهای آن، معرفی رسمی جنگنده رادارگریز J-20 در سطح عمومی بود؛ اقدامی که نشانه‌ای از اعتمادبه‌نفس روزافزون پکن در حوزه هوانوردی نظامی تلقی می‌شود.

نمایشگاه چانگچون ۲۰۲۵؛ ویترینی از قدرت هوایی چین

نمایشگاه امسال که در ۱۹ سپتامبر افتتاح شد، با حضور هزاران تماشاگر و اجرای متنوعی از هواپیماهای جنگی، بمب‌افکن‌های دوربرد، هواپیماهای سوخت‌رسان و پهپادهای پیشرفته برگزار شد.

در مرکز توجه، جنگنده رادارگریز J-20 قرار داشت؛ هواپیمایی که اگرچه پیش‌تر در سال ۲۰۱۶ معرفی شده بود، اما برای نخستین بار در یک رویداد عمومی روی زمین در معرض دید مستقیم عموم قرار گرفت. تحلیلگران نظامی این اقدام را نشانه‌ای از پیشرفت نسخه‌های جدید این جنگنده، همچون مدل‌های J-20A و J-20S دو سرنشینه، ارزیابی کردند.

علاوه بر J-20، پهپادهای پیشرفته‌ای نیز به نمایش گذاشته شدند که برخی با قابلیت کنترل از راه دور و برخی با سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی عمل می‌کردند. ارائه مفهوم «بال وفادار»- همکاری مشترک جنگنده‌های سرنشین‌دار و پهپادها- نشان‌دهنده حرکت چین به سمت به‌کارگیری الگوهایی مشابه ارتش‌های غربی است.

نمایش هواپیماهای بدون سرنشین ساخته‌شده از جنگنده‌های قدیمی همچون J-6 نیز نشان داد پکن به دنبال بهره‌گیری از ظرفیت‌های ارزان‌تر و انعطاف‌پذیرتر برای سناریوهای احتمالی در تنگه تایوان است.

نمایش‌های هوایی و مانورهای رزمی

پروازهای نمایشی، از جمله آرایش بمب‌افکن‌های H-6K، مانورهای تاکتیکی جنگنده‌های J-20 و J-16، و شبیه‌سازی عملیات سوخت‌گیری هوایی، به‌روشنی توانایی‌های متنوع نیروی هوایی چین را نشان دادند.

این مانورها نه تنها برای جذب توجه عمومی طراحی شده بودند، بلکه پیام روشنی از سطح هماهنگی و آمادگی رزمی چین به ناظران خارجی ارسال کردند. تیم‌های آکروباتیک نیز با اجرای پروازهای نمایشی و ترسیم مسیرهای دود رنگارنگ، جنبه‌ای نمایشی و ملی‌گرایانه به این رویداد افزودند.

تکامل تاریخی قابلیت‌های هوایی چین

تحول اساسی در نگاه چین به نیروی هوایی خود از دهه ۱۹۹۰ آغاز شد. پکن با مطالعه تجربه جنگ خلیج فارس و شکست عراق، به این نتیجه رسید که دفاع صرف کافی نیست و دستیابی به ابتکار عمل مستلزم «عملیات تهاجمی فعال» است.

از آن زمان، استراتژی جدیدی تدوین شد که بر آمادگی برای «جنگ‌های محلی تحت شرایط پیشرفته» تأکید داشت. این سیاست در دوران جیانگ زمین رسمیت یافت و نیروی هوایی چین به‌تدریج از یک نیروی صرفاً دفاعی به نیرویی ترکیبی با قابلیت‌های تهاجمی و دفاعی تبدیل شد.

برنامه‌های نوسازی گسترده، خرید جنگنده‌های پیشرفته روسی، توسعه مدل‌های بومی همچون J-10 و سرمایه‌گذاری در ناوگان سوخت‌رسانی و هشدار زودهنگام، همگی بخشی از این روند بودند. پیوستن به باشگاه تولیدکنندگان جنگنده‌های رادارگریز با J-20 و آغاز پروژه‌های نسل ششم نشان‌دهنده جاه‌طلبی چین برای دستیابی به برتری هوایی در سطح منطقه‌ای و جهانی است.

اهداف کلان تعیین‌شده از سوی شی جین‌پینگ ــ از مکانیزه‌سازی تا دستیابی به ارتشی در سطح جهانی تا سال ۲۰۴۹ ــ چارچوبی راهبردی برای این مسیر ترسیم کرده‌اند.

چالش تجربه‌ناپذیری در میدان واقعی

با وجود دستاوردهای قابل‌توجه، نیروی هوایی چین با چالش مهمی روبه‌رو است: فقدان تجربه عملیاتی در جنگ‌های مدرن. این نیرو از زمان درگیری با ویتنام در سال ۱۹۷۹ تاکنون در جنگی مستقیم مشارکت نکرده است.

در مقابل، ایالات متحده و متحدانش در چندین جنگ بزرگ حضور داشته‌اند که فرصت‌های عملی فراوانی برای آزمودن تاکتیک‌ها و فناوری‌های نوین فراهم کرده است. همین موضوع باعث می‌شود سطح واقعی آمادگی رزمی چین زیر سؤال رود.

هرچند مانورها و آموزش‌ها دقیق و متنوع هستند، اما نمی‌توانند جایگزین شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی نبرد شوند. برخی تحلیلگران معتقدند این ضعف می‌تواند توان رزمی چین را در نخستین رویارویی واقعی کاهش دهد. در مقابل، گروهی دیگر بر این باورند که آموزش‌های فشرده و نوسازی فنی گسترده، می‌تواند بخشی از این خلأ را جبران کند.

نمونه‌های غیرمستقیم مانند استفاده پاکستان از جنگنده‌های چینی JF-17 و J-10C در درگیری‌های هوایی با هند، نشان‌دهنده کارآمدی نسبی فناوری‌های ساخت چین است. با این حال، تا زمانی که خود پکن در نبردی واقعی حضور نیابد، این پرسش همچنان باقی خواهد ماند: آیا نیروی هوایی چین یک نیروی بازدارنده مؤثر است یا یک قدرت اثبات‌نشده؟

رونمایی عمومی از جنگنده J-20 در نمایشگاه چانگچون ۲۰۲۵ بیش از آنکه یک اقدام صرفاً نمایشی باشد، بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای تثبیت موقعیت خود به عنوان یک قدرت هوایی پیشرفته است.

این رویداد پیام روشنی از پیشرفت‌های فناورانه، اعتمادبه‌نفس ملی و عزم پکن برای ایفای نقش تعیین‌کننده در معادلات امنیتی آسیا مخابره کرد. با این حال، شکاف میان تبلیغات و تجربه رزمی همچنان پابرجاست؛ شکافی که تنها در میدان واقعی جنگ می‌تواند پر یا آشکار شود.

منبع: الجزیره