داشته‌های راهبردی اسرائیل در جهان غرب در معرض زوال قرار گرفته است
استاد دانشگاه مطالعات جهان گفت: آمریکا و حتی اسرائیل در شرایط فعلی ترجیح می‌دهند راه آبرومندانه‌ای برای خروج از بن‌بست و حل‌و‌فصل بحران غزه از طریق طرح ترامپ پیدا شود در غیر این صورت حرکت مردمی به قیامی علیه اسرائیل بدل خواهد شد که داشته‌های راهبردی اسرائیل در جهان غرب را در معرض زوال قرار خواهد داد.
دو سال بعد از عملیات طوفان الاقصی، طرح صلح حماس و اسرائیل توسط دونالد ترامپ مطرح شده و اگرچه موافقت‌هایی با آن صورت گرفته اما مشخص نیست تا چه میزان ضمانت اجرا داشته باشد. سیدهادی برهانی، استاد به نام دانشگاه و از حامیان جهانی آرمان فلسطین، معتقد است شرایط به وجود آمده در افکارعمومی جهان نسبت به اسرائیل موجب پیشنهاد این طرح از سوی ترامپ شده است. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
*طرح ترامپ برای صلح فلسطین و اسرائیل مواضع مختلفی را در بین نخبگان و دانشگاهیان همه جهان برانگیخته‌است. این طرح در شرایطی مطرح شده که بی‌سابقه‌ترین امواج مخالفت با اسرائیل در جهان شکل گرفته است. باتوجه به آن‌چه اکنون دو سال بعد از عملیات 7اکتبر و روی زمین و در صحنه نبرد می‌گذرد و آن‌چه در افکار عمومی جهانی در حال رقم خوردن است، شما چقدر این طرح را عملی و اجرایی می‌دانید؟
طرح ترامپ را از دو زاویه باید دید. خود طرح و در واقع متن آن و همچنین کانتکست یا بافتار آن. از نظر متن طرح مشخص است که این طرح در اساس آمریکایی - اسرائیلی بوده و به نفع طرف اسرائیلی تنظیم شده است. البته کشورهای اسلامی (به ویژه ۸ کشور حاضر در ملاقات با ترامپ در نیویورک) در تنظیم این طرح نقش داشتند و بر آن تاثیر گذاشتند. بر همین اساس، طرف‌های بی‌‍طرف بسیاری از جمله سازمانهای حقوق بشری مانند دیده‌بان حقوق‌بشر یا اساتید و دانشمندان پرشماری از متن یک‌طرفه این طرح انتقاد کردند. در چشم‌اندازی حق طلبانه، حقیقت جویانه و حقوقی این طرح منصفانه و متعادل نیست اما متاسفانه جهان ما جهان عدالت، حقیقت و حقوق نیست. عمدتا جهان قدرت و سیاست است. شرایط مردم فلسطین در غزه نگران کننده است؛ بیش از ۸۰ درصد بناهای غزه نابود شده و ده‌ها هزار زن و کودک در غزه کشته شده‌اند. متوقف کردن این کمپین کشتار و نابودی بدون در نظر گرفتن قدرت و نقش آمریکا امکان‌پذیر نیست. این واقعیت که اسرائیل از نظر نظامی در منطقه خاورمیانه رقیبی ندارد و این واقعیت که از نظر قدرت کشوری نمی‌تواند جلوی آمریکا بایستد، بسیار مهم است. در این شرایط و در این جهان چگونه می‌شود مردم غزه را از این مهلکه نجات داد؟ از این چشم انداز، پذیرش طرح از سوی حماس کار عاقلانه و مسئولانه‌ای به حساب می‌آید. پاسخ حماس به طرح ترامپ نیز زیرکانه طراحی شده است در عمل و در فرآیند اجرای این طرح نیز کشورهای مسلمان به ویژه قطر، ترکیه و مصر نفوذ و مشارکت جدی دارند و می‌توانند از موضع حماس و منافع مردم فلسطین دفاع کنند.
*سرنوشت این طرح چیزی شبیه تبدیل غزه به یک مکان تفریحی که سال گذشته ترامپ مطرح کرد، خواهد شد یا قابلیت اجرا خواهد داشت؟ اساسا با شرایط سیاسی فعلی موجود در جهان این طرح قابل اجرا است؟
ارائه این طرح به معنای این است که ترامپ طرح تبدیل غزه به یک مکان تفریحی، یک ریویرا، را کنار گذاشته است، ایده اخراج فلسطینی‌ها از غزه را کنار گذاشته و حتی ایده نابودی حماس را کنار گذاشته است. دلیل اصلی این تغییر و تحول را باید ناکامی ارتش اسرائیل در آزاد کردن اسرای اسرائیلی، ناکامی در نابود کردن حماس یا واداشتن آن به تسلیم، مقاومت باورنکردنی مردم غزه و همچنین گسترش امواج مخالفت‌های مردمی با جنایات اسرائیل به ویژه در میان ملت‌های غربی دانست. به این دلایل فکر می‌کنم آمریکا و حتی اسرائیل در شرایط فعلی ترجیح می‌دهند راه آبرومندانه‌ای برای خروج از بن‌بست و حل‌و‌فصل بحران غزه از طریق طرح ترامپ پیدا شود در غیر این صورت حرکت مردمی به قیامی علیه اسرائیل بدل خواهد شد که داشته‌های راهبردی اسرائیل در جهان غرب را در معرض زوال قرار خواهد داد.
*حماس از این طرح استقبال کرد. درحالی‌که یک ماه قبل محل جلسه مذاکره حماس با اسرائیل در قطر مورد حمله موشکی رژیم تل‌آویو قرار گرفته، دستکم برای ما می‌تواند این پذیرش کمی عجیب به نظر بیاید. به اعتقاد شما این تاکتیک حماس است یا به واقع حماس هم از جنگ خسته شده و می‌خواهد این وضعیت به پایان برسد؟
موضع حماس در پذیرش مشروط طرح ترامپ واقع بینانه و مسئولانه است. مردم غزه بهای سنگینی می‌پردازند. هر روز د‌ها نفر در غزه کشته می‌شوند، آمار کشته‌شدگان فلسطینی به ۷۰ هزار نفر نزدیک شده است. قطحی و گرسنگی مردم غزه را تهدید می‌کند. این مردم خانواده و اهل و عیال اعضای حماس هستند. این مصیبت‌ها و آلام، چیز کمی نیست. حماس باید این امر را در نظر بگیرد و هر چه از دستش برمی‌آید برای رفع آلام مردم غزه و توقف حملات اسرائیل انجام دهد. پذیرش این طرح می‌تواند امیدی برای پایان یافتن این مصیبت‌ها ایجاد کند. حماس نیز تحت فشار است. در عمل هیچ کشور اسلامی نمی‌تواند کمک عملیاتی یا نظامی به حماس انجام دهد. اینکه تا همین‌جا حماس توانسته در برابر ارتش اسرائیل دوام بیاورد و به عملیات‌های نظامی و مقاومت خود ادامه دهد به معجزه می‌ماند.
**برخی تحلیل‌ها این نقطه را پایان نقش‌آفرینی جنبش‌ها و جریان‌هایی مانند حماس می‌دانند. در حالی‌که موضوع خلع سلاح حماس مطرح است و در دیگر سو خلع سلاح جنبش دیگری مانند حزب‌الله لبنان. به نظر شما حماس تحویل سلاح‌ها را خواهد پذیرفت در این صورت این گروه فرونخواهد پاشید؟ خلع سلاح حزب‌الله چه سرنوشتی خواهد داشت و وضعیت منطقه در آن صورت چگونه خواهد بود؟
مسئله خلع سلاح حماس و حزب‌الله در کانون تحولات منطقه‌ای و طرح ترامپ قرار دارد. یکی از بندهای طرح ترامپ ناظر بر خلع سلاح حماس است. اما حماس در پاسخ خود با این بند موافقت نکرده و درمورد آن سکوت کرده است. مقامات حماس مواضع سابق این سازمان در مورد خلع سلاح را تکرار کرده‌اند. براساس این مواضع حماس آماده است سلاح خود را به یک حکومت فلسطینی تحویل دهد. این موضع حماس بسیار زیرکانه است. یعنی حماس سلاح خود را زمانی تحویل می‌دهد که فلسطین آزاد شده و حکومت فلسطینی تشکیل شده باشد. به نظر می‌رسد اکثریت مردم فلسطین نیز از همین ایده حمایت می‌کنند و خواهان خلع سلاح حماس در شرایط فعلی و شرایط اشغال نیستند. در مورد حزب‌الله، اوضاع کمی متفاوت است. اکثریت جامعه شیعیان در لبنان با خلع سلاح حزب‌الله مخالف هستند اما ممکن است اکثریت مردم لبنان با آن مخالف نباشند. نظرسنجی جدیدی در این باره ندیدم و نمی‌توانم در این باره محکم نظر دهم اما باتوجه به اینکه غیرشیعیان، اعم از اهل تسنن و مسیحیان در لبنان در اکثریت هستند ممکن است آنها با اسلحه داشتن یک طایفه (شیعیان) موافقت نکنند. البته مسلح بودن حزب‌الله در میان اهل تسنن و مسیحیان لبنان هم طرفدارانی دارد اما نمی‌دانم این طرفداری الان چه حجم و اندازه‌ای دارد. اما مهمترین نیروی مدافع خلع سلاح حزب‌الله در حال حاضر اسرائیل و آمریکا هستند. آنها بیشترین فشار را به دولت لبنان وارد می‌کنند تا در این جهت گام بردارد.
**یکی از ابهامات موجود در مورد مساله طرح صلح فلسطین و اسرائیل مساله شناسایی کشور فلسطین توسط بیش از 160 کشور جهان است. در صورت پذیرش صلح آیا کشور مستقل فلسطینی تشکیل خواهد شد یا به فراموشی سپرده می‌شود؟
طرح صلح ترامپ اشاره صریحی به طرح دو دولت و تشکیل کشور مستقل فلسطینی نکرده است. نتانیاهو نیز پس از موافقت با این طرح اعلام کرد، طرح تشکیل کشور فلسطینی را تایید نکرده است اما استقبال کشورهای اسلامی از این طرح متضمن اعلام حمایت از تشکیل کشور فلسطین و ضرورت اجرای طرح صلح به نحوی است که کشور مستقل فلسطینی تشکیل شود. در حال حاضر اوضاع بین‌المللی به سود نظر کشورهای اسلامی است. حدود ۱۶۰ کشور جهان فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند. در یک تحول مهم و تعیین‌کننده تعداد زیادی از کشورها و قدرت‌های غربی از جمله دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل یعنی فرانسه و انگلستان به صف شناسایی فلسطین پیوسته‌اند و از موضع کشورهای اسلامی در این زمینه حمایت می‌کنند. مخالفت با این ایده عمدتا به اسرائیل و آمریکا محدود شده است. سایر کشورهایی که هنوز فلسطین را به رسمیت نشناخته‌اند زمان فعلی را مناسب نمی‌دانند والا با اصل موضوع مخالفت نمی‌کنند. فضای مثبت بین‌المللی نیروی بزرگی برای پیش بردن این موضوع، شناسایی فلسطین و تشکیل دولت مستقل فلسطینی ایجاد خواهد کرد که احتمالا در طول تاریخ موضوع سابقه نداشته است.
**موضع اعلامی ایران اواخر دولت آقای رئیسی و بعد از جریان 7 اکتبر پذیرش دو دولتی بوده درصورتی که در شهریور امسال در جریان رای‌گیری در مورد قطعنامه پیشنهادی فرانسه و عربستان درباره راهکار دو دولتی در سرزمین فلسطین، نماینده ایران غایب بود با این توضیح که نخواستند به دولت اسرائیل مشروعیت بدهند. با این ابهام موضع ایران درمقابل این مساله چیست؟ آیا با طرح صلح مخالفت خواهد کرد؟ اگر مخالفت کند در مقابل یک جریان عمومی ضدجنگ منزوی نخواهد شد؟ آن‌چه ترامپ به عنوان پالس مثبت از ایران گفته، غیرواقعی می‌دانید؟
موضع ایران در این زمینه مبهم و دچار سردرگمی است. از طرفی می‌داند موضع قبلی در زمینه مخالفت با راه حل دو دولت و اصرار بر راه حل یک دولت در دنیا طرفداری ندارد و کمکی به موضع فلسطینی‌ها نمی‌کند همچنین بدون کمک به فلسطینی‌ها برای ایران هزینه ایجاد می‌کند و از سوی دیگر جسارت و شجاعت ترک کامل آن موضع و اتخاذ یک موضع واقع بینانه و مسئولانه را ندارد. زیرا این موضع با مواضع سابق و شعارهای موجود مطابقت ندارد. ممکن است نوعی عقب‌نشینی یا حتی اعلام شکست مواضع سابق تلقی شود. برای حل این معضل خطیر ایران باید شجاعانه تصمیم بگیرد و مواضع خود را شفاف کند و این امکان‌پذیر است. ایران می‌تواند اعلام کند راه حل دو دولت عادلانه و منصفانه نیست. تمام فلسطین به همه فلسطینی‌ها اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی تعلق دارد. اسرائیل براساس اشغال بنا شده و ایران چون ۳۰ کشور دیگر جهان، اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد اما از آزادی هر وجب از خاک فلسطین و تشکیل حکومت فلسطین در آن استقبال می‌کند. از همین رو تشکیل کشور فلسطینی در کرانه باختری و غزه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران است. در این چشم انداز، ایران می‌تواند از همه قطعنامه‌ها و مصوبات بین‌المللی که حامی تشکیل کشور فلسطین است حمایت کرده و شائبه شناسایی اسرائیل را از طریق تحفظ در این‌باره برطرف کند.
