دموکراسی می‌خواهید؟ به آلمان، دانمارک و سوئیس بروید

مؤسسه «دموکراسی و کمک‌های انتخاباتی» (IDEA) در گزارش سالانه خود از عقب‌گرد کشورهای جهان در دموکراسی خبر داد و تاکید کرد: عملکرد کشورها در دموکراسی بسیار ضعیف شده و رو به کاهش است. بر اساس این گزارش آزادی مطبوعات بیش از سایر نمادهای دموکراسی سقوط کرده و در بدترین وضعیت خود در نیم قرن گذشته است. با این حال نگاهی به یافته‌های این تحقیق در شاخص‌های دموکراسی در جهان نشان می‌دهد سه کشور آلمان، دانمارک و سوئیس در بهترین وضعیت دموکراسی قرار دارند.

به گزارش سایت مؤسسه «دموکراسی و کمک‌های انتخاباتی» که در استکهلم پایتخت سوئد واقع است، 54 درصد از کشورهای جهان در سال 2024 نسبت به 5 سال پیش از آن حداقل در یکی از شاخص‌های کلیدی دموکراسی عملکرد ضعیفی داشته و دچار افت شده‌اند.

مؤسسه «دموکراسی و کمک‌های انتخاباتی» برای تعیین میزان دموکراسی در جهان چهار شاخصه را مورد توجه قرار داده است. این شاخصه‌ها عبارت هستند از انتخابات معتبر و نظارت پارلمانی ، حاکمیت قانون (مانند استقلال قضایی و میزان خشونت سیاسی علیه مردم)، حقوق‌ شهروندی (مانند آزادی بیان، آزادی مطبوعات و آزادی اجتماعات) و مشارکت (میزان مشارکت مردمی در طول و بین انتخابات و ابراز نظر دموکراتیک)

این موسسه در زمانی بررسی خود را انجام داده است که طی سال 2024 در کشورهای مختلف جهان انتخابات انجام دادند یعنی رویدادی دموکراتیک در بررسی موسسه «دموکراسی و کمک‌های انتخاباتی» به عنوان نخستین شاخصه معرفی شده است. طی انتخابات‌هایی که در سال 2024 در سراسر جهان برگزار شد، حدود 1.6 میلیارد نفر رای دادند اما بر اساس این تحقیقات اندک انتخاباتی بود که بتوان آن را معتبر دانست. طوری‌که در این حوزه بدترین نتیجه در 30 سال گذشته به دست آمد و تقریبا آمار دموکراسی یک پنجم از کشورهای جهان را پایین آورد.

 این گزارش همچنین تاکید کرده است، سال 2024 از سال 1975 به این سو نهمین سال متوالی بود که در آن تعداد بیشتری از کشورها به جای بهبود، دچار افت دموکراسی شدند.

البته همه این گزارش منفی نیست و می‌توان در آن شاهد تحولات مثبتی هم بود. بر اساس این تحقیقات آفریقا سهم بزرگی از پیشرفت‌های جهانی دموکراسی داشته است. طوری که 24 درصد از کشورهای این قاره عملکرد مثبتی در دموکراسی داشته‌اند. در بین کشورهای آفریقایی بوتسوانا و آفریقای جنوبی بیشترین پیشرفت را داشته‌اند و توانسته‌اند انتخاباتی کاملا معتبر ثبت کنند. در غرب آسیا نیز که وضعیت اصلا مطلوب نبوده و آشکارا در برگزاری انتخابات پسرفت دموکراتیک داشته‌اند، اردن در برگزاری انتخابات پارلمانی 2024 کاملا موفق نشان داد که برجسته بود. فیجی و مالدیو نیز قابل تحسین ظاهر شدند. شیلی نقش مثبتی در آزادی بیان داشت و برزیل در استقلال قضایی پیشرفت جدی کرد. لهستان هم در حقوق و حاکمیت قانون و مشارکت عملکرد خوبی نشان داد. 

یافته‌های کلیدی تحقیق  

·      ۹۴ کشور که ۵۴ درصد از کل کشورهای ارزیابی‌شده را تشکیل می‌دهند، در مقایسه با عملکرد خود در دموکراسی در 5 سال گذشته حداقل در یکی از 4 شاخصه اصول دموکراسی دچار افت شده‌اند. 

·      آزادی مطبوعات در یک چهارم از  ۱۷۳ کشور مورد بررسی کاهش یافته است که گسترده‌ترین کاهش از سال ۱۹۷۵ محسوب می‌شود. شاخص‌های آزادی بیان، برابری اقتصادی، انتخابات معتبر و دسترسی به عدالت نیز کاهش یافته‌اند.

·      در کل وخامت وضعیت آزادی مطبوعات در همه قاره‌ها مشاهده شده، طوری‌که ۱۵ کشور آفریقایی و ۱۵ کشور اروپایی و همچنین ۶ کشور در قاره آمریکا و ۶ کشور در آسیا و اقیانوسیه از این مساله بشدت رنج می‌برند. 

·      در سایر بخش‌های زیر مجموعه حقوق شهروندی تقریباً از هر پنج کشور، یک کشور شاهد کاهش آزادی بیان (۲۲ درصد از کشورها)، برابری اقتصادی (۲۱ درصد) و دسترسی به عدالت ۲۰ درصد بوده است. آفریقا و اروپا بیشترین سهم کاهش را به خود اختصاص داده‌اند.

·      شاخص‌های «انتخابات معتبر» و «پارلمان کارآمد» نیز به ترتیب  ۳۵ کشور (۲۰ درصد) و ۳۲ کشور (۱۹ درصد) کاهش چشمگیری داشته‌اند.

·      ضعیف‌ترین بخش، مربوط به حاکمیت قانون است که ۷۱ کشور (۴۱ درصد) عملکرد پایینی داشتند. طوری‌که ۳۲ کشور (۱۹ درصد از کشورهای ارزیابی شده) در مقایسه با سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ افت قابل توجهی داشته‌اند. 

·      تقریباً از هر پنج کشور یک کشور شاهد کاهش آزادی بیان (۲۲ درصد از کشورها)، برابری اقتصادی (۲۱ درصد) و دسترسی به عدالت ۲۰ درصد بوده است. آفریقا و اروپا بدترین وضعیت را داشته‌اند. 

·      شاخص مشارکت بهترین وضعیت را در بین دیگر نمادهای دموکراسی در سراسر جهان داشته است. با این حال حتی در این بهترین وضعیت هم عملکرد کلی جهانی در سال  ۲۰۲۴ پایین‌ترین میزان از سال ۲۰۰۱ بوده است. در همین حال در 21 کشور شاهد کاهش مشارکت مردمی در انتخابات بودیم.

 وضعیت هر قاره به تفکیک

آفریقا: بسیاری از کشورهای قاره سیاه دچار افت دموکراسی شده‌اند به طوری‌که ۲۳ کشور (۳۵ درصد از کشورهای آفریقا) حداقل در یکی از معیارهای انتخابات معتبر، پارلمان مؤثر و دولت منتخب وضعیت بدتری دارند. این روند به ویژه در غرب آفریقا مشهود بود. برای مثال در بورکینافاسو، گینه، مالی و نیجر، مقامات انتقالی انتخابات وعده داده شده را به تأخیر انداخته و انتقال قدرت را پیچیده کرده‌اند اما این روند سراسری نیست. بوتسوانا و آفریقای جنوبی در پنج سال گذشته به طور مداوم در انتخابات معتبر پیشرفت داشته‌اند.

غرب آسیا: این منطقه همچنان عمدتاً غیردموکراتیک است. با این حال اردن در مقایسه با سال ۲۰۱۹، پیشرفتی چشمگیر در شاخص «پارلمان کارآمد» داشته است.

اروپا: وضعیت دموکراسی در پنج سال گذشته، به ویژه در آزادی‌های مدنی و انتخابات معتبر در قاره سبز بدتر شده است. تقریباً نیمی از ۶۳ مورد کاهش در شاخص‌ها در اروپای شرقی رخ داده که بنا بر این تحقیق اکثریت آن ناشی از سرکوب جامعه مدنی و مخالفان سیاسی در بلاروس، گرجستان و روسیه است. 

قاره آمریکا: کشورهای بیشتری در قاره آمریکا در پنج سال گذشته حداقل در یکی از عوامل عملکرد دموکراتیک نسبت به آنچه که شاهد پیشرفت بوده‌اند، کاهش را تجربه کرده‌اند. بیشترین کاهش در این معیارها در موارد پسرفت دموکراتیک و فروپاشی دولت رخ داده است مانند آنچه که در السالوادور، هائیتی و نیکاراگوئه رخ داد. با این حال اکثر کشورها در عملکرد دموکراتیک در حد متوسط ​​​​عمل می‌کنند.

آسیا و اقیانوسیه: اکثر کشورها در پنج سال گذشته شاهد کاهش اندک یا ثابت ماندن بوده‌اند. بیشترین کاهش پنج ساله در انتخابات معتبر و دسترسی به عدالت مشاهده شده است که دسترسی به عدالت در افغانستان، بوتان، کامبوج، هند، اندونزی، قزاقستان، میانمار، کره جنوبی و تاجیکستان کاهش یافته است. فقط فیجی شاهد بهبودهای گسترده‌ای بوده است. با این حال بسیاری از کشورهای اقیانوسیه همچنان دموکراسی‌های با عملکرد بالا یا متوسط ​​​​هستند.