زنگزور؛ میدان شطرنج ترامپ
روسای جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان که در سال‌های اخیر چند باری از سوی روسیه به کرملین دعوت شدند تا به نزاع بین خود خاتمه دهند، روز جمعه در کاخ سفید حاضر شدند تا توافقنامه صلحی را به امضا رسانند؛ توافقی که سود سرشاری را از اقتصاد گرفته تا دیپلماسی و ژئوپلتیک نصیب آمریکا خواهد کرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، که وزیر خارجه‌اش او را «رئیس‌جمهور صلح» نامیده است امضای این توافقنامه صلح را در حالی «تاریخی» توصیف کرد که دو طرف حدود 5 ماه پیش یعنی در ماه مارس در توافقی کلامی به مصالحه رسیده بودند و هفته پیش هم در امارات متحده عربی دیدار و مذاکراتی در این خصوص داشتند با این حال برخی اختلافات بین آنها باقی مانده بود. بنابراین آنچه در کاخ سفید رخ داد در واقع ادامه آن تلاش‌ها برای پایان دادن به نزدیک به 4 دهه نزاع خونینی بود که تاکنون هزاران کشته برجا گذاشته است.
همه‌چیز فدای اقتصاد
هرچند ترامپ بسیار علاقه‌مند است با امضای توافقنامه صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر تکاپوهای خود برای ایجاد صلح در جهان تاکید کند، اما بیش از آن علاقه‌مند به توافق با ارمنستان برای اجاره کریدور زنگزور بود؛ کریدوری که ترامپ آن را خط صلح و رفاه بین‌المللی می‌نامد و اجاره آن بستگی به توافق صلح بین ایروان و باکو داشت.
برخی مقامات دولت ترامپ گفته‌اند که از نظر تیم دیپلماسی آمریکا کلید کاهش مناقشه دیرینه بین باکو و ایروان توافق بر سر این کریدور است زیرا به ادعای آنها اگر آمریکا در بین دو طرف قرار گیرد و خود را طرف مقابل هر یک از آنها قرار دهد، دیگر نزاعی بین دو همسایه بروز نخواهد کرد. این در حالی است که پیشتر ارمنستان موافقت خود را با دادن اجاره حق استفاده از این کریدور به مدت 99 سال به آمریکا موافقت کرده بود.
یک کریدور و دیگر هیچ
گاردین نیز در این‌باره در گزارشی نوشت، این کریدور 32 کیلومتری شامل یک خط آهن، خطوط نفت و گاز و خطوط فیبر نوری می‌شود و می‌تواند نیازهای شرق و غرب به کالاهای مختلف را برآورده کند. از همین رو ترامپ که در دور دوم ریاست‌جمهوری خود تلاشش را مصروف سود اقتصادی آمریکا از کشورهای دیگر کرده در کنار این توافقنامه صلح در تکاپوی رسیدن به توافق تجاری بین دو طرف و سود حاصل از آن برای خود از طریق اجاره کریدور زنگزور است.
وسوسه گسترش نفوذ در قفقاز
هدف بعدی ترامپ افزایش نفوذ آمریکا در منطقه قفقاز است. رئیس‌جمهوری آمریکا با ایجاد این مصالحه در واقع تکاپوهای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، را به چالش کشید که در چهار دهه گذشته با وجود استقرار سربازان حافظ صلح در منطقه و مذاکرات پیاپی با دو طرف، نتوانست مصالحه‌ای بین آنها ایجاد کند.
ضمن اینکه قراردادی که ترامپ با ارمنستان بر سر کریدور زنگزور بسته است نیز موجب نگرانی مسکو و البته ایران است. زیرا آمریکا با اجاره 99 ساله این دالان، منطقه استراتژیک سیونیک را تبدیل به پایگاهی برای خود خواهد کرد. در اهمیت این منطقه همین بس که موقعیت جغرافیایی و اهمیت نظامی و اقتصادی ویژه‌ای دارد.
در کنار استیلای آمریکا بر کریدور زنگزور براساس توافقی که ترامپ آماده کرده بود، بنا است هر دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان در پی امضای توافق، گروه مینسک را که شامل دو کشور به اضافه فرانسه، روسیه و آمریکا بود، ترک کنند. این گروه که از سال 1992 شکل گرفته بود در تکاپوی ایجاد صلح بین باکو و ارمنستان بود اما هیچ‌گاه در کار خود موفق نبود.
باید گفت، هرچند توافق صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای ترامپ بلحاظ ژست سیاسی اهمیت ویژه‌ای دارد اما توافق‌های تجاری و گسترش نفوذ آمریکا در منطقه وسوسه‌انگیزتر بوده است.
