ایران آغازگر تئاتر کودک در دنیا بوده است

 گپ‌وگفت انتشارات نمایش در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور حسین فدایی‌حسین، نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر تئاتر با موضوع «اهمیت ترجمه و تالیف کتاب‌های مرتبط با تئاتر کودک و نوجوان در بهبود کیفی آثار این حوزه» در غرفه انتشارات نمایش برگزار شد. 

فدایی‌حسین در ابتدای این نشست با بیان اینکه تئاتر مثل همه هنرها قبل از اینکه برایش فلسفه و بوطیقایی چون «بوطیقای ارسطو» نوشته شود، اجراهایش شکل گرفته است؛ گفت: جریان نگارش بوطیقا و فلسفه برای تئاتر سال‌ها پس از اجرای آثار نمایشی و براساس آنچه روی صحنه رفته؛ نوشته شده است. درباره نگارش بوطیقا برای تئاتر کودک نیز باید به قدمت آن دقت کنیم. در تئاتر به طور کلی حداقل برای 2500 سال قبل از میلاد است ولی تئاتر کودک عمری ندارد ولی سندهایی برای اینکه اولین تئاتر کودک از کجا شروع شده، وجود دارد.

او ادامه داد: نزدیک به  100سال پیش تئاتر کودک در مسکو با ناتالیا زاتس آغاز می‌شود. معادل این شکل‌گیری چیزی حدود سال 1298 یا 1299 یکسال قبل از شکل‌گیری تئاتر کودک در مسکو؛ جبار باغچه‌بان نمایش «خُرخُر» را در مدرسه احمدیه مرند اجرا می‌کند؛ اولین تئاتر کودک در ایران است. با این سندیت می‌توان گفت ایران آغازگر تئاتر کودک در دنیا بوده است. مگر اینکه سند دیگری یافت شود که مورد بررسی قرار بگیرد.

این هنرمند گفت: تعداد انگشت‌شماری کتاب به زبان انگلیسی در زمینه پژوهش تئاتر کودک نوشته است اما هنوز هیچیک به اندازه بوطیقای ارسطو به عنوان منبع و مرجع عمومی شناخته نمی‌شود. ما کتاب‌هایی داریم که متاسفانه هنوز ترجمه نکرده‌ایم و مهم ترین آن ‌«مجموعه مقالات اسیتیج جهانی» است. من اولین مجموعه مقالات تحت عنوان «کتاب کودک و نوجوان؛ فرهنگ و جامعه» را ترجمه کرده‌ام اما دومین مجموعه این مقالات توسط اسیتیج آفریقای جنوبی منتشر کرده بود و برخلاف جلد اول به صورت فروش آزاد در بازار یافت نمی‌شد. از آنجا که بابت هزینه کپی رایت و محتوایی که شاید متناسب با فرهنگ ما نباشد؛ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان تنها نماینده اسیتیج جهانی در ایران برای خریداری و ترجمه کتاب همراه نشد. 

او افزود: این مقالات عمدتا مجموعه مقالاتی است که به وضعیت تئاتر کودک در هر کشور پرداخته است. یک پژوهشگر در هر کشوری انتخاب شده و مقاله ای درباره تئاتر کودک کشور خود نوشته است و مرجعی علمی و قابل مراجعه است. در هر حال اکنون چهار کتاب با عناوین «بیست مقاله پیرامون تئاتر کودک و نوجوان»، «فلسفه و روش در تئاتر کودک و نوجوان»، «مجموعه مقالات اول اسیتیج؛ تئاتر کودک و نوجوان؛ فرهنگ و جامعه» و «دومین مجموعه مقالات اسیتیج» از کتاب‌های مرجع و شاید به نوعی بوطیقای تئاتر کودک و نوجوان به شمار می‌آیند.

فدایی‌حسین با اشاره به پژوهش‌های ایرانی در زمینه تئاتر کودک و نوجوان گفت: در دهه هفتاد سمیناری در زمینه تئاتر کودک و نوجوان برگزار شد که مجموعه مقالات ارائه شده در آن اولین کتاب نظری حوزه تئاتر کودک و نوجوان به شمار می‌آید و بعد ازآن شکاف طولانی بین انتشار مقالات پژوهشی می‌افتد. البته مجموعه مقالات آقای داود کیانیان با عنان «دریچه‌ای به کتاب کودک و نوجوان ایران» هم هست. دیگر کتاب‎‌‌های این بخش نیز مجموعه مقالاتی است که منتشر شده است. انتشارات نمایش پیشرو منابع تئاتر کودک و نوجوان در ایران است.

او با بیان اینکه ما به سه نوع منبع مکتوب برای رشد تئاتر نیاز داریم، بیان کرد: یک؛ منابع پژوهشی که معمولا به تاریخچه و اطلاعات اشاره دارد و در جمع‌بندی پیشنهاداتی ارائه می‌دهد. دوم، منابع آموزشی هستند، منابعی که بیشتر کاربردی هستند و به بایدها و نبایدها برای فعالیت و ارتقای تئاتر اشاره دارد و سوم، متن نمایشی است که پایه خلق اثر قرار می‌گیرند. این سه گروه به هم کمک می‌کنند تا شاهد مقوله تئاتر در هر جامعه‌ای باشیم. البته نقد هم می‌تواند در وهله چهارم باشد؛ نقدی که روی متون نمایشی باشد. چون اکثرا نقد روی اجراها اتفاق می‌افتد.

این پژوهشگر ادامه داد: شاید اولین کتابی که در جریان جدید تئاتر کودک و نوجوان منتشر شد؛ کتاب «تئاتر برای بچه‌ها» نوشته دیوید وود با ترجمه من بود که خیلی مورد استقبال قرار گرفت. این کتاب هم به استاندارهای تئاتر کودک اشاره کرده و تئوری و روش را در کنار هم آورده است. البته این کتاب مجموعه‌ای از خاطرات و مصاحبه‌های این هنرمند است که در آن از اقتباس، کارگردانی، بازیگری و حتی اقتصاد تئاتر کودک گفته است و در تمام بخش‌های کتاب از کارهای خود مثال زده است. در ادامه نیز ترجمه نمایشنامه‌های دیوید وود را به ثمر رسانده و چاپ شد. 

فدایی‌حسین در پایان گفت: تهیه منابع تئاتر کودک و نوجوان برای من در ابتدا بسیار سخت بود. من همواره به دنبال منابع کاربردی بودم. در واقع شروع جریان ترجمه با احساس نیاز خودم اتفاق افتاد، ترجمه منابعی که بتواند به من برای کار کردن کمک کند و سعی کردم تا به ترجمه آثاری که در این زمینه منبع هست، بپردازم. خوشبختانه این ترجمه‌ها مورد استقبال دیگر دوستان هنرمندم قرار گرفت و من را برای ترجمه آثار بیشتر ترغیب کرد و در سه بخش متون نمایشی، متون نظری و پژوهشی حوزه تئاتر کودک و نوجوان فعالیت خود را ادامه دادم.

منبع ایران تئاتر