روایت یک قرن مهربانی

جنگ، شیوع بیمار، زمین لرزه و خلاصه در میانه‌ی هر بحرانی، آشناترین نام، صلیب سرخ و هلال احمر است.

این سازمان جهانی بی طرف و انسان‌دوست ، تنها یک مأموریت دارد و آن نجات جان انسان‌ها بدون هیچ تبعیضی است.

آغاز ماجرا

سال ۱۸۵۹، جنگی در سولفرینو ایتالیا درگرفت. یک تاجر سوئیسی به نام «هانری دونان»، با دیدن رنج سربازانی که زخمی و رها شده بودند، زنان محلی را گردهم آورد و طی سه روز و سه شب، به درمان سربازان مجروح پرداخت.

دونان تجربه‌اش را در کتابی به نام «خاطره‌ای از سولفرینو» نوشت و در آن پیشنهاداتی مطرح کرد که سنگ‌بنایی بود برای تشکیل یکی از بزرگترین و مهمترین سازمان‌های انسان‌دوستانه و خیرخواهانه در جهان.

دونان در کتابش پیشنهاد داد تا سازمانی بین‌المللی برای امدادرسانی تأسیس شود. او همچنین پیشنهاد کرد که همه‌ی کشورها، گردهمایی‌هایی داوطلبانه برای امدادرسانی داشته باشند و البته مهمترین نکته‌ای که در این کتاب به آن اشاره شده، بی‌طرفی امدادگران است.

تأسیس صلیب سرخ جهانی

در سال ۱۸۶۳، با الهام از پیشنهاد دونان، کمیته‌ای در ژنو سوئیس شکل گرفت که بعداً به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC) تبدیل شد. یک سال بعد، نخستین کنوانسیون ژنو با حضور دولت‌ها برگزار شد و قوانین بین‌المللی درباره‌ی کمک‌رسانی بی‌طرفانه تصویب شد.

دولت‌های مختلف گردهم آمدند و اولین معاهده‌ی ژنو را امضا کردند که به زخمیان جنگی و امدادگران بی‌طرف، حقوق ویژه می‌داد.

ظهور هلال احمر

نشان این سازمان، صلیب سرخ روی زمینه سفید بود، معکوس پرچم سوئیس، اما چند کشور اسلامی، از جمله عثمانی، با استفاده از نشان صلیب مخالفت کردند چرا که آن را نماد مسیحیت می‌دانستند. امپراتوری عثمانی در دهه ۱۸۷۰ هلال سرخ را به‌جای صلیب سرخ انتخاب کرد. پس از مدتی، این نماد نیز در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شد. امروز سه نشان رسمی وجود دارد:

صلیب سرخ، هلال احمر و کریستال سرخ، برای کشورهایی که نمی‌خواهند از نمادهای مذهبی استفاده کنند.

ورود به ایران

در ایران، ایده تأسیس سازمانی مشابه صلیب سرخ در دوره مظفرالدین شاه قاجار مطرح شد. در نهایت در سال ۱۳۰۱ شمسی (۱۹۲۲ میلادی)، با تلاش دکتر امیراعلم و موافقت دولت، جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران تأسیس شد. این نام و نماد از نشان تاریخی ایران گرفته شده بود: شیر و خورشید قرمز روی زمینه سفید.

پس از  پیروزی انقلاب، نماد شیر و خورشید به دلیل پیوندش با سلطنت کنار گذاشته شد. در سال ۱۳۵۹، با مصوبه مجلس، نام سازمان به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت.

امدادرسانی در حوادث طبیعی، آموزش‌های اولیه، فعالیت‌های بشردوستانه و داوطلبانه و همکاری با فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر، از جمله وظایف هلال احمر در ایران است.

ویژگی‌های خاص صلیب سرخ و هلال احمر در ایران

اعضای رسمی فدراسیون جهانی صلیب سرخ و هلال احمر از نظر قانونی باید اصول بنیادین، اعم از بی‌طرفی، بی‌غرضی، استقلال، داوطلبی، بشر دوستی و جهان شمولی را رعایت کنند.

اگرچه هلال احمر ایران از نظر قانونی سازمانی مستقل و غیرسیاسی تعریف شده اما در عمل، وابستگی‌هایی به دولت و ساختار رسمی نظام دارد. رییس این جمعیت معمولاً با حکم رییس جمهور یا با تأیید دولت منصوب می‌شود.

از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها، روابط سیاسی و محدودیت‌های بانکی، دریافت کمک‌های خارجی برای هلال احمر ایران دشوارتر از سایر کشورهاست؛ موضوعی که در زلزله‌ی گلستان و کرمانشاه، به وضوح دیده شد.