چالش‌های هنر خوشنویسی
یک خوشنویس گفت: خوشنویسی بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث فرهنگی ما است و با ادبیات فارسی، حماسی، دینی و عاشورایی پیوندی عمیق دارد.
هاشم طلائیان اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که خوشنویسان معاصر با آن مواجه‌اند، عبور از بحران‌های فرهنگی، اقتصادی و نسلی است. هنر خوشنویسی مانند سایر شاخه‌های هنر، در این دوران دچار تحولاتی عمیق شده و با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. ورود مفهومی به نام «اقتصاد هنر» به فضای هنری کشور، تأثیرات عمیقی بر روند فعالیت‌های هنری گذاشته است. هنرمندان به‌ویژه در حوزه خوشنویسی، اکنون بیش از گذشته با پرسش‌هایی درباره چگونگی امرار معاش، جایگاه اجتماعی و تأثیرگذاری آثار خود مواجه‌اند.
او افزود: در جامعه‌ای مانند ایران که همواره مؤلفه‌های سیاسی در تمام ابعاد زندگی مردم حضوری پررنگ داشته، فرهنگ و هنر نیز از تأثیر این فضا بی‌نصیب نمانده‌اند. گاه مسائل سیاسی تا حدی وارد عرصه خصوصی زندگی افراد می‌شود که حتی در فضای خانوادگی نیز گفت‌وگوهای سیاسی جایگاه خود را پیدا می‌کند. در چنین شرایطی هنر و فرهنگ ممکن است به حاشیه رانده و دغدغه‌های معیشتی جایگزین نیازهای فرهنگی شود.
طلائیان خاطرنشان کرد: در گفت‌وگویی دکتر لاریجانی به نکته‌ای کلیدی اشاره داشتند «تنها چیزی که دشمنان نتوانستند آن را در ایران شکست دهند، تمدن و فرهنگ غنی این سرزمین است». این سخن بازتاب‌دهنده جایگاه بی‌بدیل فرهنگ در حفظ هویت ملی ماست. تمدنی که درون‌مایه‌ای اسلامی و ایرانی دارد، بی‌تردید بر تمامی ارکان اجتماعی از جمله هنر تأثیرگذار بوده است.
این خوشنویس در پاسخ به این سوال که در روزگاری که فناوری‌های نوین شیوه‌های ارتباطی را دگرگون کرده‌اند، آیا خوشنویسی همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است، خاطرنشان کرد: پاسخ قطعاً مثبت است. خوشنویسی به‌عنوان یک هنر اصیل، نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، بلکه با نگاه هنری و ارزشی که در ذهن مردم جا دارد، همچنان مورد توجه است. مردم در دریافت هدایا یا آثار هنری، میان اثر اصل و غیراصل تفاوت قائل‌اند و این خود نشان‌دهنده پایگاه محکم خوشنویسی در اذهان عمومی است.
نقش خوشنویسی در حفظ هویت فرهنگی و ادبی
او با بیان اینکه خوشنویسی بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث فرهنگی ما است، گفت: همان‌طور که در نقاشی ایرانی، استاد فرشچیان توانست ادبیات و دین را در قالب تصویر تلفیق کند، خوشنویسی نیز واجد چنین قدرتی است. انسان به‌طور طبیعی به زیبایی گرایش دارد و این زیبایی در قالب خط می‌تواند موجب تأثیر عمیق در مخاطب شود. برای مثال تلاوت زیبای قرآن با صدای عبدالباسط موجب گرایش بسیاری از غیرمسلمانان به اسلام شد؛ خوشنویسی نیز با فرم، ترکیب‌بندی و رقص خط، می‌تواند چنین تأثیرگذار باشد.
طلائیان در ادامه گفت: نسل جوان امروز با وجود علاقه به موسیقی مدرن و سبک‌های مختلف، همچنان پذیرای هنر اصیل است. کافی است این ارتباط را آگاهانه برقرار کنیم. همان‌گونه که جوانان از موسیقی سنتی تا مدرن استقبال می‌کنند، اگر با زبان امروزی و ابزارهای نوین، خوشنویسی را برای آن‌ها جذاب کنیم، بی‌تردید به آن علاقه‌مند خواهند شد. برخی خطوط جدید مانند خطوط هندسی و عرفانی نیز به‌خوبی توانسته‌اند مخاطب امروز را جذب کنند.
این خوشنویس درباره ارتقای جایگاه خوشنویسی گفت: برای ارتقای این هنر نیازمند بازنگری در سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی هستیم. وزارت آموزش‌وپرورش نقش بسزایی در این زمینه دارد. در شرایط فعلی تمرکز بیش از حد بر رشته‌های پزشکی و مهاجرت‌محور، جایگاه هنر را کمرنگ کرده است. هنر نه در سیستم آموزشی ما جایگاه مناسبی دارد و نه در خانواده‌ها به‌عنوان آینده‌ای روشن تلقی می‌شود. دبیران هنر در مدارس اغلب در حاشیه قرار دارند و تدریس هنر به شکلی جدی دنبال نمی‌شود. برای تحول در این زمینه، نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری در آموزش هنر از مقاطع پایه هستیم.
او افزود: نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید رویکرد حمایتی جدی‌تری اتخاذ کنند. پرداختن صرف به برگزاری نمایشگاه‌ها و جمع‌آوری هنرمندان در قالب انجمن‌ها، بدون تعریف ساختار اقتصادی روشن برای فعالیت آن‌ها نمی‌تواند منجر به پویایی این هنر شود. تربیت شاگرد بدون چشم‌انداز اقتصادی یا فرهنگی مشخص، نوعی بی‌عدالتی نسبت به هنر و هنرجوست. باید خوشنویسان با اصول بازار، مدیریت فرهنگی و حتی مبانی فلسفی هنر آشنا شوند تا بتوانند در جامعه‌ای پیچیده و در حال تحول نقش مؤثری ایفا کنند.
بازار هنر خوشنویسی نیازمند سیاست‌گذاری‌های حمایتی عمیق‌تری است
طلائیان با بیان اینکه بازار کار هنر خوشنویسی در شرایط کنونی با چالش‌های بسیاری مواجه است، اظهار کرد: گرچه برخی اقدامات مانند پیگیری بیمه هنرمندان توسط اداره ارشاد قابل تقدیر است، اما واقعیت آن است که این بازار نیازمند سیاست‌گذاری‌های حمایتی عمیق‌تری است. نبود سرمایه‌گذاری، کمبود بودجه، فقدان برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت و همچنین ضعف در آموزش کاربردی هنر از مهم‌ترین مشکلاتی است که باید برای رفع آن‌ها چاره‌اندیشی شود.
فرهنگ ستون فقرات یک کشور است
او تصریح کرد: فرهنگ ستون فقرات یک کشور است و بی‌توجهی به آن، لطمه‌ای جدی به هویت ملی وارد می‌کند. بازسازی جایگاه هنر خوشنویسی نیازمند همکاری چندین نهاد است و نمی‌توان از یک نهاد یا گروه خاص انتظار حل تمام مشکلات را داشت. تنها در سایه مشارکت جمعی، آگاهی فرهنگی و نگاهی نو به هنر می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای خوشنویسی در ایران امیدوار بود.
منبع: ایسنا
