صفر تا صد مراحل قانونی تغییر نام در شناسنامه

داشتن نام و نام خانوادگی به‌عنوان بخشی از هویت حقوقی هر فرد شناخته می‌شود. مطابق با ماده ۹۹۷ قانون مدنی: «هر کس باید دارای نام خانوادگی باشد.» 

 همچنین در قانون ثبت احوال، تغییر نام و نام خانوادگی تابع مقررات ویژه‌ای است. 

حال اگر فردی نام یا نام خانوادگی‌ای در شناسنامه دارد که مایل است آن را به نامی دیگر تغییر دهد — مثلاً به علت نامناسب بودن، مغایرت با عرف، اشتباه نگارشی یا دلایل مذهبی–حقوقی — مهم است بداند مراحل، شرایط، مدارک و هزینه آن چیست.

شرایط و الزامات اولیه برای تغییر نام در شناسنامه

پیش از درخواست، باید شرایط اصلی را بررسی کرد:

سن و رشد

درخواست‌کننده باید ۱۸ سال به بالا باشد. 

اگر زیر ۱۸ سال باشد، باید حکم رشد داشته باشد یا درخواست توسط پدر/جدّ پدری/سرپرست قانونی ارائه شود. 

نام فعلی و نام انتخابی

نام فعلی یا نام خانوادگی ممکن است به دلایلی چون «وزن نامناسب»، «تحقیر آمیز بودن»، «عدم تطابق با جنسیت» یا «مغایرت با ارزش‌های فرهنگی و دینی» مورد تغییر قرار گیرد. 

برخی نام‌ها قابل تغییر نیستند؛ برای مثال نام‌های مقدّسی که عرف و قانون آن‌ها را غیرقابل تغییر دانسته‌اند. 

 محدودیت‌ها

معمولاً تغییر نام یا نام خانوادگی فقط یک‌بار امکان‌پذیر است؛ درخواست دوم یا بیشتر معمولاً پذیرفته نمی‌شود، مگر در شرایط بسیار خاص. 

نام انتخابی باید با قوانین نامگذاری تطابق داشته باشد (مثلاً زننده یا نامتعارف نباشد) و باید توسط اداره ثبت احوال قابل قبول باشد. 

مراحل درخواست‌ تغییر نام در شناسنامه

در ادامه، مراحل عمومی و گام‌به‌گام تغییر نام را بررسی می‌کنیم:

انتخاب نام جدید و بررسی تطابق

ابتدا شما باید نام جدیدی را مدنظر قرار دهید و مطمئن شوید که این نام از نظر عرف، قانون و اداره ثبت احوال مشکل ندارد — مثلاً نه زننده باشد، نه تحقیرآمیز، نه مستهجن. 

 مدارک لازم برای تغییر نام در شناسنامه

مدارکی که معمولاً نیاز خواهید داشت عبارتند از:

• اصل شناسنامه و کپی از تمام صفحات آن. 
• کارت ملی (یا مدرکی که هویت ملی شما را تأیید کند).
• اگر متقاضی کمتر از ۱۸ سال است: شناسنامه پدر یا جدّ پدری یا قیم قانونی. 
• در برخی موارد: استشهاد محلی یا حضور شهود برای اثبات آنکه نام فعلی نامتعارف است یا دلایل موجه دارد. 
• تکمیل فرم درخواست تغییر نام (که در دفتر ثبت احوال در دسترس است). 
• پرداخت هزینه یا فیش واریز هزینه مربوط. 

ارائه درخواست تغییر نام به اداره ثبت احوال یا دادگاه

اگر نام فعلی یا نام خانوادگی دارای اشکال باشد و با دستورالعمل‌های ثبت احوال مغایرت نداشته باشد، می‌توان مستقیماً به اداره ثبت احوال محل اقامت مراجعه کرد. 

در مواردی که نام مشکل‌دار است یا نیاز به احراز قضائی دارد، ممکن است لازم باشد دادخواست به دادگاه محل اقامت تسلیم شود. 

رسیدگی و صدور تصمیم  تغیییر نام در شناسنامه

اداره ثبت احوال یا کمیته «کمیته نام» در ثبت احوال درخواست را بررسی می‌کند و اگر با مقررات تطبیق داشته باشد، موافقت می‌کند. 

در صورت موافقت، تصمیم مبنی بر تغییر نام صادر می‌شود. مدت زمان این مرحله معمولاً چند هفته تا چند ماه است. 

انجام و ثبت تغییر نام در شناسنامه

پس از صدور مجوز، نام جدید در شناسنامه ثبت می‌شود و شناسنامه جدید یا صفحه اصلاح‌شده صادر می‌گردد. 

سپس فرد متقاضی باید نسبت به تغییر سایر مدارک هویتی خود (کارت ملی، گواهینامه، مدارک تحصیلی و …) اقدام نماید تا با نام جدید تطابق پیدا کند. 

هزینه، زمان و نکات کاربردی در تغییر نام شناسنامه ای

هزینه تغییر نام جزء «دعاوی غیرمالی» محسوب می‌شود و توسط ثبت احوال سالانه تعیین می‌شود. 

مبلغ دقیق هزینه بسته به محل، شرایط متقاضی و نوع درخواست می‌تواند متفاوت باشد. 

در مواردی که درخواست ساده و مطابق دستورالعمل باشد، ممکن است حدود ۴۵ روز کاری تا صدور مجوز طول بکشد. 

در صورت مراجعه به دادگاه برای تغییر نام، رسیدگی ممکن است بین ۱ تا ۳ ماه یا حتی بیشتر زمان ببرد. 

پیش از انتخاب نام، مطمئن شوید مشمول اسامی ممنوع یا نامناسب نیست. برای مثال: نام‌هایی مانند «گدا»، «کنیز»، یا اسامی هتک‌آمیز با مقدسات از تغییر پذیری افتاده‌اند. 

اگر تغییر نام برای بار دوم باشد یا نام جدید قبلاً استفاده شده یا به لحاظ عرفی مشکل داشته باشد، شانس موافقت پایین‌تر است. 

پس از تغییر نام، فراموش نکنید که سایر مدارک هویتی را نیز به‌روزرسانی کنید؛ در برخی مواقع، تأخیر در این امر ممکن است مشکلات اداری ایجاد کند.

اگر موضوع پیچیده است (مثلاً تغییر جنسیت، یا نام‌هایی که جنبه مذهبی دارند)، بهتر است با وکیل متخصص حقوق ثبت احوال مشورت شود. 

*نکات مهم *

تغییر نام در شناسنامه، اگرچه ممکن است در نگاه اول فرآیندی ساده به نظر برسد، اما با داشتن آگاهی کامل از شرایط، مدارک، ضوابط و محدودیت‌ها، می‌توان آن را با موفقیت طی کرد. مهم است که:

شرایط قانونی را رعایت کنید.

مدارک را کامل ارائه دهید.

نام جدید را با دقت انتخاب کنید.

و پس از تغییر، سایر مدارک خود را نیز اصلاح نمایید.