شورای شهر تهران با قانون جدید، چهره‌ای حزبی‌تر به خود می‌گیرد
برای نخستین‌بار، انتخابات شورای شهر تهران در اردیبهشت آینده به‌صورت تناسبی و فهرست‌محور برگزار می‌شود؛ مدلی که با هدف تقویت نقش احزاب، افزایش شفافیت و شکل‌گیری شورایی کارآمدتر و متنوع‌تر در دستور کار قرار گرفته است.
بر اساس مصوبه اسفند ۱۴۰۳ مجلس شورای اسلامی و اصلاحیه جدید قانون، انتخابات شوراهای شهر در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت از این پس به صورت فهرستی یا تناسبی برگزار خواهد شد. اما با توجه به این‌که این تجربه برای نخستین بار در کشور اجرا می‌شود، مقرر شده در دوره هفتم، تنها حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش مشمول این شیوه باشد و در دوره‌های بعدی، تمامی کلانشهرها در همین چارچوب انتخابات خود را برگزار کنند.
فرایند انتخابات شوراهای اسلامی کشور در استان‌ها آغاز شده و ستادهای استانی تشکیل شده‌اند. بر اساس اصلاح قانون انتخابات، سازمان اطلاعات سپاه به مراجع استعلامات اضافه شده است. از طرف دیگر برای گستردگی انتخابات در روستاها، مراکزی در روستاهای بزرگ ایجاد خواهد شد تا انتخابات طبق قانون جدید به صورت تمام الکترونیکی برگزار شود.
همچنین استعفاها قرار است ۳ ماه قبل از ثبت نام باشد. امکان تغییر حوزه هم تا ۱۵ روز قبل از روز اخذ رأی و امکان تبلیغات برای استفاده از اماکن عمومی به صورت برابر نیز در این دوره لحاظ شده است.
قانون ایران مدلی تلفیقی را پیش‌بینی کرده است که داوطلبان پس از تأیید صلاحیت می‌توانند یا منفرد یا در قالب فهرست‌های حزبی وارد عرصه شوند. حق تشکیل فهرست انتخاباتی هم صرفاً به احزاب و جبهه‌های سیاسی اعطا شده است و طبق قانون احزاب مصوب سال ۱۳۹۴، فقط تشکل‌های دارای مجوز از کمیسیون ماده ۱۰ احزاب می‌توانند لیست بدهند. بنابراین هیچ سازمان مردم‌نهاد، انجمن محلی یا تشکل قومی حق ارائه فهرست رسمی در انتخابات شوراها ندارد. اگر حزبی وارد یک ائتلاف شد نیز مجاز به ارائه لیست مستقل نیست.
نامزدها پس از ثبت‌نام و تأیید صلاحیت، می‌توانند تقاضای مکتوب برای قرار گرفتن در فهرست‌های حزبی ارائه کنند. دبیرکل حزب یا مسئول جبهه سیاسی پس از بررسی، نام آنان را در سامانه انتخابات ثبت می‌کند و باید به صورت مکتوب به هیأت اجرایی ارائه می‌دهد. هر نامزد فقط می‌تواند در یک فهرست حضور داشته باشد. حضور همزمان در چند فهرست ممنوع است و این موضوع تفاوت جدی با انتخابات ادوار گذشته دارد.
برای شهر تهران که ۲۱ کرسی دارد، هر فهرست باید حداقل ۱۴ نامزد معرفی کند. اگر تعداد نامزدهای یک فهرست به کمتر از این حد نصاب برسد، فهرست به صورت خودکار از گردونه رقابت خارج می‌شود. نامزدها می‌توانند در بازه زمانی مشخص‌شده، انصراف خود را از حضور در یک فهرست اعلام کنند. در این صورت، دبیرکل حزب یا مسئول جبهه می‌تواند فرد دیگری را جایگزین کند. اگر به دلیل انصراف‌ها تعداد افراد فهرست به زیر حد نصاب برسد، فهرست حذف خواهد شد.
انتخابات شوراهای تهران در اردیبهشت آینده به صورت تمام‌الکترونیک برگزار خواهد شد. رأی‌دهندگان برای ثبت رأی خود دو امکان دارند؛ یا با وارد کردن یک کد (یا اسکن بارکد) به کل فهرست رأی می‌دهند و تمامی اعضای آن فهرست رأی کامل می‌گیرند یا افراد مختلفی از چند فهرست یا نامزدهای منفرد انتخاب می‌کنند. در حالت دوم، رأی‌دهنده موظف است کد تک‌تک نامزدهای انتخابی خود را وارد کند.
مجموع آرای هر فهرست محاسبه و نسبت آن به کل آرا، سهم کرسی‌های شورا را تعیین می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر یک فهرست یک‌سوم کل آرا را کسب کند، یک‌سوم کرسی‌های شورا به آن تعلق خواهد گرفت. سپس، نفرات برتر آن فهرست به ترتیب رأی وارد شورا می‌شوند. نامزدهای منفرد نیز در قالب یک فهرست در نظر گرفته می‌شوند و سهمیه آنها بر اساس مجموع آرای‌شان محاسبه می‌شود. اما شرط مهم این است که تنها در صورتی می‌توانند وارد شورا شوند که جزو ۲۱ نفر اول از نظر تعداد رأی باشند.
طبق قانون جدید، تعداد اعضای علی‌البدل هر شورا معادل ۵۲ درصد تعداد اعضای اصلی آن خواهد بود. شورای شهر تهران با ۲۱ عضو اصلی، ۱۱ عضو علی‌البدل خواهد داشت. سهمیه علی‌البدل‌ها نیز بر اساس همان نسبت آرای فهرست‌ها مشخص می‌شود.
از تفاوت‌های مهم قانون جدید با ادوار گذشته این است که اگر یکی از اعضای شورا از سمت خود کناره‌گیری کند یا به هر دلیل از شورا خارج شود، جایگزین او فقط از میان اعضای علی‌البدل همان فهرست خواهد بود، نه از میان کل کاندیداها. این موضوع مانع از آن می‌شود که ترکیب شورا برخلاف رأی اولیه مردم تغییر کند.
فلسفه اصلی این قانون، تقویت احزاب و نهادینه‌سازی نقش آنها در فرآیندهای انتخاباتی کشور است. در شیوه جدید، انتخابات شوراها از حالت فردمحور به سمت ساختار محور و فهرست محور حرکت خواهد کرد که می‌تواند موجب انسجام سیاسی، تقویت جبهه‌ها و ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری در مدیریت شهری شود.
پیش‌بینی مسئولان این است که انتخابات تناسبی باعث افزایش مشارکت احزاب شناسنامه دار و زمینه‌ای برای تقویت احزاب و مسئولیت پذیر کردن و پاسخگو کردن آن‌هاست.
همزمان با برگزاری این دوره از انتخابات شوراها، در ۵ حوزه انتخابیه نیز انتخابات میان دوره ای مجلس شورای اسلامی و در ۳ حوزه نیز انتخابات میان دوره ای مجلس خبرگان برگزار خواهد شد.
اجرای نظام انتخاباتی تناسبی در انتخابات شورای شهر تهران گامی مهم در جهت افزایش شفافیت، عدالت و نمایندگی واقعی مردم است. بر اساس اظهارات زینی‌وند، این اقدام می‌تواند باعث تنوع بیشتر در ترکیب شورای شهر و ایجاد سازوکاری موثر برای تصمیم‌سازی‌های بهتر باشد.
منبع: ایسنا
