شبکه‌های اجتماعی بومی؛ رقابت نرم با غول‌های جهانی در میدان افکار عمومی
شبکه‌های اجتماعی بومی با ارائه روایت‌های محلی و فرهنگی به ابزارهایی قدرتمند برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی فراملی تبدیل شده‌اند.
با گسترش فضای دیجیتال شبکه‌های اجتماعی بومی به بازیگران نوظهور در صحنه جهانی اطلاعات تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها که ابتدا برای پاسخ‌گویی به نیازهای محلی طراحی شده بودند حالا توانسته‌اند مرزهای زبانی، فرهنگی و حتی سیاسی را پشت‌سر بگذارند و به ابزارهایی تاثیرگذار در شکل‌دهی افکار عمومی جهانی بدل شوند.
نمونه‌هایی مانند وی‌چت در چین، وی‌کی در روسیه و آپارات در ایران نشان می‌دهد که چگونه یک پلتفرم محلی می‌تواند روایت‌ساز، فرهنگ‌گستر و رقیب رسانه‌ای در سطح بین‌المللی باشد.
روایت‌سازی محلی با چشم‌انداز جهانی
شبکه‌های بومی به دلیل ارتباط مستقیم با زبان، فرهنگ و سیاست‌های داخلی، محتوایی تولید می‌کنند که نه‌تنها برای مخاطب داخلی باورپذیر است بلکه می‌تواند برای کاربران بین‌المللی نیز نگاهی متفاوت از مسایل جهانی ایجاد کند.
وی‌چت، پیام‌رسان چینی با بیش از ۱.۲ میلیارد کاربر فعال ماهانه مثالی بارز از این توانمندی است. این پلتفرم با استفاده از حساب‌های رسمی رسانه‌های دولتی و کاربران چینی خارج از کشور موضوعاتی مانند تغییرات اقلیمی، سیاست خارجی یا پیشرفت‌های اقتصادی چین را با روایت خاص خود به مخاطبان جهانی عرضه می‌کند.
ابزار حفظ هویت فرهنگی و سیاسی
در بسیاری از کشورها پلتفرم‌های بومی تبدیل به رسانه‌های مکمل (گاه رقیب) شبکه‌های جهانی شده‌اند. آن‌ها روایت‌هایی را بازتاب می‌دهند که در رسانه‌های بین‌المللی کمتر دیده می‌شود.
وی‌کی (VK)، پلتفرم روسی نمونه‌ای از این دست است. در جریان بحران اوکراین این شبکه بستر اصلی انتقال دیدگاه‌های دولت روسیه و حامیان آن به کاربران داخلی و کشورهای همسایه بود. انتشار محتوای تاریخی، سیاسی و فرهنگی از طریق وی‌کی به درکی متفاوت از بحران‌ها در خارج از روسیه دامن زده است.
جایگزینی در شرایط محدودیت
در کشورهایی که دسترسی به پلتفرم‌های جهانی مانند یوتیوب، ایکس (توییتر سابق) یا فیسبوک محدود شده شبکه‌های اجتماعی بومی جایگاه برجسته‌تری یافته‌اند.
آپارات در ایران به‌عنوان جایگزین بومی یوتیوب بستری برای اشتراک و تماشای محتوای ویدیویی فراهم کرده است. این پلتفرم ضمن تامین نیاز کاربران داخلی مخاطبانی در میان ایرانیان خارج از کشور نیز دارد که محتوای فرهنگی، خبری و آموزشی آن را پیگیری می‌کنند. در برخی حوزه‌ها آپارات محتوایی را عرضه می‌کند که در پلتفرم‌های جهانی به دلایل سیاسی یا سیاست‌های داخلی شرکت‌ها امکان انتشار ندارد.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
باوجود ظرفیت‌های فرهنگی و ارتباطی شبکه‌های اجتماعی بومی در مسیر تاثیرگذاری جهانی با چالش‌هایی جدی مواجه‌اند. کنترل‌های دولتی و محدودیت‌های سانسور یکی از مهم‌ترین عواملی است که اعتماد مخاطبان خارجی به این پلتفرم‌ها را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر موانع زبانی و تفاوت‌های فرهنگی، دامنه دسترسی آن‌ها به مخاطبان بین‌المللی را محدود کرده است. همچنین ضعف زیرساخت‌های فنی و نبود الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی موجب عقب‌ماندن آن‌ها در رقابت با شبکه‌های اجتماعی جهانی شده است.
با این حال کارشناسان معتقدند که این پلتفرم‌ها با سرمایه‌گذاری در فناوری، کاهش مداخلات حاکمیتی و گسترش تعامل با کاربران خارج از مرزها می‌توانند جایگاهی مؤثرتر در جریان جهانی اطلاعات پیدا کنند به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از کشورها به دنبال بازتعریف رسانه‌های بومی و تضعیف انحصار رسانه‌ای غرب هستند.
