پشت پرده تقابل اخیر اردوغان و نتانیاهو

درگیری قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در عرصه سوریه شدت گرفته است، جایی که این بازیگران برای گسترش نفوذ خود در دوران پس از سقوط نظام بشار اسد رقابت می‌کنند. در این میان، ترکیه تلاش دارد از تحولات سوریه به نفع خود بهره‌برداری کند تا حضور نظامی، اقتصادی و سیاسی خود را تقویت کرده و این کشور را به محور نفوذ خود ملحق کند. این مسئله ترکیه را در تقابل مستقیم با رژیم صهیونیستی قرار می‌دهد، به‌ویژه اینکه تل‌آویو سیاست‌های آنکارا را تهدیدی مستقیم برای امنیت، منافع و برنامه‌های خود در جنوب سوریه می‌بیند. 

با این حال هر دو طرف در حل‌وفصل اختلافات خود ناتوان به نظر می‌رسند چراکه هر کدام دیگری را مانعی برای تحقق اهداف استراتژیک خود می‌داند و با این وجود محاسبات پیچیده‌ای وجود دارد که مانع از ورود دو طرف به درگیری مستقیم می‌شود.

رژیم صهیونیستی از طریق یکی از مقامات ارشد خود هشدار داد که تحرکات ترکیه در سوریه تهدیدی برای امنیت آن محسوب می‌شود. این مقام به نقل از روزنامه «معاریو»، تأکید کرده است که گسترش حضور نظامی و سیاسی ترکیه در شمال سوریه با هدف تثبیت نفوذ دائمی آن صورت می‌گیرد و این امر تغییر میدانی جدیدی ایجاد می‌کند که منافع تل‌آویو را تهدید می‌کند. 

او افزود: «سیاست‌های ترکیه نه‌تنها به‌دنبال گسترش نفوذ است بلکه هدف آن تضعیف استراتژی‌های رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه را شامل می شود». 

این اظهارات که ترکیبی از هشدار و تهدید را در بر دارد حامل پیامی ضمنی برای آنکارا و همچنین حامی آمریکایی هر دو طرف است تا درباره تقسیم نفوذ در سوریه به توافقی برسند.

از سوی دیگر ترکیه نیز از طریق مقامات ارشد خود از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور، درباره مداخله صهیونیست‌ها در سوریه هشدار داده و آن را نقض حوزه نفوذ و منافع استراتژیک خود دانسته است. 

آنکارا این مخالفت را از طریق اقدامات میدانی و «تحرکات تحریک‌آمیز» نشان داده است که شامل تقویت حضور نظامی خود در سوریه نه‌ تنها در شمال بلکه در مرکز این کشور نیز می‌شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که ترکیه قصد دارد پایگاه‌های نظامی دائمی ایجاد کرده و سامانه‌های تسلیحاتی و دفاعی مستقر کند؛ اقدامی که به گفته منابع امنیتی رژیم صهیونیستی، آزادی عمل تل‌آویو را در آسمان سوریه محدود خواهد کرد.

در مورد رئیس جدید نظام سوریه، احمد شرع، رژیم صهیونیستی علاوه بر رویکرد محتاطانه خود نسبت به وی، او را بخشی از ابزارهای ترکیه برای گسترش نفوذش در سوریه می‌داند.

اگرچه الشرع، به‌عنوان رئیس‌جمهور تهدیدی مستقیم محسوب نمی‌شود و سیاست صلح  با رژیم صهیونیستی را دنبال می‌کند اما قرار گرفتن او در کنار ترکیه باعث می‌شود که او جزئی از تهدید بزرگ‌تری باشد که سیاست‌های آنکارا در سوریه برای تل‌آویو ایجاد کرده است. این دیدگاه حتی با وجود نقش رئیس جدید در حفظ امنیت تل‌آویو از طریق همگرایی منافع او با رژیم صهیونیستی در مقابله با ایران و محور مقاومت و جلوگیری از تبدیل سوریه به پایگاهی برای بازسازی توانایی‌های این محور، به‌ویژه در لبنان تغییر نمی‌کند.

بر همین اساس، می‌توان موضع رژیم صهیونیستی نسبت به شرع را درک کرد؛ موضعی که از روز اول سقوط نظام دمشق اتخاذ شد و تا جایی پیش رفت که مقامات ارشد صهیونیست‌ها رئیس‌جمهور جدید سوریه را «تروریست» و «رهبر یک سازمان تروریستی» توصیف کردند.

این رویکرد به تل‌آویو اجازه می‌دهد که استراتژی‌های خود را در جنوب سوریه بدون توجه به پیام‌های اطمینان‌بخش شرع یا میانجی‌گران ادامه دهد؛ پیام‌هایی که خواستار یافتن «راه‌حل‌هایی» برای تأمین منافع رژیم صهیونیستی است.

رژیم صهیونیستی به‌دنبال متقاعد کردن روسیه برای جدا کردن بخشی از سوریه به نفع خود است

در همین حال، رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند روسیه را متقاعد کند که بخشی از اراضی سوریه به‌ویژه مناطق ساحلی را که در آن مسکو از حمایت و پذیرش محلی برخوردار است تحت نفوذ خود نگه دارد. این مسئله از رفتار تل‌آویو و سفرهای پی‌درپی مقامات آن به مسکو مشهود است که هدف از آن قانع کردن روس‌ها برای حفظ پایگاه‌های خود در سوریه به‌عنوان عاملی متوازن در برابر نفوذ فزاینده ترکیه است. بر اساس گزارشی از روزنامه «یدیعوت آحارونوت»، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، رومان گوفمن، مشاور نظامی خود را به مسکو فرستاده است تا در سلسله نشست‌هایی شرکت کند که هدف آن تقویت همکاری با روس‌ها برای «حفظ منافع استراتژیک تل‌آویو» بوده است.

این روزنامه تصریح کرد که «موضع تل‌آویو در قبال سوریه کاملاً روشن است؛ رژیم صهیونیستی ترجیح می‌دهد که روسیه نفوذ بیشتری در سوریه داشته باشد تا اینکه ترکیه جای پای محکمی در این کشور پیدا کند». همچنین، تل‌آویو از واشنگتن خواسته است، همان‌طور که منابع «رویترز» گزارش داده‌اند، که سوریه را «ضعیف» نگه دارد و به روسیه اجازه دهد پایگاه‌های نظامی خود را حفظ کند تا مانع از تشکیل یک ائتلاف امنیتی و نظامی میان ترکیه و دولت جدید سوریه شود.

اما آیا رژیم صهیونیستی واقعاً ترکیه را تهدیدی واقعی برای خود می‌داند؟ شواهد نشان می‌دهد که این ارزیابی تا حد زیادی اغراق‌آمیز است به‌ویژه زمانی که مقامات صهیونیستی از «تهدیدات امنیتی ملی» و حتی «تهدیدهای وجودی» صحبت می‌کنند. با این حال نکته مهم در این زمینه تلاش ایالات متحده برای ایجاد تعادل بین دو متحد منطقه‌ای خود است.

اگرچه واشنگتن از تلاش‌های ترکیه برای نفوذ در شمال و بخش‌هایی از مرکز سوریه حمایت می‌کند اما در عین حال منافع رژیم صهیونیستی را نیز مدنظر دارد، به‌ویژه در جنوب سوریه جایی که تل‌آویو بدون تأیید و حمایت کاخ سفید نمی‌توانست نفوذ خود را گسترش دهد.

از این رو موضع آمریکا در سوریه محتاطانه و مردد است؛ ایالات متحده فعلاً فقط رقابت بین دو متحد خود را مدیریت می‌کند و از تسلط کامل هر یک از طرفین بر سوریه جلوگیری می‌کند. این امر نشان می‌دهد که واشنگتن در مقایسه با ترکیه تمایل بیشتری به حمایت از رژیم صهیونیستی دارد،اما همچنان تعادلی را حفظ می‌کند که به تل‌آویو اجازه می‌دهد به استراتژی تجزیه و تقسیم نفوذ در سوریه ادامه دهد سیاستی که ترکیه به‌شدت با آن مخالف است.

یکی از نشانه‌های این سیاست آمریکا این است که پس از سقوط نظام اسد تحریم‌ها علیه سوریه را فوراً لغو نکرد بلکه فقط برخی معافیت‌های محدود اعطا کرد. علاوه بر این واشنگتن دولت جدید سوریه را «تروریستی» خواند که این موضع با رویکرد تل‌آویو همسو است. همچنین ایالات متحده تلویحاً به روسیه نشان داده که با ادامه حضور نظامی مسکو در سوریه مخالفتی ندارد، که این پیام مشخصاً در راستای مهار جاه‌طلبی‌های ترکیه است.