ترکیه با اسرائیل کار تجاری انجام نمی‌دهد/ بخش خصوصی در ترکیه نگران تحریم‌ها در ایران است
سفیر ترکیه در ایران گفت: در حمایت از مردم غزه و فلسطین کارهای مهمی انجام دادیم و علناً حمایت کردیم. ما اسرائیل را تحریم کردیم و کار تجاری انجام نمی‌دهیم. علاوه بر این کشتی‌هایی که به اسرائیل می‌روند را تحریم کردیم و آنها نمی‌توانند از آب‌های ملی ترکیه استفاده کنند. نتیجه این اقدامات اسرائیل را عصبانی می‌کند و می‌گوید حماس برابر با ترکیه.
حجابی کرلانقیچ، سفیر ترکیه در ایران، استاد زبان و ادبیات فارسی است. او از ابتدای سال 1402 شمسی به عنوان سفیر کشور ترکیه در ایران منصوب شد. در گفت‌وگویی که او با رسانه آوش داشت، مردم ایران را فرهیخته عنوان و تاکید کرد باید تعداد گردشگران ترک در ایران افزایش یابد و بروکراسی و دیوان سالاری در روابط اقتصادی میان دو کشور از بین برود.
متن گفت‌و‌گوی اختصاصی حجابی کرلانقیچ، سفیر ترکیه در ایران، با آوش را در ادامه می‌خوانید؛
۴۰ سال است که با زبان فارسی سرو‌کار دارم
شما را به عنوان استاد ادبیات می‌شناسند. خیلی برای مردم ایران جالب است که بدانند چطور به زبان و ادبیات فارسی علاقه و گرایش پیدا کردید و به راحتی فارسی صحبت می‌کنید؟
البته فارسی صحبت کردن برای من راحت نیست. هنوز هم مشکل دارم. قصه آن طولانی است. تقریبا ۴۰ سال است با زبان فارسی سرو‌کار دارم. دوران دبیرستان به فکر زبان فارسی افتادم. فارسی و ادبیات ترکی در دوران عثمانی خیلی به هم نزدیک بودند و عناصر زبان فارسی در شعر کلاسیک ترکی خیلی تاثیر داشت بنابراین خواستم فارسی یاد بگیرم. در دانشگاه در گروه زبان و ادبیات فارسی ثبت‌نام کردم و ماجرا چنین شروع شد.
قضا و قدر من را به سمت سیاست کشاند
چگونه وارد فضای سیاست شدید؟ شما استاد ادبیات بودید و الان به عنوان سفیر فعالیت دارید؟
این اتفاق از قضا و قدر سرچشمه می‌گیرد. اصلا به فکر سیاست نبودم اما مسائل سیاسی را دنبال می‌کردم به‌خصوص درباره ایران، مطالعات متفاوت و گوناگونی داشتم از تاریخ گرفته تا هنر یا مثلاً جغرافیا. درباره دوران‌های مختلف سیاسی ایران در کنار ادبیات، تحقیق می‌کردم. البته کار اصلی من ادبیات و شعر بود. انسان‌ها فکر می‌کنند درباره سیاست هم چیزهای اندوخته‌ای دارند و شما نمی‌توانید از این فکرها برکنار باشید. خواه ناخواه این مسائل شما را پیدا می‌کند. من در دانشگاه بودم و تدریس می‌کردم و ناخواسته در اداره دانشگاه سمتی گرفتم. بعد از آن هم این مسئله پیش آمد و نتوانستم بگریزم.
خیلی خوشحال هستم که بزرگان و دولتمردان ترکیه، من را انتخاب کردند. ایران را خیلی دوست دارم. برای من ایران خیلی اهمیت دارد و فقط یک کشور نیست. فرهنگ، تاریخ، میراث فرهنگی مشترک، اندیشه، فلسفه و عرفان ایران در ذهن من خلاصه می‌شود. از این لحاظ خوشحالم که در خدمت مردم ایران هستم و نه فقط کشور خودم. من دو کشور را از نظر فرهنگ و فلسفه یکی می‌دانم.
چند سال است ایران هستم و کسی ایراد نگرفته است
شما به اشتراکات فرهنگی میان ایران و ترکیه اشاره کردید. به نظر می‌رسد انتصاب شما هم به همین دلیل توسط دولتمردان ترکیه صورت گرفته است؟
قبل از بنده هم سفیری داشتیم که او هم اهل فرهنگ، دانشگاه و متخصص زبان و ادبیات فارسی بود. من دومین نفر هستم که به عنوان استاد دانشکده زبان و ادبیات فارسی به این سمت منصوب شدم. اتفاق جدیدی نبود. به نظر من دولتمردان فقط مسائل فرهنگی و تاریخی را در نظر نمی‌گیرند کار دیپلماسی، کار پیچیده‌ای است. فکر می‌کنم حسن تلقی آنها درباره بنده سبب شد که من را انتخاب کنند؛ ان‌شاءالله بنده هم از عهده این کار بربیایم. چند سال است که ایران هستم و کسی ایراد نگرفته است. امیدوارم بعد از این هم با موفقیت وظیفه خود را انجام بدهم.
سیاست بزرگتر و مفصل‌تر از دیپلماسی است
چقدر فضای سیاست با ادبیات متفاوت است؟
سیاست و ادبیات از هم جداست ولی در جاهایی ادبیات در سیاست دخالت می‌کند. نویسندگانی داریم که پیام‌های سیاسی می‌دهند. البته شعرایی هم داریم که به مسائل مختلف اعتراض می‌کنند یا پیشنهاداتی را از راه ادبیات و آثار ادبی ارائه می‌دهند. اگر از این منظر نگاه کنیم ادبیات و سیاست از هم جدا نیستند البته من سیاست را از دیپلماسی یک مقداری جدا می‌دانم؛ سیاست بزرگتر و مفصل‌تر از دیپلماسی است.
در حمله شوم اسرائیل با خانواده‌ام در تهران بودم
شما به بحث مردم اشاره کردید. مردم ایران خیلی علاقمند به کشور و مردم ترکیه هستند و سالانه سفرهای متعدی دارند. نگاه مردم ترکیه به حمله رژیم‌صهیونیستی به ایران چه بود؟
من در زمان حمله اسرائیل با خانواده در ایران بودم. سه فرزند دارم که البته بزرگ هستند. یکی از فرزندانم که دبیرستان می‌رود پیش ما در تهران زندگی می‌کند. تعطیلات در تهران شروع شده بود ولی فرزندم به‌رغم داشتن بلیت هواپیما نتوانست برود و این جنگ شوم شروع شد. ما در تهران بودیم و نخواستیم برویم. در آن 12 روز خیلی کار و برنامه‌ریزی برای کسانی‌که می‌خواستند از ایران بروند، انجام دادیم. به شهروندان خودمان و شهروندان دیگر کشورها کمک کردیم. خانواده من اینجا پیش من بودند و پس از تمام شدن حملات به ترکیه رفتند.
جامعه جهانی برای جلوگیری از وحشی‌گری اسرائیل اقدام موثری انجام نداده است
ارزیابی شما از حملاتی که رژیم‌صهیونیستی علیه مردم ایران انجام داد و تعدادی زیادی انسان بی‌گناه کشته شدند، چیست؟ واکنش رسانه‌ها در ترکیه چه بود؟
شاید برای ایرانی‌ها عجیب باشد اما در آن روزها در رسانه‌های ترکیه همه متحد شده بودند و از ایران حمایت می‌کردند. رسانه‌های مختلفی داریم که بعضاً از ایران انتقاد می‌کنند و یا گرایش‌های مختلفی دارند ولی در این جنگ ناخواسته و تحمیلی همه از ایران حمایت می‌کردند. جنگی بود که از طرف ایران شروع نشده و غیراخلاقی بود از این لحاظ ترکیه هم حمایت کرد. ما نگران مردم ایران بودیم البته خودمان هم در کوچه و بازار بودیم و ممکن بود از این حملات متضرر شویم. خانه ما نزدیک صداوسیماست و حمله به ساختمان شیشه‌ای را مشاهده کردیم و دیدیم چگونه دود بالا می‌رفت. خیلی ناراحت‌کننده است. مکان‌های غیرنظامی مورد حمله قرار گرفت و این اقدام از نظر حقوق بین‌المللی پذیرفتنی نیست. اسرائیل هیچ حدودی نمی‌شناسد. هنوز جامعه جهانی برای جلوگیری از این وحشی‌گری اقدام موثری انجام نداده و خیلی ناراحت کننده است.
مردم جهان برای توقف وحشی‌گری اسرائیل به پا می‌خیزند و دخالت خواهند کرد
شما به جنایات رژیم‌صهیونیستی اشاره کردید. شاهد قحطی و کشتار در غزه هستیم. بن گویر، سیاستمدار اسرائیلی راست افراطی، توئیتی منتشر کرده بود با عنوان «حماس مساوی ترکیه». ارزیابی شما در این‌باره چیست و جامعه جهانی باید چه اقدامی انجام دهد؟
اولین اقدام باید از طرف سازمان‌های بین‌المللی اتخاذ شود. متاسفانه این سازمان‌ها از نقش اصلی خود خارج شدند و کاری انجام نمی‌دهند. کشورها باید اقدام و تدابیر موثری اتخاذ کنند، مثلا اسرائیل را تحریم کنند. اسرائیل نه فقط به غزه بلکه در عین حال به کشورهای دیگر به صورت همزمان مانند لبنان، سوریه و ایران حمله و همه جا را خراب می‌کند. باید جلوی خرابی خرابکاری گرفته شود و کشورها تصمیم بگیرند که کدام طرف هستند. در سمت حقوقی بشر هستند یا در سمت ظلم. اگر تصمیم‌گیری نکنند مردم جهان برای توقف این وحشی‌گری به پا می‌خیزند و دخالت خواهند کرد، کم کم این اتفاق می‌افتد. برای مثال کشتی‌ها از کشورهای مختلف جمع شده و به سمت غزه حرکت می‌کنند. اگر کشورها، حکومت‌ها و دولت‌ها کاری نکنند این مردم هستند که جلوی وحشی‌گری را می‌گیرند.
کشتی‌هایی که به اسرائیل می‌روند را تحریم کردیم و آنها نمی‌توانند از آب‌های ملی ترکیه استفاده کنند
شما به تحریم اسرائیل اشاره کردید اما ترکیه با رژیم‌صهیونیستی ارتباطات تجاری دارد؟
خیر این تبلیغات منحوس است. ما کارهای زیادی انجام می‌دهیم ولی همه کارها علنی نمی‌شود. در حمایت از مردم غزه و فلسطین کارهای مهمی انجام دادیم و علناً حمایت کردیم. ما اسرائیل را تحریم کردیم و کار تجاری انجام نمی‌دهیم. علاوه بر این کشتی‌هایی که به اسرائیل می‌روند را تحریم کردیم و آنها نمی‌توانند از آب‌های ملی ترکیه استفاده کنند. نتیجه این اقدامات اسرائیل را عصبانی می‌کند و می‌گوید حماس برابر با ترکیه.
طرح «اسرائیل بزرگ» یک رویاست و تحقق نمی‌پذیرد
در حال حاضر رژیم‌صهیونیستی به دنبال طرح «اسرائیل بزرگ» است. توماس باراک، فرستاده رئیس‌جمهور آمریکا در سوریه و لبنان، نیز اعلام کرد ما مرزهای بین‌المللی را به رسمیت نمی‌شناسیم. نظر شما درباره این ایده چیست و کشورهای منطقه باید چه تصمیمی را اتخاذ کنند؟
این مسئله از دیرباز در ترکیه مطرح بود و سیاستمداران و شخصیت‌های مهم ترکیه درباره این هدف هشدار می‌دادند این البته تحقق نمی‌پذیرد. طرح «اسرائیل بزرگ» رویای آنهاست. آنها حقوقی بین‌الملل و قوانین را به رسمیت نمی‌شناسند و زیر پا می‌گذارند البته به اهداف خود نمی‌رسند. برای عقیم ساختن این رویا و هدف، باید اقدام و با کشورهای همسایه متفق و متحد بشیم و کارهای خود را برنامه‌ریزی کنیم. آقای پزشکیان همیشه بر تعامل و همکاری با همسایگان تاکید دارند که باید باهم کار کنند. برای مثال در خاورمیانه، قفقاز و در جاهای دیگر با کشورهای همسایه و به‌خصوص کشورهای اسلامی علیه اسرائیل اقدام کنیم. به نظر من اسرائیل با این روند و حرکت به بن‌بست می‌رسد، یعنی اجتناب‌ناپذیر است.
بخش خصوصی در ترکیه نگران تحریم‌ها در ایران است
شما در ایران زندگی می‌کنید و با نوع نگاه و سیاست ما آشنا هستیم. تحریم‌ها علیه ایران روز به روز افزایش پیدا می‌کند و این روند بر اقتصاد و روابط اقتصادی ایران با سایر تاثیر گذاشته است. از طرف دیگر اروپا به‌دنبال اسنپ‌بک است. نوع نگاه شما به اقداماتی که علیه کشور ما صورت می‌گیرد، چیست؟
ما تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسیم اما اقتصاد ترکیه با بخش خصوصی می‌چرخد. بخش خصوصی نگران تحریم‌ها هستند و این تحریم‌ها تاثیرگذار است. تمایل داریم حجم تجارت با ایران را بالا ببریم و آن را حداقل به پیش از کرونا برسانیم اما هنوز نرسیدیم. متاسفانه این اتفاق ناشی از تحریم‌هاست و موارد زیادی مطرح نیست. از نظر مدیریتی باید کارهایی انجام دهیم. تحریم‌ها تاثیر منفی دارند. از نظر دیوان‌سالاری و یا بروکراسی باید هر دو طرف تعدیل انجام دهند. برای سرمایه‌گذاری در ایران باید تسهیلات درنظر گرفته شود. در زمان‌های مختلف مباحثی با نیت خوب مطرح می‌شود و کارهایی انجام شده ولی کافی نیست.
ما از شهروندان ایرانی در ترکیه میزبانی می‌کنیم و تعداد زیادی از ایرانیان برای تعطیلات، آموزش و تحصیل به ترکیه می‌آیند در عین حال از ترکیه هم باید به گردشگرای زیادی به ایران سفر کنند.
ایران ظرفیت‌های بزرگی دارد که در کلمات نمی‌گنجد
رقم گردشگران ترکیه در ایران بالا نیست؟
بله خیلی کم است. ایران ظرفیت‌های بزرگی دارد که در کلمات نمی‌گنجد. هر شهری یک دنیا ویژگی دارد ولی متاسفانه برای شناساندن این ظرفیت‌ها کار ناچیزی انجام می‌دهیم. من در رسانه‌های ترکیه و پلتفرم‌های مختلف، تبلیغ ایران را می‌کنم. اردبیل، کاشان، یزد، اصفهان، شیراز و تبریز ظرفیت‌های بی‌نظیری دارند که متاسفانه از آن استفاده نمی‌شود. البته این موضوع با تحریم‌ها ارتباطی ندارد و باید کار دوجانبه انجام دهیم و قوانین و بروکراسی را تعدیل کنیم. برای مثال برای سرمایه‌گذاری، زیرساخت‌ها را درست بسازیم. در طرف ایران باید کارهای زیادی انجام دهیم. اینها را صمیمانه می‌گویم و می‌خواهم رفت‌و‌آمد زیاد باشد.
من برای ایران تلاش می‌کنم تا بیشتر شناخته شود
بنا بر این شما برای شناساندن ایران تلاش می‌کنید؟
من برای ایران تلاش می‌کنم تا بیشتر شناخته شود. به کاشان سفر کردم؛ آنجا یک جهان است و ویژگی‌های بزرگی دارد، خیلی خوب است از آن استفاده کنیم. به قزوین، که به تهران نزدیک است، سفر کردم. این استان مکان‌های دیدنی زیادی دارد. برای سرمایه‌گذاری هم، قزوین خیلی خوب است اما دیوان‌سالاری خیلی سختگیرانه وجود دارد. البته در ترکیه هم دیوان‌سالاری سختگیرانه وجود دارد ولی اینجا سخت‌تر است. اگر دوستان ناراحت نمی‌شوند، من تاکید دارم باید تسهیل شود.
در ایران تلاش شود سرمایه‌گذاران خارجی راحت‌تر حرکت کنند
شما اعلام کردید ترکیه تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، آیا بخش‌خصوصی تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران دارد؟
فقط تحریم‌ها مانع نیست. مقررات دیوان‌سالاری تاثیر منفی دارد. در ترکیه هم سرمایه‌گذاری راحت نیست اما شرکت‌های ایرانی زیادی راحت کار می‌کنند و با اروپا دادوستد دارند. در ایران تلاش شود سرمایه‌گذارهای خارجی راحت‌تر حرکت کنند.
اختلاف‌نظر میان ایران و ترکیه طبیعی است
شاهد تحولات در سوریه بودیم. بشار اسد کناره‌گیری کرد. ایران معتقد است باید دولت فراگیر در سوریه شکل بگیرد. نظر ترکیه در این‌باره چیست؟
ما با ایران در این زمینه موافقیم. در زمان بشار اسد با ایران کار می‌کردیم و روند آستانه خوب پیش می‌رفت. معضلات مختلفی وجود داشت ولی گفت‌وگو می‌کردیم. امروز هم باید این گفت‌وگوها را ادامه بدهیم. ما هم خواهان حکومت فراگیر در سوریه هستیم و باید یکپارچگی این کشور حفظ شود. سوریه برای اهل سوریه است و عناصر خارجی را باید دور کنیم. باید مردم سوریه آینده خودشان را بسازند ما فقط به‌عنوان کشورهای همسایه و برادر به آنها کمک کنیم. با ایران در این زمینه موافق هستیم البته اختلاف‌نظر داریم که طبیعی است. در سوریه ایران تلاش کرد و هدف‌های معقولی برای خودش داشت. ترکیه از ترور خیلی رنج برده بود و در این زمینه هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم. نمی‌توانیم اجازه دهیم، گروهک‌های تروریستی در سوریه موضع رسمی داشته باشند و از طرف کشورهای خارجی حمایت شوند. برای از بین بردن گروهک‌ها باید همکاری داشته باشیم.
روند آستانه نمی‌تواند به شکل قبلی ادامه داشته باشد
شما معتقد هستید باید به روند آستانه برگردیم؟
نمی‌توان گفت به همان شکل ادامه پیدا کند ولی باید ایران، روسیه و ترکیه بنشینیم و درباره تسهیلِ ساختنِ سوریه جدید و یکپارچه که برای مردم این کشور باشد، صحبت کنیم.
سازمان همکاری اسلامی باید کارهای بیشتری انجام دهد
باتوجه به تحولاتی که در سوریه، لبنان و یمن شاهد هستیم اینکه یک کشور در منطقه قدرت داشته باشد دیگر کارساز نیست و کشورهای منطقه باید با یکدیگر بیش از گذشته متحد شوند. ارزیابی شما در این باره چیست؟
کشورهای منطقه هنوز به آن مرحله نرسیدند و هنوز متحد نشدند و با مسائل جزئی اختلافاتی مطرح می‌شود. میان کشورهای اسلامی هنوز همبستگی شکل نگرفته است البته دلایل مختلفی دارد که نمی‌توان اینجا اشاره کرد. باید خیلی بااحتیاط عمل و کشورها را با گفتمان و جلسات به یکدیگر نزدیک کنیم. برای مثال سازمان همکاری اسلامی باید کارهای بیشتری انجام دهد و یکدیگر را بیشتر تعریف کنیم و بشناسانیم. تشکل‌های سیاسی در منطقه خیلی مشکل دارند و این مشکلات باید حل شود.
مردم منطقه حتما یواش یواش به حکومت‌های خود فشار خواهند آورد
بنابراین معتقد هستید این پتانسیل وجود دارد تا کشورهای منطقه با یکدیگر متحد شوند؟
مردم کشورهای غربی به‌خصوص بیشتر از ما به حرکت درآمدند ما یک مقدار عقب ماندیم البته آنها (مردم غرب) به حکومت‌های خود فشار می‌آورند و مردم منطقه هم حتما یواش یواش به حکومت‌های خود فشار خواهند آورد. ساختار سیاسی این منطقه متفاوت است شاید دیرتر تحقق یابد.
مردم ایران در جنگ ۱۲ روزه نشان دادند تکان نمی‌خورند که این سرمایه بزرگی است
در پایان اگر پیامی برای مردم ایران دارید، بفرمایید؟
مردم ایران، بزرگ، صبور، اندیمشند و بافرهنگ هستند. تعارف نمی‌کنم اینها را از نزدیک تجربه می‌کنم زیرا خیلی فرهیخته هستند. در محافل و دانشگاه‌های ترکیه صحبت می‌شود که از ایران بیشتر از کشورهای دیگر دانشجو جذب کنیم. دانشجویان ایرانی موفق‌تر و کوشا‌تر هستند. دانشمندان ایرانی زیادی داریم که در پروژه‌های علمی در ترکیه مشارکت می‌کنند. مردم ایران در جنگ ۱۲ روزه نشان دادند که تکان نمی‌خورند این خیلی مهم است. سرمایه خیلی بزرگ است.
