پشت پرده خروج ناگهانی واگنر از غرب آفریقا

اکرم خریف، مدیر وب‌سایت تخصصی «مینادفنس» در امور نظامی و امنیتی، روز جمعه گزارشی درباره زمینه‌های خروج واگنر منتشر کرد و نوشت: «الجزایر زمانی که در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۵ هم‌زمان با سفر ژنرال مایکل لنگلی، فرمانده آفریکوم، به الجزایر و دیدار او با رئیس ستاد ارتش این کشور، ژنرال سعید شنقریحه، توافقی نظامی با آمریکا امضا کرد پیام روشنی به روسیه فرستاد».

به گفته خریف این توافق «نقطه عطفی راهبردی در موازنه روابط منطقه‌ای بود» و یکی از دلایل پایان مشارکت نظامی خصوصی روسیه در مالی محسوب می‌شود، در حالی که نیروهای واگنر همچنان در کشور همسایه نیجر فعال هستند.

از اهداف این توافق حمایت از امنیت و ثبات در منطقه به‌ویژه شمال آفریقا و منطقه ساحل است که از طریق محورهایی مانند تبادل اطلاعات اطلاعاتی برای ردیابی تحرکات گروه‌های مسلح و شبکه‌های تروریستی و همچنین برگزاری مانورهای نظامی مشترک برای افزایش هماهنگی و آمادگی عملیاتی انجام می‌شود.

همچنین شامل برنامه‌های آموزشی تخصصی برای تقویت توانمندی‌های نظامی الجزایر به‌ویژه در حوزه‌های شناسایی و مقابله با تهدیدهای غیرمتعارف است.

ناظران این توافق را در چارچوب افزایش تنش‌ها در منطقه ساحل و گسترش نفوذ روسیه از طریق واگنر در مالی تفسیر کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند الجزایر با حفظ استقلال در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و نظامی خود به دنبال تقویت توان دفاعی‌اش است.

در سوی مقابل، آمریکا نیز الجزایر را شریکی محوری برای مقابله با نفوذ فزاینده روسیه و جلوگیری از نزدیکی حکومت‌های نظامی در ساحل با مسکو می‌داند. این موضوع از اهداف اصلی آمریکا در این توافق است.

تنش بر سر سرنگونی پهپاد

عبدالمجید تبون، رئیس‌جمهور الجزایر، از این توافق حمایت و تأکید کرده که امضای آن «با روابط راهبردی دیگر الجزایر به‌ویژه با روسیه در تضاد نیست بلکه در راستای تنوع‌بخشی به شراکت‌هایی است که منافع و امنیت الجزایر را تأمین می‌کند».

به اعتقاد ناظران این توافق نظامی دربرگیرنده هدفی مهم یعنی محدود کردن فعالیت‌های واگنر است؛ به‌ویژه از طریق حمایت از گروه‌های مخالف دولت مالی در شمال این کشور مانند «آزواد» که هدف حملات واگنر در سال ۲۰۲۴ بودند. همکاری واگنر با ارتش مالی به رهبری سرهنگ «عاصیمی گویتا» منجر به تسلط کامل بر شهر استراتژیک کیدال در نوامبر ۲۰۲۴ شد؛ شهری که سال‌ها از مراکز اصلی مخالفان طوارق بود.

در همین راستا، اقدام نیروی هوایی الجزایر در سرنگونی یک پهپاد مالی در آوریل ۲۰۲۵ که در حال ردیابی تحرکات آزواد بود، باعث بحرانی شدید میان الجزایر و باماکو شد؛ به‌طوری‌که دولت مالی آن را «اعلان جنگ» توصیف کرد.

طرح موضوع واگنر در سطح دیپلماتیک

الجزایر همچنین موضوع واگنر را در سطح دیپلماتیک مطرح کرده و به‌طور رسمی در دیدار احمد عطاف، وزیر خارجه الجزایر، با سرگئی لاوروف، همتای روس خود، در ۲۰ فوریه در ژوهانسبورگ، نگرانی‌اش را از حضور واگنر در مرزهای جنوبی‌اش اعلام کرد.

عطاف در نشست خبری بعد از این دیدار در الجزایر گفت: «ما نگرانی خود را درباره فعالیت واگنر در منطقه، به‌ویژه در مالی و نیجر، به طرف روسی منتقل کردیم».

شکست نظامی سنگین واگنر

اکرم خریف در ادامه دلایل دیگری را نیز برای خروج واگنر از مالی مطرح کرده و می‌گوید: «در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۴، ارتش مالی همراه با واگنر حمله‌ای به شهر مرزی تینزواتین در نزدیکی مرز الجزایر انجام دادند، اما با مقاومت شدید نیروهای آزواد مواجه شدند. در روز بعد نیز مورد حمله گروه «نصرة الإسلام والمسلمین» (وابسته به القاعده) قرار گرفتند که منجر به کشته شدن ۸۴ نیروی واگنر و ۴۷ نظامی مالی و نابودی تجهیزات از جمله یک بالگرد شد. این حادثه به‌عنوان بدترین شکست واگنر در آفریقا توصیف شد».

وی افزود: «پس از این شکست، واگنر و ارتش مالی در اکتبر ۲۰۲۴ تلاش مجددی برای عملیات کردند، اما الجزایر با رصد دقیق زمینی، هوایی و حتی فضایی، و ارسال پیام قاطع به مسکو، جلوی تشدید تنش را گرفت». به گفته خریف، این اقدام بدون شلیک حتی یک گلوله به عقب‌نشینی کامل نیروهای واگنر انجامید و ضربه‌ای سیاسی و معنوی به این گروه وارد شد.

پایان رسمی مأموریت واگنر

سرانجام، در ۶ ژوئن ۲۰۲۵، گروه واگنر به‌طور رسمی از طریق کانال تلگرامی خود اعلام کرد که مأموریتش در مالی پایان یافته است. با این خروج، این گروه قرارداد سودآورش با شورای نظامی مالی و امتیازاتش در معدن طلای نتاهاکا را از دست می‌دهد. این معدن، بزرگ‌ترین مرکز استخراج طلای سنتی در شمال مالی، از فوریه ۲۰۲۴ تحت سیطره واگنر بود.