وقتی نفس هدیه می‌دهیم
اهدای عضو، فرآیندی انسانی و ارزشمند است که در آن اعضای سالم بدن فرد فوت‌شده یا در مواردی زنده، به بیماران نیازمند پیوند اهدا می‌شود. این اقدام می‌تواند جان چندین نفر را نجات دهد و کیفیت زندگی بسیاری را بهبود بخشد.
برای پیوندی‌ها، زندگی شکل دیگری است؛ دردانه‌ای در وجودشان نفس می‌کشد که حسابش از اعضای دیگرشان جداست، حس همان ته‌تغاری خانه را دارد که همه از او بیشتر مراقبت می‌کنند.
زندگی با دریافت عضو پیوندی برای آنها رنگ و رخسار دیگری می‌گیرد و همه این امید و زندگی بخشیدن‌ها، زیر سایه بلند ایثار اهداکنندگان و تلاش شبانه‌روزی و دستاوردهای علمی و تجربی پزشکان و کادر درمان میسر است.
پرونده پیش رو نگاهی دارد به فرآیند پیوند عضو در ایران و پیشرفت و توسعه آن در چهار دهه اخیر:
از قرنیه تا دست
انجام نخستین پیوند عضو در ایران در سال 1314، به نام پروفسور شمس، «جراح نامدار چشم» ثبت شده است که عمل پیوند قرنیه را با امکانات محدود آن زمان با موفقیت انجام داد.
روند انجام پیوند در آن سال‌ها با ابزارهایی که نسبت به امروزه بسیار ابتدایی به نظر می‌رسند، انجام می‌شد تا اینکه در فاصله زمانی سال‌های 1347 که نخستین پیوند «کلیه» در بیمارستان نمازی شیراز انجام شد، تا سال 1357، نزدیک به 80 عمل پیوند «کلیه» با موفقیت صورت گرفت. با وقوع انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی، انجام عمل‌های پیوند عضو در ایران متوقف شد و بیماران برای انجام عمل پیوند به خارج از کشور به‌ویژه انگلستان سفر می‌کردند.
نخستین پیوند عضو پس از انقلاب
پس از توقف حدوداً پنج‌ساله عمل پیوند در ایران، در سال 1362 و در اوج روزهای جنگ، با کمترین امکانات، نخستین جراحی پیوند پس از انقلاب در بیمارستان شهید مصطفی خمینی تهران انجام شده و «کلیه» برادری به خواهر 21ساله‌اش با موفقیت پیوند زده شد.
سال‌های جنگ و شرایط خاص کشور، فرصت جراحی‌های پیوند را نسوزاند و جراحان ایرانی با امکانات اندکی که در اختیار داشتند عمل‌های پیوند قابل‌توجهی را انجام دادند تا جایی که اکنون به مدد امکانات پزشکی پیشرفته و جراحان متبحر و کاربلد، هر 12 ساعت، یک بیمار موفق به دریافت عضو حیاتی شده و دوباره به زندگی عادی بازمی‌گردد.
80هزار پیوند درسایه ایثار ایرانیان
حاصل ایثار ایرانیان در اهدای عضو، انجام 80هزار و 398 جراحی پیوند تا پایان سال 1402 بوده است.
از این تعداد عمل، پیوند «کلیه» با 59هزار و 898 مورد، رتبه نخست جراحی‌های پیوند را به خود اختصاص داده است.
پس از آن پیوند «کبد» با 16هزار و 957 عمل در رتبه دوم قرار دارد.
برای «قلب» هزار و 749 عمل پیوند ثبت شده و برای پیوند «لوزالمعده» یا همان «پانکراس» 491 عمل انجام شده است.
همچنین تا پایان سال گذشته، 204 عمل پیوند «ریه» و 91 عمل پیوند «روده» انجام شده است.
نکته شگفت‌انگیز انجام این عمل‌ها در ایران این است که همه آنها در مراکز دولتی و به‌صورت رایگان (فرآیند انجام عمل جراحی و بستری) انجام می‌شود. در واقع، در کشورمان ایران، انجام جراحی‌های پیوند عضو در مراکز خصوصی ممنوع و غیرقانونی است.
25هزار نفر در انتظار دریافت عضو
درحال‌حاضر 25هزار بیمار در انتظار دریافت عضو هستند تا بتوانند به زندگی آرام و بی‌دغدغه بازگردند؛ تعدادی از آنها بنا به نوع بیماری‌ای که دارند، دریافت عضو برایشان حیاتی‌تر از آن است که در فکر ما بگنجد، متأسفانه به‌دلیل نبود عضو پیوندی هر 2 ساعت، یک بیمار و در هر شبانه‌روز 7 تا 10 بیمار نیازمند به پیوند، جان خود را از دست می‌دهند.
اکنون در کشور ما هر 10 دقیقه یک نفر به فهرست انتظار دریافت عضو پیوندی اضافه می‌شود و این در حالی است که هر ساله 6هزار نفر به‌طور میانگین دچار مرگ مغزی می‌شوند که رضایت خانواده‌هایشان برای اهدای عضو می‌تواند تعداد بیماران در انتظار پیوند را کاهش دهد.
درحال‌حاضر، 70 درصد خانواده‌هایی که عزیزشان دچار مرگ مغزی شده‌اند به اهدای عضو بیمارشان رضایت می‌دهند و با انجام مراحل قانونی، انتقال عضو انجام می‌شود که در صفحه‌های بعدی شرح آن را می‌خوانید.
