نامی جاودان به قدمت تاریخ
در این گزارش با بررسی بعضی از اسناد تاریخی به این موضوع پرداختیم که خلیج فارس سابقهای تاریخی دارد و از منظر حقوق بین الملل تغییر نام آن امکان پذیر نیست.

در روزهای گذشته، برخی مقامات آمریکایی اعلام کردهاند که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا قصد دارد در جریان سفرش به عربستان، نام کهن خلیج فارس را به نامی جعلی تغییر دهد، سیدعباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران، اما در پاسخ به این خبر، در توییتی به زبانهای فارسی و انگلیسی نوشت «نام خلیج فارس، مانند بسیاری از نامهای جغرافیایی، ریشه عمیق در تاریخ بشر دارد.»
در این گزارش به برخی از اسناد مربوط به این نام در پیچ و خم تاریخ کهن و اسناد جدید پرداخته شده است که آنها را مرور می کنیم.
خلیج فارس در اسناد تاریخی
هیچ شکی نیست که پشت نام خلیج فارس، تاریخی 2000 ساله قرار دارد و اسناد زیادی وجود دارد که نشان میدهد این پهنه آبی از ابتدا به همین نام خوانده شده و هیچ آثاری مبنی بر عربی بودن آن وجود ندارد.
در گنجینه اسناد تاریخی موزه آستان قدس رضوی، سندی هزار ساله وجود دارد که از آن به عنوان قدیمیترین سند با نام خلیج فارس یاد میشود.
در سراسر نسخه خطی «المسالک والممالک» ،ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری، که در قرن 4قمری تالیف شده، خلیج فارس، بحر عمان و بخش بزرگى از اقیانوس هند از ساحل شرقى افریقا و زنگبار تا حدود سراندیب ، «دریای پارس» نامیده شده است.
در اسنادی که از زمان قاجار هم به دست آمده نشانی از نام دیگری جز خلیج فارس به چشم نمیخورد.
همچنین در سال 1238 قمری، مصادف با زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار اسنادی وجود دارد که نام خلیج فارس علاوه بر فارسی ،به زبان های آلمانی و انگلیس هم نوشته شده است.
نمونه دیگری از این اسناد در همان سال مربوط به قراردادی بین محمد زکی خان، سردار فارس و سرحددار انگلیس در هندوستان است که از این نام استفاده شده است، این قرارداد پیرامون همکاریهای متقابل در جهت برقراری امنیت در جزایر و بنادر خلیج فارس و همچنین توافق بر سر حضور داشتن نیروهای انگلیسی است.
به جز اسناد ذکر شده، دو کره جغرافیایی ساخته انگلستان در سال های 1850 و 1845 میلادی در موزه آستان قدس رضوی وجود دارد که نام خلیج فارس به انگلیسی در آن نوشته شده و نشان میدهد ادعای عربی بودن این خلیج کذب محض است.
تغییر نام خلیج فارس از کجا آمد؟
داستان نام جعلی برای خلیج همیشه فارس به سال 1955 بر میگردد. رسانهها نقل کردهاند که برای اولین بار یک دیپلمات انگلیسی در مقالهای غیرعلمی از نامی جعلی یاد کرد و نوشت «خلیج فارس که اعراب آن را ... میگویند...»، و از همان زمان این جنگ لفظی شروع شد.
برخی بر این باورند که این اتفاق عمدا با هدف ایجاد خصومتهای منطقهای و تفرقه افکنی بین اعراب و ایرانیان شکل گرفت، با این حال در سال ۱۹۶۳، کنفرانس حقوقدانان عرب تغییر نام خلیج فارس به نامی جعلی را تصویب کردند و پس آن در برخی از نقشهها از این نام جعلی استفاده شد.
خلیج فارس هویتی بینالمللی دارد
با این همه، نام خلیج فارس تنها یک نام تاریخی یا یک واژه جغرافیایی نیست، بلکه هویتی تاریخی و شناسنامهای قانونی و بینالمللی دارد که قابل تغییر نیست
نام خلیج فارس سالهاست که در معاهدات و نقشهها آمده است آنطور که در کنوانسیون 1982 حقوق دریاها و اصول حقوق بین الملل ذکر شده است حفظ نامهای تاریخی و احترام گذاشتن به حقوق کشورهای ساحلی، یک اصل مهم و پذیرفته شده است، بر همین اساس، بسیاری از سازمانهای جهانی از جمله سازمان ملل متحد ، سازمانهای دریانوردی و نهادهای رسمی در سراسر تاریخ از نام خلیج فارس استفاده میکنند.
در تمامی اسناد بین الملل و جغرافیایی جهان نام خلیج فارس ثبت شده است، تنها جعل سند خلیج فارس را موسسه آمریکایی نشنال جئوگرافی انجام داد که با اعتراض شدید ایرانیان مجبور به اصلاح شد .
سازمان ملل متحد در چندین نوبت در بیانیهها، اصلاحیهها و مصوبههای گوناگون و با انتشار نقشههای رسمی، نه تنها بر رسمی بودن نام «خلیج فارس» تاکید کرده، بلکه از هیاتهای بینالمللی خواسته است که در مکاتبات رسمی به ویژه در اسناد سازمان ملل، از نام کامل «خلیج فارس» استفاده نمایند.
برخی از اسناد سازمان ملل درباره نام «خلیج فارس»
برخی از اسناد متعلق به سازمان ملل که درباره نام خلیج فارس به صورت رسمی وجود دارد، عبارتند از :
1- سند شماره ۶۱ نشست بیست و سوم سازمان ملل متحد در وین (۲۸ مارس تا ۴ آوریل ۲۰۰۶) با عنوان «رسمیت تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج فارس»
2- سند ST/CS/SER.A/۲۹/Add.۲ در تاریخ ۱۸ اوت ۱۹۹۴ (۲۷ مرداد ۱۳۷۳)
3- قطعنامه UNLA ۴۵٫۸.۲ در تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۸۴ (۱۹ مرداد ۱۳۶۳)
4- قطعنامه UNAD ۳۱۱/Qen در تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ (۱۴ اسفند ۱۳۴۹)
5- نقشه رسمی کمیسیون اقتصادی و اجتماعی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (سپتامبر ۲۰۰۷)
6- نقشه رسمی ایران، شماره ۳۸۹۱ چاپ سازمان ملل (ژانویه ۲۰۰۴)
7- نقشه رسمی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (نوامبر ۱۹۹۸)
8- فهرست اسناد سازمان های مهم درباره نام «خلیج فارس»
9- در وب سایت معروف www.fifa.com که سایت فدراسیون جهانی فوتبال میباشد.دربخش اطلاعات جغرافیای کشورهای حاشیه خلیج فارس به هر چهار زبان اصلی خود یعنی (انگلیس،آلمانی،اسپانیولی و فرانسوی ) ازلغات هم معنی خلیج فارس
10- (persian gulf,golfe persique,persischer golf,golfo persico) استفاده شده است.
لازم به ذکر است که گستردگی فیفا تاحدی است که تعداد کشورهای عضو آن از تعداد کشورهای عضو سازمان ملل بیشتر است.