در انتظار زلزله سینمای اجتماعی در گیشه ١٤٠٤
"روزنامه شهروند" در گزارشی نوشت:
با این که در سال‌های اخیر به سهولت می‌توان سینمای کمدی را برنده بی‌چون و چرای گیشه سینمای ایران نامید، ولی با این حال درام‌های اجتماعی نیز در این مدت روند سینوسی عجیبی را پشت سر گذاشته‌اند- و با این‌که شماری از فیلم‌های پرسروصدای این نوع برخلاف پیش‌بینی‌ها ناکام مانده و نتوانسته‌اند توقعی را که از آنها می‌رفت، برآورده کنند و پرفروش‌هاشان هم هیچ‌گاه صدرنشین جدول فروش نبوده‌اند، ولی با این حال برخی از آنها بیش از حد انتظار ظاهر شده و در مواردی حتی بیشتر از دوسوم کمدی‌های پربازیگر سال نمایش خود فروخته‌اند. حداقل این‌که سینمای اجتماعی در این مدت حریف دست‌وپابسته‌ای برای سینمای کمدی نبوده و اجازه نداده که بدنه سینمای ایران تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد سینمای کمدی بگذارد.
«ملاقات خصوصی»، «بی‌بدن»، «ابلق»، «علفزار»، »«دوزیست»، «قهرمان» و «سه کام حبس» شماری از موفق‌ترین و پراقبال‌ترین درام‌های اجتماعی سال‌های اخیر هستند که عملکرد خوبی از خود نشان داده و در مدت‌زمانی که روی پرده بودند، بیشتر و بهتر از بسیاری از کمدی‌های روی پرده اقبال و استقبال مخاطب را به دست آورده‌اند. اتفاقی که با مروری حتی گذرا بر اسامی فیلم‌هایی که در ماه‌های آتی روی پرده خواهند رفت، امید می‌رود که در سینمای ١٤٠٤ نیز تکرار شود و حتی استیلای تقریبا همیشگی سینمای کمدی بر گیشه سینمای ایران را با چالش‌ها و دشواری‌های بسیاری روبرو کند، البته به شرطی که فیلم‌های پراقبال و صاحب‌شانس امسال هم مانند اغلب این آثار اجتماعی سال‌های اخیر که تقریبا همگی پخش‌کننده‌هایی قدرتمند داشتند و طبعا از تعداد سالن خوبی نیز برخوردار بودند، از قدرت بهره‌گیری از فرصت‌های پیش‌رو بهره‌مند باشند...
چشم‌انداز ١٤٠٤
کوتاه‌سخن این‌که: در شرایطی که در چند سال اخیر سینمای کمدی- آن‌هم نوع خاصی از کمدی‌های سطحی و نازل و بازاری- سلطه تمام‌عیاری بر سالن‌های سینمای ایران داشته و در این مسیر بیشتر فیلم‌های جدی و هنرمندانه از عرصه رقابت بیرون انداخته شده‌اند؛ ولی با این حال با مروری حتی گذرا بر فیلم‌هایی که در ماه‌های آتی روی پرده خواهند رفت، به نظر می‌رسد که بهترین فرصت برای مقابله جدی سینمای جدی با کمدی‌های سطحی فرا رسیده است. وظیفه‌ای که احتمالا فیلم‌هایی چون «زن و بچه» سعید روستایی، «پیرپسر» اکتای براهنی، «رکسانا»ی پرویز شهبازی و در صورت اکران «قاتل و وحشی» و «بت» حمید نعمت‌الله- به عنوان پنج ضلع متمایز سینمای اجتماعی در اکران ۱۴۰۴ بر دوش خواهند کشید. این یعنی سینمای ۱۴۰۴ در کنار تمام رکوردهایی که می‌تواند به نام خود ثبت کند، به احتمال بسیار زیاد سال خوبی برای درام‌های اجتماعی خواهد بود و حداقل ۳ فیلم اجتماعی اکران امسال- و البته شاید هم پنج فیلم- خواهند توانست در مقام جریان‌ساز چیدمان اکران و استقبال مخاطب را با تغییراتی همراه کنند.
یک میلیون مخاطب
این که سینمای اجتماعی شاید در سال ١٤٠٤ بتواند جریان‌سازی کرده و تغییراتی در چیدمان اکران و استقبال مخاطب به وجود آورد، به نظر می‌رسد که ناظر بر واقعیت یا چشم‌انداز آماری عبور مخاطبان فیلم‌های اجتماعی از خط مرزی یک میلیون مخاطب است. این تعداد مخاطب رکوردی است که سینمای اجتماعی در تمام سالیان اخیر از رسیدن به آن ناتوان نشان داده- و به بیانی بهتر، حتی موفق‌ترین فیلم‌های اجتماعی سینمای ایران نیز در این سال‌ها قادر به جذب و جلب یک میلیون مخاطب نبوده‌اند. حالا نکته امیدبخش ماجرا آن‌جاست که شماری از فیلم‌های سینمای اجتماعی ایران برای نخستین‌بار پس از سال‌های کرونا می‌توانند میزان مخاطبان خود را از مرز یک میلیون نفر فراتر ببرند. رکوردی که البته اگر «برادران لیلا»ی سعید روستایی روی پرده می‌رفت، قطعا شکسته شده بود و حالا سینمای اجتماعی می‌بایستی به دنبال رکورد دو میلیون مخاطب می‌بود. اما بی‌تدبیری عجیب مدیریت وقت سینما و صاحبان فیلم سبب شد این فرصت از سینمای ایران و مخاطبان سینمای اجتماعی گرفته شود و این فیلم استاندارد و خوش‌ساخت روی پرده نرود.
روی گسل زلزله
اما این‌که کدام فیلم قبل از همه این زلزله را ایجاد کرده و پیش از بقیه فیلم‌های اجتماعی یک میلیون نفر را پای گیشه خواهد کشید، بیش از هر چیزی به زمان اکران این پنج فیلمی بستگی دارد که قرار است در ماه‌های آتی روی پرده بروند. در این میان البته شانس و فرصت فیلم‌هایی مانند «قاتل و وحشی» و «بت» حمیدنعمت‌الله (البته اگر از موانع موجود گذر کرده و روی پرده بروند)، «زن و بچه» سعید روستایی و «پیرپسر» اکتای براهنی- که به شکل عجیبی تمام این فیلم‌ها با بازی لیلا حاتمی جلوی دوربین رفته‌اند- بیشتر از بقیه است. با این حال اگر این موضوع را در ذهن داشته باشیم که در صورت استمرار شرایط حاضر شانس اکران فیلمی مانند «قاتل و وحشی» بسیار بسیار اندک است؛ تجربه تماشای فیلمی مانند «برادران لیلا» باعث می‌شود به سهولت بتوان ادعا کرد که برای اکران ۱۴۰۴، «زن و بچه» نخستین شانس رسیدن به چنین رکوردی است. فیلم جدید سعید روستایی که یکی از بخت‌های حضور در کن ۲۰۲۵ است و به احتمال زیاد در تابستان یا پائیز امسال در ایران روی پرده خواهد رفت. این فیلم با هر مدت زمانی که داشته باشد، قطعا بیش از یک میلیون مخاطب را به سینما خواهد کشاند و حداقل به لحاظ آماری، از حیثیت سینمای اجتماعی دفاع خواهد کرد.
«پیرپسر» با سونامی مهیبی که در جشنواره سال گذشته به راه انداخت، یکی از شانس‌های بزرگ آبروداری از درام‌های اجتماعی در اکران امسال است. فیلمی که طی این ماه‌ها، تلاش‌های گسترده‌ای برای اکران آن صورت گرفته و به احتمال بسیارزیاد، با نسخه‌ای متفاوت‌تر نسبت به آن چیزی که در زمان جشنواره مشاهده کردیم، به روی پرده خواهد رفت. جریان‌سازی از این فیلم به اندازه‌ای است که قطعا خواهد توانست بیش از یک میلیون مخاطب را جذب کرده و در این مسیر حتی بالاتر از فیلم سعید روستایی نیز قرار بگیرد.
«رکسانا» اما وضعیت متفاوت‌تری به‌نسبت دو فیلم دیگر این فهرست دارد. فیلمی که قطعا قادر نخواهد بود به‌مانند آن دو فیلم، با تکثر مخاطب همراه باشد اما همین که یک فیلم از پرویز شهبازی پس از ۳ سال بایکوت به روی پرده برود، اتفاق مهمی است که می‌تواند بخشی از مخاطبان علاقمند به سینمای ضدجریان را به سالن‌های تاریک کشانده و علیرغم دلگرمی به فعالان این حوزه، سیگنال‌های خوبی را به گیشه و علاقمندان به درام‌های اجتماعی مخابره کند.
«قاتل و وحشی» و «بت» هم- همان‌طور که گفته شد- در این میان داستان خود را دارند...
چه باید کرد؟
البته برای شکل‌گیری این فضا، به نوعی درایت سازمان سینمایی، شورای پروانه نمایش و البته شورای صنفی نمایش نیاز است. این فیلم‌ها نباید درگیر فیلم‌سوزی شوند و در یک بازه زمانی به روی پرده بروند. این همپوشانی سبب سرشکن شدن میزان مخاطبان این آثار و درنتیجه سرکوب شدن گیشه آنها خواهد شد و امیدواری‌ها نسبت به گونه اجتماعی و آینده آن را خدشه‌دار خواهد کرد. درواقع سینمای ۱۴۰۴، یکی از اصلی‌ترین برهه‌های تخمین اقبال برای درام‌های اجتماعی است تا این گونه پس از اتهام‌پراکنی‌هایی که طی این سال‌ها برای آن صورت گرفته، با آثاری قدرتمند، محکی جدی بخورد بنابراین اقبال یا عدم‌اقبال این ۳ فیلم در اکران امسال، می‌تواند تاحدود زیادی تعیین‌کننده نقشه‌راه این گونه سینمایی باشد و سایه‌روشن این ژانر محبوب را برای سالیان آتی مشخص کند.
