۳ گام حیاتی دیپلماتیک ایران برای‌ دوران پساجنگ

آرمان امروز در گزارشی نوشت:

در حالی که جنگ اوکراین وارد چهارمین سال خود شده، نشانه‌های جدی از نزدیک شدن به پایان آن مشاهده می‌شود. در دسامبر ۲۰۲۵، مذاکرات صلح تحت میانجی‌گری دولت دونالد ترامپ در ایالات متحده پیشرفت قابل توجهی داشته است.

رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، جزئیات یک طرح صلح ۲۰ ماده‌ای را که با مذاکره‌کنندگان آمریکایی تدوین شده، اعلام کرده و پیشنهادهایی مانند ایجاد مناطق غیرنظامی‌شده در شرق اوکراین ارائه داده است. مذاکرات در مکان‌هایی برگزار شده و واسطه های آمریکایی مانند استیو ویتکاف و جارد کوشنر با نمایندگان روسی و اوکراینی دیدار کرده‌اند.

کرملین نیز پیشرفت آهسته اما پایدار را تأیید کرده و پوتین در جریان جزئیات قرار گرفته است. هرچند مسائل حساسی مانند کنترل دونباس و تضمین‌های امنیتی باقی مانده اما فشار ترامپ برای دستیابی به توافق، همراه با خستگی طرفین از جنگ طولانی، احتمال یک تفاهم یا آتش‌بس پایدار را افزایش داده است.

این جنگ که اروپا را درگیر خونین‌ترین درگیری پس از جنگ جهانی دوم کرده، احتمالاً در هفته های آینده به مرحله‌ای از صلح یا حداقل توقف درگیری‌ها خواهد رسید.

با پایان جنگ اوکراین، معادلات روابط بین‌الملل به طور اساسی تغییر خواهد کرد. روسیه که در سال‌های جنگ به شدت به شرکای شرقی مانند چین، ایران و کره شمالی وابسته شده، ممکن است فرصتی برای نزدیکی مجدد به غرب پیدا کند.

تحریم‌های غربی اقتصاد روسیه را تحت فشار قرار داده و پوتین ممکن است در ازای آتش بس در اوکراین، به دنبال کاهش تنش با ایالات متحده و اروپا باشد.

دولت ترامپ که به دنبال دستاوردهای دیپلماتیک سریع است، می‌تواند پلی برای این تعاملات باشد. در این سناریو، روسیه تمرکز خود را از محور ضدغربی به روابط پراگماتیک با غرب منتقل خواهد کرد، که این امر اتحادهای موقت جنگ را تضعیف می‌کند. ایران، که در سال‌های اخیر یک همکار مهم برای روسیه بوده، ممکن است بخشی از این تغییرات را احساس کند؛ زیرا روسیه دیگر نیاز فوری به همکاری های ایران نخواهد داشت و ممکن است برای بهبود روابط با غرب، فاصله‌ای از تهران بگیرد.

ایران از همین امروز باید خود را برای این دنیای پساجنگ آماده کند. وابستگی بیش از حد به روسیه در سال‌های تحریم و جنگ، ریسک بالایی دارد، زیرا پایان درگیری می‌تواند اولویت‌های مسکو را تغییر دهد.

در گام اول، ایران باید روابط خود را با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تحکیم بخشد. تنش‌های گذشته با عربستان سعودی، اردن و دیگران باید جای خود را به دیپلماسی اقتصادی و امنیتی دهد.

توافقات اخیر مانند ازسرگیری روابط با ریاض، پایه خوبی است اما نیاز به گسترش تجارت، سرمایه‌گذاری مشترک در انرژی و همکاری در مسائل منطقه‌ای مانند یمن و امنیت خلیج فارس دارد. این کشورها بازارهای بزرگ، سرمایه عظیم و نفوذ در غرب دارند و می‌توانند جایگزینی برای وابستگی به روسیه باشند.

در گام دوم، تنش‌زدایی با اروپا ضروری است. اروپا که از جنگ اوکراین آسیب دیده، به دنبال تنوع منابع انرژی است و ایران می‌تواند با پیشنهادهای واقع‌بینانه در برنامه هسته‌ای، راه را برای کاهش تحریم‌ها و بازگشت به بازارهای اروپایی باز کند.

مذاکرات غیرمستقیم یا مستقیم با اتحادیه اروپا، همراه با تضمین‌های شفاف، می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و فناوری منجر شود. این تنش‌زدایی نه تنها اقتصادی است، بلکه سیاسی نیز است زیرا اروپا می‌تواند پلی برای بهبود روابط با ایالات متحده باشد.

در گام سوم، ایران باید با دیپلماسی فعال در مجامع جهانی مانند سازمان ملل، بریکس و شانگهای، از فرصت‌های دیپلماتیک حداکثر استفاده را ببرد. ارتقای روابط با کشورهای مؤثر مانند ژاپن، چین و هند اولویت دارد. چین همچنان شریک استراتژیک باقی خواهد ماند، اما هند و ژاپن که روابط متعادل با غرب و روسیه دارند، می‌توانند در فناوری، انرژی و تجارت کمک کنند.

هند به عنوان خریدار بزرگ نفت ایران و ژاپن با سرمایه‌گذاری‌های پیشرفته، می‌توانند تنوع‌بخشی به شرکای ایران را تضمین کنند. حضور فعال در پیمان‌های منطقه‌ای و جهانی، ایران را از انزوای احتمالی پس از نزدیکی روسیه به غرب نجات خواهد داد. پایان جنگ اوکراین فرصتی تاریخی برای بازنگری در سیاست خارجی ایران است. اگر روسیه به غرب نزدیک‌تر شود، ایران نباید غافلگیر شود؛ بلکه با تقویت روابط عربی، تنش‌زدایی اروپایی و دیپلماسی چندجانبه، موقعیت خود را در نظام بین‌الملل جدید مستحکم کند. این رویکرد نه تنها ریسک‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت‌های جدیدی برای توسعه اقتصادی و امنیت منطقه‌ای ایجاد خواهد کرد. زمان اقدام همین امروز است، پیش از آنکه تغییرات جهانی، ایران را در حاشیه قرار دهد.