اولین بانوی رهبر ارکستر سمفونیک تهران: شجاعت می‌خواهد!
دومین اجرای ارکستر سمفونیک تهران در فصل جاری با عنوان «دیار سیمرغ» شامگاه پنجشنبه ۲۲آبان‌ماه در حالی برگزار شد که برای نخستین بار در چهار دهه اخیر، رهبری ارکستر بر عهده یک بانوی موسیقیدان ایرانی قرار گرفت.
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
کنسرت «دیار سیمرغ» با رهبری پانیذ فریوسفی، نخستین بانوی رهبر ارکستر مهمان در تاریخ ارکستر سمفونیک تهران، طی دو شب در تالار وحدت روی صحنه رفت؛ اجرایی که هم به لحاظ هنری و هم به‌عنوان یک رخداد فرهنگی، نقطه‌عطفی در موسیقی معاصر ایران محسوب می‌شود.
به گزارش خبرنگار اطلاعات، دومین اجرای ارکستر سمفونیک تهران در فصل جاری با عنوان «دیار سیمرغ» شامگاه پنجشنبه ۲۲آبان‌ماه در حالی برگزار شد که برای نخستین بار در چهار دهه اخیر، رهبری ارکستر بر عهده یک بانوی موسیقیدان ایرانی قرار گرفت.
در آغاز برنامه، قطعه‌های «سیمرغ» و «زمزمه» از مجموعه «هفت شهر عشق» ساخته گلفام خیام اجرا شد؛ آثاری با ساختار مدرن و مبتنی بر زبان موسیقایی معاصر که فضا را برای ورود مخاطب به یک شب متفاوت فراهم کرد. پس از آن، قطعه «دیار» برای ویولن سولو و ارکستر سمفونیک اثر آفتاب درویشی اجرا شد؛ قطعه‌ای که نخستین اجرای رسمی خود را تجربه می‌کرد و پدرام فریوسفی، تکنواز ویولن، همراهی شایسته‌ایبا ارکستر داشت.
در بخش دوم برنامه، ارکستر سمفونیک تهران آثاری از آهنگسازان شاخص کلاسیک جهان اجرا کرد؛ از جمله «امپرامپتو اپوس ۵» اثر ژان سیبلیوس، دو موومان از «سمفونی ناتمام» فرانتس شوبرت و «رقص شمشیر» از باله «گایانه» ساخته آرام خاچاطوریان.
پانیذ فریوسفی در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار اطلاعات در پاسخ به پرسشی درباره موانع پیش‌روی بانوان برای رسیدن به جایگاه رهبری ارکستر گفت:«مهم‌ترین مانع، نبودِ تلاش فردی نیست؛ بلکه این است که بسیاری از افراد منتظرند دیگران برایشان مسیر را باز کنند. نخستین قدم برای هر نوازنده یا هنرمند این است که اگر این علاقه و توانایی را در خود می‌بیند، باید تلاش کند و خودش مسیر را هموار کند. »
او ادامه داد: «در مورد من نیز همین اتفاق افتاد. من سال‌ها علاقه‌مند به رهبری بودم و با کمک همکارانم در مؤسسه دیالوگ یک ارکستر تشکیل دادم. فعالیت کردم، ریسک کردم و شورا توانایی‌های من را دید و انتخاب کرد.»
فریوسفی بر این باور است که راه رسیدن به رهبری ارکستر بیش از آنکه به خلاقیت وابسته باشد، به شجاعت نیاز دارد: «صحنه جای ریسک است. کسی که می‌خواهد رهبر باشد باید شجاع باشد. خانم‌ها در موسیقی معمولاً با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند، اما در رهبری ارکستر نمی‌توان محتاط بود. »
وی در پاسخ به این پرسش که با حضور شما چه مسیر جدیدی برای بانوان گشوده شده است، گفت:«هر کسی باید بفهمد واقعاً عاشق چه کاری است. وقتی عشق واقعی باشد، تلاش‌ها افزون و مسیر باز می‌شود. هیچ راه میان‌بری وجود ندارد.»
نصیر حیدریان، رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما تأکید کرد که باور درونی و پشتکار فردی مهم‌ترین عنصر در رسیدن به جایگاه رهبری ارکستر است. او گفت:«طبیعی است که در ایران، نوازندگان خانم با موانعی روبه‌رو هستند. اما کسی که توانایی و علاقه واقعی داشته باشد باید مسیر را دنبال کند تا تصمیم‌گیرندگان او را ببینند.»
او درباره انتخاب فریوسفی افزود:«او کارنامه جدی دارد. ارکستر تشکیل داد، تلاش کرد و شورا توانایی‌اش را دید. این انتخاب اتفاقی نبود؛ نتیجه سال‌ها کار حرفه‌ای او بود.»
حیدریان نیز همچون فریوسفی شجاعت را یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های لازم برای رهبری ارکستر دانست و توضیح داد: «خلاقیت مهم است، اما کافی نیست. رهبر باید شهامت ایستادن مقابل ارکستر و مخاطب را داشته باشد.»
رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران، درباره روند انتخاب رهبر مهمان گفت: «انتخاب قطعات و رهبر ارکستر بر عهده شورای هنری است. طبیعی است که معیار اصلی، توانمندی موسیقیدان باشد. مهم‌ترین ویژگی‌ای که برای رهبری ارکستر لازم است این است که فرد پیش از هر چیز موسیقیدان بسیار خوبی باشد؛ چیزی که خانم فریوسفی بدون تردید دارند .»
او با اشاره به سابقه نوازندگی فریوسفی افزود: «فارغ از مهارت رهبری، ایشان سال‌ها نوازنده ویولن بوده‌اند و خلاقیت و دقت موسیقایی در کارشان کاملاً مشهود است. این ویژگی‌هاست که نشان می‌دهد یک نوازنده می‌تواند به مرحله رهبری برسد.»
حیدریان تأکید کرد اهمیت تاریخی این انتخاب کمتر از توانمندی‌های فریوسفی نیست:«اینکه خانم فریوسفی به‌عنوان اولین بانوی رهبر مهمان ارکستر سمفونیک تهران روی صحنه رفت، در تاریخ جمهوری اسلامی اتفاق بسیار مهمی است. خوشحالم که این رخداد در این دوره رقم خورد و نشان می‌دهد نگاه اداری و هنری در کشور می‌تواند زمینه‌ساز چنین پیشرفت‌هایی باشد.»
او همچنین به حضور گسترده بانوان در ارکستر اشاره کرد و گفت:«امشب تعداد قابل توجهی از نوازندگان ما خانم بودند. این اتفاق تازه‌ای نیست؛ ۴۵سال است که بانوان در ارکستر سمفونیک تهران ساز می‌زنند. اما چیزی که امشب رخ داد، متفاوت و مهم بود رهبری یک بانو و اجرای دو اثر از دو آهنگساز زن ایرانی بود، اتفاقی که حتی در بسیاری از ارکسترهای بزرگ اروپا نیز کم‌سابقه است.»
حیدریان با بیان اینکه این مسیر ادامه‌دار خواهد بود، افزود:«امیدوارم این اتفاق راه را برای بانوان بیشتری باز کند؛ چه در رهبری، چه در آهنگسازی و چه در نوازندگی. مهم این است که خانم‌ها احساس کنند فرصت دیده شدن و اجرای آثارشان وجود دارد. ما در برنامه‌های آینده تلاش می‌کنیم تا فضای بیشتری برای ارائه آثار آهنگسازان زن فراهم شود، تا حضور بانوان تداوم داشته باشد و اتفاقی مقطعی نباشد و نشان بدهیم که موسیقی ایران می‌تواند مادران، بانوان و همه هنرمندان را در این عرصه بزرگ ببیند.»
