شانس از سرگیری مذاکرات هسته‌ای و تکمیل پازل صلح خاورمیانه ؟
در دنیای پرتلاطم سیاست بین‌الملل، جایی که تنش‌ها اغلب به درگیری‌های ویرانگر منجر می‌شوند، نشانه‌هایی از عقلانیت و تمایل به صلح پدیدار شده است.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
در دنیای پرتلاطم سیاست بین‌الملل، جایی که تنش‌ها اغلب به درگیری‌های ویرانگر منجر می‌شوند، نشانه‌هایی از عقلانیت و تمایل به صلح پدیدار شده است. اخیراً، اظهارات و اقدامات رهبران قدرتمند جهان، از جمله دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نشان‌دهنده یک رویکرد جمعی برای حل مسائل خاورمیانه است.
این تحولات، به ویژه در ارتباط با ایران و بحران غزه، نه تنها امیدواری را برمی‌انگیزد، بلکه حاکی از آن است که سران کشورها، علی‌رغم اختلافات ایدئولوژیک، به دنبال ثبات و صلح پایدار در این منطقه حساس هستند. ترامپ، که همواره خود را به عنوان یک دیپلمات معامله‌گر معرفی کرده، از نقش ایران در تسهیل صلح در غزه قدردانی کرده و پوتین نیز بر لزوم حل مسالمت‌آمیز مسئله هسته‌ای ایران تأکید ورزیده است.
همزمان، دیدارهای فنی میان مسئولان روسی و ایرانی، و توافق‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ازسرگیری بازدیدها، زمینه را برای مذاکرات گسترده‌تر هموار می‌کند.
این رویدادها، که در روزهای اخیر شدت گرفته، نویدبخش یک توافق احتمالی است که می‌تواند خاورمیانه را از چرخه خشونت خارج کند.
اعلام آتش‌بس در غزه پس از دو سال درگیری خونین که جان هزاران نفر را گرفت و غزه را به ویرانه‌ای تبدیل کرد، نقطه عطفی در این عرصه است.
ترامپ در ۹ اکتبر ۲۰۲۵، توافق اولیه میان اسرائیل و حماس را اعلام کرد. این توافق، که شامل آزادی گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی، و خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی از بخش‌هایی از غزه است، به عنوان “گامی به سوی صلح پایدار” توصیف شد.
ترامپ در بیانیه‌ای که از کاخ سفید منتشر کرد، نه تنها از میانجیگران قطر، مصر و ترکیه تشکر کرد، بلکه به طور خاص از ایران نام برد. او گفت: “ایران، با حمایت از تلاش‌هایی که جنگ را پایان می‌دهد، نقش مثبتی ایفا کرده است.
ما از این قدردانی می‌کنیم و باور داریم که تهران می‌تواند بخشی از کل فرآیند صلح باشد.” این اظهارات، که در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز تکرار شد، برای بسیاری شگفت‌انگیز بود.
ترامپ، که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش سیاست “فشار حداکثری” علیه ایران را پیش می‌برد، اکنون بر جنبه‌های مثبت نقش ایران تأکید دارد.
وزارت خارجه ایران نیز بلافاصله واکنش نشان داد و اعلام کرد: “هر تلاشی برای پایان دادن به نسل‌کشی در غزه مورد حمایت ماست.” این قدردانی ترامپ، فراتر از یک ژست دیپلماتیک، نشان‌دهنده تغییر پارادایم در واشنگتن است. تحلیلگران معتقدند که ترامپ، با هدف کسب “نوبل صلح” و تقویت جایگاه خود در خاورمیانه، به دنبال ادغام ایران در معادلات صلح است. او در توییتری نوشت: “این روز بزرگی برای جهان عرب، مسلمانان، اسرائیل و ایالات متحده است. صلح‌سازان مبارک باد!” چنین سخنان، که از سوی نتانیاهو نیز با تشکر همراه شد، حاکی از آن است که حتی متحدان سنتی مانند اسرائیل، به اجبار شرایط، به سمت گفت‌وگو با ایران گرایش پیدا کرده‌اند.
از سوی دیگر، پوتین، متحد نزدیک ایران، با رویکردی واقع‌بینانه، خواستار حل و فصل دیپلماتیک مسئله هسته‌ای تهران شده است. در مکالمه‌ای تلفنی با نتانیاهو در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، پوتین تأکید کرد: “تمام مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران باید از طریق راه‌های سیاسی و دیپلماتیک حل شود.” این موضع، که در بیانیه کرملین منتشر شد، تنها چند روز پس از حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران بیان گردید.
پوتین، که روسیه را به عنوان شریک استراتژیک ایران معرفی می‌کند، پیشنهاد میانجی‌گری داد و گفت: “مسکو آماده است تا از شراکت خود با تهران برای حل این بن‌بست استفاده کند.” او حتی در دیدار با رهبران خبری در سن‌پترزبورگ، پیشنهاد داد که توافقی شکل گیرد که امنیت اسرائیل را تضمین کند و همزمان به ایران اجازه دهد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را پیگیری کند.
این درخواست پوتین، که با حمایت از “غنی‌سازی صفر” اورانیوم توسط ایران در مذاکرات با آمریکا همراه شد، نشان‌دهنده عمق تعهد روسیه به ثبات منطقه‌ای است. پوتین در مصاحبه‌ای با رویترز گفت: “ما نمی‌خواهیم جهان به سمت فاجعه هسته‌ای برود؛ دیپلماسی تنها راه است.” این موضع، که با محکومیت حملات اسرائیل به تأسیسات بوشهر و فردو همراه بود، نه تنها ایران را تقویت می‌کند، بلکه به عنوان پیامی به غرب عمل می‌کند: روسیه آماده است تا در ازای حل مسئله هسته‌ای، همکاری‌های گسترده‌تری ارائه دهد.
کارشناسان مانند ماریانا بلنکایا در دی‌دبلیو، این رویکرد را “تلاش مسکو برای بهبود روابط با واشنگتن” توصیف می‌کنند، در حالی که ترامپ نیز در مصاحبه‌ای با ای‌بی‌سی نیوز، به پیشنهاد پوتین پاسخ مثبت داد و گفت: “او آماده است؛ من باز هستم.”این اظهارات رهبران قدرتمند، ترامپ و پوتین، تصویری واضح از تمایل جهانی به صلح در خاورمیانه ترسیم می‌کند. در حالی که ترامپ بر قدردانی از ایران در غزه تمرکز دارد، پوتین بر دیپلماسی هسته‌ای تأکید می‌ورزد؛ هر دو، به نوعی، ایران را به عنوان کلید حل معضلات منطقه‌ای می‌بینند.
این همگرایی، که از سوی رهبرانی مانند اردوغان و مکرون نیز حمایت شده، نشان می‌دهد که قدرت‌های بزرگ، علی‌رغم رقابت‌های ژئوپلیتیک، به دنبال جلوگیری از تشدید تنش‌ها هستند. خاورمیانه، با منابع عظیم انرژی و موقعیت استراتژیک، نمی‌تواند در ابدیت جنگ بماند؛ و این رهبران، با صدای بلند، این پیام را می‌فرستند که صلح، نه تنها اخلاقی، بلکه اقتصادی و امنیتی ضروری است.
همزمان با این تحولات دیپلماتیک، جنبه‌های فنی نیز شتاب گرفته است. مسئولان شرکت روس‌اتم، غول هسته‌ای روسیه، در ۸ اکتبر ۲۰۲۵، با مقامات ایرانی در تهران دیدار کردند. نیکولای اسپاسکی، معاون امور بین‌الملل روس‌اتم، با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، بر سر گسترش همکاری‌ها بحث کرد. این دیدار، که بر اساس توافق‌های اخیر در مسکو صورت گرفت، شامل بررسی پیشرفت واحدهای ۲ و ۳ نیروگاه بوشهر و برنامه‌ریزی برای ساخت راکتورهای مدولار کوچک (SMR) بود.
روس‌اتم اعلام کرد که الکسی لیخاچف، مدیرعامل، به زودی به ایران سفر خواهد کرد تا پروژه‌های مشترک را نظارت کند. این همکاری، که با قراردادی ۲۵ میلیارد دلاری برای ساخت چهار نیروگاه جدید در سیرک هرمزگان همراه است، نه تنها انرژی صلح‌آمیز را تقویت می‌کند، بلکه نمادی از اعتماد متقابل است. اسلامی در بیانیه‌ای گفت: “این دیدارها، گام‌هایی عملی برای صلح هسته‌ای است.” روس‌اتم نیز آن را “پروژه استراتژیک” نامید، که می‌تواند ظرفیت هسته‌ای ایران را تا ۲۰۴۰ به ۲۰ گیگاوات برساند.
این دیدارها، در حالی که تحریم‌های غربی در آستانه بازگشت قرار دارند، نشان‌دهنده عزم روسیه و ایران برای پیشبرد برنامه‌های صلح‌آمیز است.
موازی با این، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز پیشرفت‌هایی داشته است. در ۹ سپتامبر ۲۰۲۵، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، و عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در قاهره توافقی برای ازسرگیری بازدیدها امضا کردند. این توافق، که “شیوه‌های عملی” را مشخص می‌کند، دسترسی بازرسان به تمام تأسیسات، از جمله سایت‌های آسیب‌دیده از حملات ژوئن، را تضمین می‌کند.
گروسی در بیانیه‌ای به هیئت حکام گفت: “این توافق راه را برای بازرسی‌های کامل باز می‌کند و اطمینان از عدم انحراف مواد هسته‌ای را فراهم می‌آورد.” ایران، که پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، همکاری را معلق کرده بود، اکنون با تصویب شورای عالی امنیت ملی، بازدیدها را مجاز دانسته است. این توافق، هرچند بدون جدول زمانی دقیق، اما با تمرکز بر موجودی اورانیوم غنی‌شده (بیش از ۴۰۰ کیلوگرم تا ۶۰ درصد)، گام مهمی است.
