روز موعود دیپلماسی در نیویورک

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

روز موعود فرا رسیده است و رئیس‌جمهور ایران به همراه هیأتی از دیپلمات‌های ارشد کشور در نیویورک فرود آمده‌اند. در آستانه اجرایی شدن مکانیسم «اسنپ‌بک» که می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را با شدت بیشتری بازگرداند، این سفر آخرین فرصت برای دیپلماسی ایران به‌منظور خنثی‌سازی این تهدید و یافتن راهی برای لغو یا تعدیل تحریم‌های فلج‌کننده است.

فضای سیاسی بین‌المللی متشنج است و زمان به‌سرعت در حال از دست رفتن است. این لحظه حساس، آزمونی بزرگ برای دستگاه دیپلماسی ایران است که باید با چالاکی، هوشمندی، و استراتژی دقیق، از این فرصت محدود برای تغییر مسیر تحولات استفاده کند. اما آیا ایران، در میان محدودیت‌های داخلی و فشارهای خارجی، می‌تواند این چالش را به فرصتی برای بهبود وضعیت خود تبدیل کند؟

مکانیسم اسنپ‌بک، که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) پیش‌بینی شده بود، به کشورهای عضو این توافق اجازه می‌دهد در صورت ادعای نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های سازمان ملل را بدون نیاز به رأی‌گیری در شورای امنیت بازگردانند. با نزدیک شدن به موعد احتمالی اجرای این مکانیسم، ایران تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است. اقتصاد کشور، که سال‌هاست از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و محدودیت‌های بین‌المللی رنج می‌برد، در شرایط شکننده‌ای به سر می‌برد. در این میان، سفر رئیس‌جمهور به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، فرصتی استثنایی برای مذاکرات فشرده با طرف‌های غربی، به‌ویژه کشورهای اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه، و آلمان)، و حتی غیرمستقیم با ایالات متحده، فراهم می‌کند.

دیپلمات‌های ایرانی در این سفر با چالشی چندوجهی مواجه‌اند. از یک سو، آن‌ها باید بتوانند جامعه بین‌المللی را متقاعد کنند که ایران به تعهدات خود پایبند بوده یا حداقل آماده بازگشت به مذاکرات سازنده است. از سوی دیگر، کشورهای غربی، به‌ویژه آمریکا، با اتهام‌زنی به ایران در زمینه‌هایی مانند برنامه هسته‌ای، فعالیت‌های منطقه‌ای، و مسائل حقوق بشری، فضا را برای هرگونه انعطاف دیپلماتیک تنگ کرده‌اند.

در این شرایط، ایران باید با ارائه پیشنهادهای ملموس و اعتمادساز، مانند بازگشت به محدودیت‌های هسته‌ای در ازای لغو بخشی از تحریم‌ها، زمینه را برای توقف اسنپ‌بک فراهم کند. اما این کار آسان نیست. کشورهای اروپایی، که در سال‌های اخیر مواضع سخت‌گیرانه‌تری نسبت به ایران اتخاذ کرده‌اند، ممکن است تحت فشار آمریکا از هرگونه توافق کوتاه‌مدت خودداری کنند. رقابت‌های ژئوپلیتیکی نیز بر پیچیدگی این مذاکرات افزوده است. چین و روسیه، به‌عنوان حامیان ایران در شورای امنیت، از نظر سیاسی و اقتصادی وزن قابل‌توجهی دارند، اما توانایی آن‌ها برای مقابله با فشارهای غرب محدود است. چین، که خود درگیر تنش‌های اقتصادی با آمریکا است، ممکن است نتواند یا نخواهد هزینه سیاسی بالایی برای حمایت از ایران بپردازد. روسیه نیز، با توجه به درگیری‌های خود در اوکراین، در موقعیتی نیست که بتواند نقش میانجی قوی ایفا کند. این وضعیت، ایران را در موضع ضعف قرار می‌دهد و دیپلمات‌های ایرانی را مجبور می‌کند که با ابتکار عمل بیشتری وارد مذاکرات شوند.

یکی از بزرگ‌ترین موانع، بی‌اعتمادی عمیق بین ایران و غرب است. سال‌ها مذاکرات بی‌نتیجه، خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، و اقدامات تلافی‌جویانه ایران مانند افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم، فضایی از سوءظن ایجاد کرده که رفع آن در کوتاه‌مدت دشوار است. رئیس‌جمهور ایران در این سفر باید بتواند با سخنرانی در مجمع عمومی و دیدارهای دوجانبه، پیامی روشن از آمادگی برای همکاری ارسال کند. اما این پیام باید با اقدامات عملی همراه باشد. برای مثال، ایران می‌تواند پیشنهاد توقف موقت برخی فعالیت‌های هسته‌ای حساس را در ازای تعلیق موقت اسنپ‌بک یا کاهش تحریم‌های اقتصادی مطرح کند. چنین پیشنهادی، اگرچه از نظر داخلی با مقاومت‌هایی مواجه خواهد شد، می‌تواند به‌عنوان نقطه شروعی برای مذاکرات گسترده‌تر عمل کند.

از سوی دیگر، فشارهای داخلی در ایران نیز دیپلماسی را پیچیده‌تر کرده‌اند. افکار عمومی، که از سال‌ها تحریم و مشکلات اقتصادی خسته شده است، انتظار دارد دولت نتیجه‌ای ملموس از این سفر به دست آورد. اما در عین حال، گروه‌های سیاسی محافظه‌کار ممکن است هرگونه امتیازدهی به غرب را به‌عنوان نشانه ضعف تلقی کنند. رئیس‌جمهور و تیم دیپلماتیک او باید بین این فشارهای داخلی و نیاز به انعطاف در برابر طرف‌های خارجی تعادل برقرار کنند. این تعادل، نیازمند هماهنگی دقیق بین نهادهای مختلف داخلی و ارائه تصویری متحد از ایران در صحنه بین‌المللی است.

در نهایت، این سفر به نیویورک آخرین فرصت ایران برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های گسترده‌تر است. موفقیت در این مسیر نیازمند ترکیبی از شجاعت دیپلماتیک، انعطاف استراتژیک، و استفاده هوشمندانه از فرصت‌های موجود در مجمع عمومی است. اگر ایران بتواند با ارائه پیشنهادهای عملی و جلب حمایت کشورهای غیرمتعهد یا حتی برخی اعضای اروپایی برجام، موعد اسنپ‌بک را به تعویق بیندازد، ممکن است فضایی برای مذاکرات طولانی‌تر ایجاد شود. اما اگر این فرصت از دست برود، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌تواند اقتصاد ایران را به مرز فروپاشی نزدیک‌تر کند و فشارهای اجتماعی و سیاسی داخلی را تشدید نماید. زمان تنگ است و دیپلمات‌های ایرانی باید با حداکثر توان و هوشیاری عمل کنند تا این روز موعود به فاجعه‌ای برای کشور تبدیل نشود.