«روز جهانی صلح»؛ رویایی در میان ویرانه‌های جنگ
۲۱سپتامبر، روز جهانی صلح بود و به همین مناسبت روز گذشته نیز در انجمن حمایت از حقوق کودکان با همکاری نهادهای فعال در حوزه صلح و حقوق کودک، برنامه‌ای فرهنگی در موزه صلح تهران برگزار شد.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
۲۱سپتامبر، روز جهانی صلح بود و به همین مناسبت روز گذشته نیز در انجمن حمایت از حقوق کودکان با همکاری نهادهای فعال در حوزه صلح و حقوق کودک، برنامه‌ای فرهنگی در موزه صلح تهران برگزار شد. این برنامه با شعار «زیستن در صلح، حق همه کودکان است» و با حضور سخنرانانی از جمله شیوا دولت‌آبادی، شهرام اقبال‌زاده، مهتاب حاجی‌محمدی، فرحناز عطاریان و پوریا عالمی همراه بود بود. این برنامه با حمایت روان‌شناسان، روان‌پزشکان و فعالان حقوق کودک برگزار شد و بر نقش نهادهای مدنی در ارتقای فرهنگ صلح و عدالت اجتماعی تأکید داشت. این اتفاق و روز بهانه ای شد تا «روز صلح» برای کودکان غزه، اوکراین، سودان و… زیر بمب و موشک قرار دارند و حتی کودکان ایرانی که در شرایط «نه جنگ، نه صلح» به سر می برند، بررسی کنیم. در حال حاضر، جهان شاهد درگیری‌های نظامی در چندین منطقه است که برخی از آنها به جنگ‌های تمام‌عیار تبدیل شده‌اند و برخی دیگر در مراحل بحرانی قرار دارند.
از غزه تا سودان
در صدر جنگ‌های در حال جریان، بدون تردید باید به جنگ اسرائیل و غزه اشاره کرد. این جنگ از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ میان اسرائیل و گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی به رهبری حماس در نوار غزه و اسرائیل جریان داشته است. جنگ غزه پانزدهمین جنگ در تاریخ درگیری‌های اسرائیل و فلسطین به‌شمار می‌رود و ادامه‌دهنده بحران خاورمیانه است. نخستین روز این جنگ، مرگبارترین روز در تاریخ اسرائیل بود و این جنگ هم مرگبارترین جنگ برای فلسطینی‌ها در تاریخ درگیری فلسطین و اسرائیل محسوب می‌شود. در این جنگ، تا به امروز در غزه یک میلیون نفر آواره و بدون خانه و ۷۵ درصد جمعیت آواره شده‌اند و ۱۱ هزار نفر هنوز زیر آوار مدفون هستند. در کرانه باختری ۱۸۹ خانواده آواره هستند و هزار‌و ۲۵۷ نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. ۷۱ درصد از جمعیت نوار غزه از گرسنگی شدید رنج می‌برند و ۳۲۲ نفر بر اثر سوء‌تغذیه جان خود را از دست داده‌اند. جنگ بزرگ بعدی بین روسیه و اوکراین جریان دارد. این جنگ از فوریه ۲۰۲۲ میان روسیه و اوکراین ادامه دارد. این جنگ باعث تلفات انسانی و تخریب زیرساخت‌ها شده و بحران‌های انسانی و اقتصادی را در منطقه ایجاد کرده است. در دسامبر ۲۰۲۴، وال‌استریت ژورنال (WSJ) با استناد به منابع اطلاعاتی ناشناس، گزارشی منتشر کرد که نشان‌دهنده یک نقطه عطف تلخ در جنگ روسیه و اوکراین است؛ از زمان آغاز جنگ، تعداد کشته‌شدگان و زخمی‌ها در هر دو طرف به حدود یک میلیون نفر رسیده است. همچنین، بر‌اساس داده‌های رسمی از آمار جنگ روسیه و اوکراین، در نیمه اول سال ۲۰۲۴، تعداد مرگ‌ومیرها در اوکراین سه برابر تعداد تولدها بوده است؛ آماری که عمق بحران انسانی این جنگ را به‌خوبی نشان می‌دهد. تنش بزرگ بعدی در سودان در جریان است. از آوریل ۲۰۲۳ میلادی جنگی میان ارتش سودان و نیروهای شبه‌نظامی «پشتیبانی سریع» در این کشور در جریان است. این درگیری تاکنون ده‌ها هزار کشته بر جای گذاشته و حدود ۲۶ میلیون نفر یعنی تقریبا نیمی از جمعیت سودان را با ناامنی شدید غذایی مواجه کرده است. همچنین از سال ۲۰۱۴، یمن درگیر جنگ داخلی است که میان ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی و نیروهای حوثی در جریان است.
کودکان به در روز صلح به مدرسه می روند
محمدرضا نیک‌نژاد -آموزگار- در جهان پرآشوب امروز که خبرهای جنگ و خشونت در گوشه‌وکنار جهان به امری روزمره بدل شده، روز جهانی صلح تنها یادآور یک آرمان اخلاقی نیست، بلکه هشداری جدی است برای بازاندیشی در مسیرهای ساختن آینده‌ای امن‌تر و انسانی‌تر. صلح تنها نبود جنگ نیست؛ صلح پیامد گردآیه‌ای از انتخاب‌های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی است که ریشه در کودکی دارد؛ یعنی دورانی که دو نهاد بسیار مهم، یعنی خانه و مدرسه، باید تن و جان کودک را بپرورند و او را آماده زیستی انسانی و اخلاقی در جهانی نو‌به‌نو شونده و ناپایدار کنند. توران میرهادی، مربی برجسته و چهره ماندگار آموزش و پرورش در ایران، در کتاب خود یعنی «صلح را از کودکی باید آموخت» با نگاهی ژرف و تجربه‌محور نشان می‌دهد که تربیت کودکانی با ذهنی آزاد و قلبی همدل، زیربنای هر تلاش پایدار برای صلح است. او باور داشت مدرسه‌ای که در آن احترام به تفاوت‌ها و پرورش همدلی آموزش داده نشود، جامعه‌ای نخواهد ساخت که به عدالت و گفت‌وگو پایبند باشد. از این منظر، صلح یک پروژه فرهنگی است؛ پروژه‌ای که بدون مشارکت خانواده‌ها، معلمان و نهادهای اجتماعی ممکن نیست. او با طرح دو کلیدواژه «صلح درون و صلح بیرون» و تأثیر آن در دوران کودکی و نیز دوره یادگیری حداکثری، تلاش می‌کند ذی‌نفعان آموزش را وادارد تا این دو مفهوم را جدی بگیرند و در راستای پرورش کودکانی که در آینده پرچم صلح و صلح‌طلبی را در دست می‌گیرند، گام بردارند. او می‌گوید: «صلح درون از هنگام تولد و دوره جنینی شروع می‌شود. در‌واقع صلح درون، هماهنگی با محیط است. این محیط، محیطی مادی و عاطفی است. اگر به کودک گرسنه، به‌موقع غذا یا شیر برسد یا با نگاه و لبخند محبت‌آمیز در محیطی آرام، او را در آغوش گیرند و تر‌و‌خشک کنند، در وجود او احساس امنیت و آرامشِ خاطر پدید می‌آید و کودک سرشار از اعتماد، رشد می‌کند. در چنین محیطی صلح درون پایه‌گذاری می‌شود… . برای آنکه انسان‌ها برای جنگ آماده شوند و برای تهاجم و کشتار، شکنجه و همه اعمال و رفتارهایی که طی جنگ از انسان سر می‌زند، آمادگی به وجود آید، لازم است چند اتفاق رخ دهد: ۱-انسان‌ها باید احساس امنیت‌شان را از دست بدهند. ۲-انسان‌ها باید به هدف قدرت‌خواهی اعتقاد پیدا کنند و به این باور برسند که جان‌شان را در راه درستی کف دست می‌گذارند. ۳- انسان‌ها باید وجودشان پر از اضطراب و هیجان شود. ۴- انسان‌ها باید فکر کنند یک دشمن دارند و باید بر این دشمن چیره شوند و این حق‌شان است». میرهادی روش‌های تضمین‌کننده صلح درون در مدرسه را نیز القای حس امنیت در دانش‌آموز از روش‌های دوری از تشویق و تنبیه، گسترش عدالت اجتماعی و آموزشی، حذف کامل رقابت در مدرسه و گسترش فرهنگ همیاری و مشارکت می‌داند؛ چراکه همه این روش‌ها امنیت درون و بیرون نوآموز را به خطر می‌اندازند. خشونت ساختاری، تبعیض و جنگ، زندگی میلیون‌ها انسان را تهدید می‌کند، کتاب بانو میرهادی تلنگری جدی است. او به ما یادآوری می‌کند که برای ساختن جامعه‌ای امن‌تر، باید به کودکان آموخت که دیگری را نه دشمن، بلکه هم‌نوع خود ببینند؛ باید به آنها تجربه‌ای از عدالت، دوستی و احترام ارائه کرد تا در آینده، صلح برای‌شان مفهومی ملموس باشد، نه رؤیایی دست‌نیافتنی. روز جهانی صلح، فرصتی است برای بازاندیشی در نقش آموزش و فرهنگ در شکل‌دهی به جهان آینده. بدون آموزش صلح، هر پیمان سیاسی موقتی خواهد بود. همان‌گونه که میرهادی نشان داده است، اگر کودکان در محیطی پر از اعتماد و همدلی رشد کنند، جهان آینده از دل همین تجربه‌ها ساخته خواهد شد. به امید گسترش صلح و خشونت‌پرهیزی در سراسر جهان.
