قدرت دیپلماسی؛ نگاه به منافع ملی

روزنامه آرمان ملی در گزارشی نوشت:

نحوه تعامل ایران و آژانس همواره از سوی ایران سازنده و مثبت بوده است و هر چند که اغلب زمان‌‌ها این آژانس بوده که تحت فشار غربی‌ها مواضعی ضدایرانی اتخاذ می‌کرده؛ اما با این وجود ایران هیچگاه میز مذاکره و گفت‌وگو با آژانس را ترک نکرده است.

البته آژانس در آخرین اقدامی که در قبال ایران داشت با ارائه گزراش یکجانبه و ضدایرانی خود باعث شد تا بهانه‌های لازم برای حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران فراهم شود. هر چند که در حین جنگ نیز بارها به لزوم هدف قرارندادن تاسیسات هسته‌ای هشدار داده بود؛ اما زمانی‌که آمریکا مشخصا تاسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دارد آژانس جز ابراز نگرانی کوچکترین واکنشی در حمایت از ایران و محکوم‌کردن آمریکا از خود نشان نداد. همین امر نیز باعث شد تا ایران همکاری خود با آژانس را تا مدتی به حالت تعلیق درآورد و به‌رغم تاکیدات غربی‌ها مبنی بر از سرگیری روابط ایران و آژانس و تعاملات جاری ایران تن به این موضوع نداد. تا اینکه پس از چندی و مذاکره با آژانس بنا بر این شد که طرفین برای رسیدن به توافقی جدید مذاکرات دیگری داشته باشند. در همین راستا نیز هفته گذشته سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان طی سفری به مصر با بدر العاطی وزیر خارجه مصر و رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی نشستی 3 نفره به گفت‌وگو پرداختند. از طرفی از آنجایی‌که عراقچی پیش از آن آمادگی ایران را برای تدوین شیوه‌نامه تعامل با آژانس در وضعیت جدید اعلام کرده بود وی مذاکره با گروسی را در جهت رسیدن توافقی در جهت همین شیوه‌نامه تعامل با آژانس را در دستور کار قرار داد و پس از مذاکره و گفت‌وگو روی بندهای مختلف این شیوه‌نامه طرفین نهایی شدن شیوه‌نامه تعامل ایران و آژانس را اعلام کردند. چنانکه سیدعباس عراقچی در دیدار خود با عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر از مساعی جمیله مصر در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران و میزبانی جلسه مشترک ایران- آژانس که منجر به نهایی‌شدن شیوه‌نامه تعامل ایران و آژانس در شرایط جدید متعاقب حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران گردید، تقدیر کرد و همکاری مصر و ایران در این خصوص را نشانه روشنی از تفاهم و اعتماد متقابل بین دو کشور دانست که لازم است به‌عنوان بستری ارزشمند جهت تقویت مناسبات مورد استفاده قرار گیرد.

* توافق در قاهره

انتظار می‌رفت که سفر عراقچی وزیر خارجه کشورمان به قاهره با دستاوردی همرا باشد و با توجه به خبرها احتمالا در دیدار 3 جانبه با همتای مصری خود و مدیر کل آژانس به توافقی برسد. از قضا سه‌شنبه 18 شهریور همین اتفاق نیز رخ داد و عراقچی و گروسی پس از مذاکرات پیرامون نحوه تعامل ایران و آژانس نهایتا در مورد شیوه تعامل به توافق رسیدند تا این خبر به صدر اخبار رسانه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی برود. در همین راستا وزیر خارجه کشورمان در نشست خبری مشترک با همتای مصری خود اظهار داشت: «ایران و آژانس وارد سلسله مذاکرات فشرده‌ای با هدف ایجاد یک سازوکار جدید برای اجرای تعهدات پادمانی ایران و تضمین تداوم همکاری شدند. من و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور نهایی مذاکرات را برای نهایی‌سازی تفاهم در خصوص نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران در پرتو تحولات ناشی از اقدامات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران برگزار کردیم و موفق شدیم آن را نهایی کنیم». سیدعباس عراقچی گفت: «گام‌های عملی توافق‌شده برای اجرای پادمان‌ها به‌طور کامل با قانون مجلس شورای اسلامی ایران منطبق است؛ به نگرانی‌های ایران می‌پردازد و چارچوبی برای استمرار همکاری فراهم می‌سازد. این توافق یک سازوکار عملی برای همکاری برقرار می‌کند که هم شرایط استثنائی امنیتی ایران و هم الزامات فنی آژانس را بازتاب می‌دهد». رافائل گروسی نیز در این نشست خبری این توافق را «گامی در مسیر درست» توصیف کرد و اظهار کرد: «این دری است که گشوده‌ایم. هنوز کارهای زیادی باید انجام شود و دستاوردهای مشترک بسیاری لازم است». به نظر می‌رسد انتخاب قاهره برای این مذاکرات نیز معنایی نمادین دارد. مصر، به‌عنوان یکی از بازیگران مهم جهان عرب، بارها میانجی‌گر پرونده‌های پیچیده خاورمیانه بوده است. این‌بار نیز میزبانی قاهره به ایران فرصتی می‌دهد تا پیام خود را به منطقه مخابره کند: ایران آماده است با اتکا به اصول خود، و با احترام به قواعد بین‌المللی، باب همکاری را باز نگاه دارد. این پیام درست در زمانی‌که اسرائیل با توسل به خشونت مسیرهای سیاسی را می‌بندد، بیش از همیشه برجسته می‌شود. سیاست ایران در پرونده هسته‌ای بر پایه اصل «دیپلماسی به‌مثابه ابزار قدرت» استوار است. این نگاه بدین معناست که گفت‌وگو با آژانس، در عین حال که فضایی برای اعتمادسازی فنی فراهم می‌کند، یک پیام روشن سیاسی هم به همراه دارد: ایران آماده تعامل است، اما از منافع ملی خود کوتاه نخواهد آمد. در همین چارچوب، عباس عراقچی در قاهره نشان داد که ایران هم اراده فنی برای رفع سوءتفاهم‌ها را دارد و هم در سطح سیاسی حاضر نیست اجازه دهد غرب و رژیم صهیونیستی بهانه‌ای برای فشارهای بیشتر بیابند.

* واکنش‌ها به توافق

اما توافق ایران و آژانس با واکنش‌های مختلف داخللی و بین‌المللی نیز همراه بود و غیر از تندروهای داخلی که این توافق را تقبیح کردند، سایر واکنش‌ها مثبت و در جهت حمایت بود. علی‌اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی درباره توافق اخیر ایران بین ایران و آژانس اظهار کرد: «هر چند جزییات این توافق برای من روشن نیست، اما معتقدم این توافق فی‌نفسه امری مثبت و رو به جلوست. مهم این است که طبق اظهارات مسئولان وزارت امور خارجه این توافق در چارچوب توصیه‌های شورای عالی امنیت ملی کشور است». استفان دوجاریک سخنگوی دبیرکل سازمان ملل نیز عنوان کرد: «ما از توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ازسرگیری بازرسی‌ها در ایران به عنوان گامی مثبت استقبال می‌کنیم. ما منتظر اجرای سریع این توافق هستیم». تروئیکای اروپایی هم طی بیانیه‌ای از تلاش‌های آژانس اتمی برای احیای اجرای کامل توافق جامع پادمان ایران قدردانی کردند. وزارت امور خارجه عربستان سعودی نیز با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: پادشاهی عربستان سعودی از توافق صورت‌گرفته برای ازسرگیری همکاری مشترک میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با میانجی‌گری جمهوری عربی مصر استقبال می‌کند. وزارت خارجه چین با استقبال از توافق بر سر احیای بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران، اعلام کرد که این یک گام خوب در جهت کاهش تنش‌های هسته‌ای است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز توافق ایران و آژانس بر سر احیای بازرسی‌ها را «گامی مهم برای دیپلماسی هسته‌ای» توصیف کرد.

* عصاره تجربیات گذشته

وزیر امور خارجه کشورمان درباره توافق با آژانس اظهار داشت: همکاری ما با آژانس مقوله جداگانه‌ای است و ربطی به شروط آنها ندارد. همکاری ما با آژانس ادامه‌دار بوده چراکه منافعی برای ما دارد و هم اینکه به‌عنوان عضو NPT، ما باید به الزامات بین‌المللی پایبند باشیم. سیدعباس عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: به‌دلیل شرایط میدانی جدید، همکاری ما با آژانس نمی‌توانست به شکل سابق باشد. ما گفت‌وگوهایی با آژانس داشتیم و مذاکرات با گروسی در قاهره جمع‌بندی شد و چارچوب جدیدی برای همکاری با آژانس تعیین شد. آژانس اعتراف کرده حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران غیرقانونی است. آژانس پذیرفته که شکل همکاری‌ها مانند سابق نمی‌تواند باشد. آژانس قبول کرده قانون مجلس برای ایران الزام‌آور است و همکاری در این چارچوب باشد. آژانس پذیرفته همکاری باید از طریق شورای عالی امنیت ملی باشد. آژانس پذیرفته بین تاسیسات بمباران‌شده و نشده تفکیک قائل شود. رئیس دستگاه دیپلماسی بیان کرد: درباره تاسیسات بمباران‌شده، شرایط پیچیده است. آژانس قبول است نگرانی‌های ایران در این خصوص مشروع است و باید مورد توجه قرار بگیرد. در این خصوص باید اقدامات ایمنی و محیط‌زیستی انجام شود. بر اساس توافق، اقدامی نمی‌شود تا ایران این اقدامات را انجام دهد. بعد از آن، ایران گزارش خود را از وضعیت تاسیسات به شورای عالی امنیت ملی می‌دهد. شورا همه دغدغه‌های امنیتی را در نظر می‌گیرد و تصمیم می‌گیرد، این گزارش به چه شکلی ارائه شود. وزیر خارجه ایران تاکید کرد: در این توافق تمام نگرانی‌های ایران مورد موافقت قرار گرفته است. وی اذعان کرد: بعد از امضای توافق، تاکید کردم که اعتبار این توافق تا وقتی است که هیچ عمل خصمانه‌ای علیه ایران صورت نگیرد به شمول اسنپ‌بک. اگر این اتفاق بیفتد، این توافق دیگر اعتباری نخواهد داشت. عراقچی تصریح کرد: چارچوب جدیدی که بین ما و آژانس تعیین شده، عصاره تجربیات گذشته است.