گره‌گشایی از حق‌پخش؟
بی‌گمان یکی از حیاتی‌ترین ارکان باشگاه‌داری در فوتبال مدرن، حق پخش تلویزیونی است؛ آنچه در جهان حرفه‌ای ۵۰ تا ۷۰درصد هزینه تیم‌ها را پوشش می‌دهد.
روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت:
بی‌گمان یکی از حیاتی‌ترین ارکان باشگاه‌داری در فوتبال مدرن، حق پخش تلویزیونی است؛ آنچه در جهان حرفه‌ای ۵۰ تا ۷۰درصد هزینه تیم‌ها را پوشش می‌دهد. این مقوله اما حلقه مفقوده تیم‌داری در ایران بوده و صداوسیما به‌عنوان مجری انحصاری پخش مسابقات، به ندرت تمایلی برای پرداخت حقوق باشگاه‌ها نشان داده است. اما اکنون مجلس شورای اسلامی در چارچوب لایحه نظام جامع باشگاه‌داری، ماده‌ای را به تصویب رسانده که بر اساس آن، برای نخستین‌بار اصل پرداخت حق پخش به باشگاه‌ها به رسمیت شناخته می‌شود. در همین راستا، مجلس سه‌ماه به وزارت ورزش و جوانان فرصت داده است تا با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آیین‌نامه جامعی در مورد جزئیات دریافت حق پخش تلویزیونی فراهم کند. این امر بی‌‌شک یک گام بلند به سمت حل یک پرونده قدیمی و استیفای حقوق باشگاه‌هاست؛ هرچند همچنان ابهامات زیادی وجود دارد که با دقت باید برطرف شود. آیا بالاخره باشگاه‌های ایرانی می‌توانند از اصلی‌ترین مجرای درآمدی خود بهره‌مند شوند؟
یکی از کشدارترین پرونده‌های حوزه اقتصاد ورزش در ایران، مربوط به داستان حق پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال می‌شده است. این، طبیعی‌ترین حق باشگاه‌های حرفه‌ای در جهان به شمار می‌آمده که سال‌هاست از تیم‌های ایران دریغ شده. بارها گفته شده که در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی دنیا، ۵۰ تا ۷۰ درصد هزینه تیم‌ها از محل حق پخش تلویزیونی تامین می‌شود. با این حال تیم‌های ایرانی غالبا شانسی برای دریافت پول از این مسیر نداشتند. تنها اوایل دهه نود، توافقی بین مدیران وقت سازمان لیگ و صداوسیما صورت گرفت که سالانه مبلغی به عنوان حق پخش به فوتبال پرداخت شود که همان هم بعد از تغییرات مدیریتی در جام‌جم منتفی شد. بعد از کش و قوس‌های فراوان اما، مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه مصوبه‌ای را از سر گذراند که بر اساس آن، دریافت حق پخش از سوی باشگاه‌ها به رسمیت شناخته شد؛ شاید گام اول برای گشوده شدن یک گره تاریخی.
مجلس چه چیزی را تصویب کرد؟
روز یکشنبه ادامه رسیدگی به لایحه جامع باشگاه‌داری در دستور کار نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. نمایندگان در این جلسه علنی پس از شنیدن نظرات موافقان و مخالفان، ماده ۱۷ لایحه جامع باشگاه‌داری را با ۲۴۱ رای موافق، ۳ رای ممتنع و بدون رای مخالف به تصویب رساندند. این ماده باشگاه‌ها را ذی‌نفع اصلی تمامی حقوق ناشی از برگزاری مسابقات و رویدادهای رسمی باشگاهی معرفی می‌کند. چنین مصوبه‌ای به معنای آن است که برای اولین بار در قانونگذاری کشور، جایگاه واقعی باشگاه‌ها در بهره‌برداری از حقوق مالی و معنوی مسابقات به رسمیت شناخته شده است.
طبق این ماده، باشگاه‌ها مالک حقوقی همچون منافع مالی و معنوی، حقوق سمعی و بصری، ضبط رادیویی، تولید و پخش تلویزیونی، حقوق چندرسانه‌ای و حتی بهره‌برداری از آرم و نشان‌های تجاری خود خواهند بود. به این ترتیب هرگونه استفاده و بهره‌برداری از این حقوق منوط به توافق مستقیم با باشگاه‌هاست.
این قانون دو تبصره هم دارد. در تبصره نخست، به منظور حفظ دسترسی عمومی به پخش مسابقات، سازمان برنامه و بودجه موظف شده اعتبارات لازم برای پرداخت حق پخش تلویزیونی و حقوق چندرسانه‌ای را بر اساس آیین‌نامه‌ای که با همکاری صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تدوین می‌شود، تامین کند. در تبصره دوم این مصوبه، وزارت ورزش و جوانان موظف شده است حداکثر سه ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیین‌نامه‌ای جامع درباره نحوه تامین، تقسیم و تسهیم منافع مالی و معنوی تهیه کند. این آیین‌نامه باید کیفیت و کمیت سهم باشگاه‌ها و دیگر ذی‌نفعان را مشخص کرده و تکلیف دستگاه‌های مرتبط را روشن سازد. چنین سازوکاری می‌تواند مانع اختلافات احتمالی و ابهامات حقوقی در آینده شود.
ابهامات
چنان که گفته شد، اصل مطلب گام بزرگی به سمت گره‌گشایی از حکایت پررنج حق پخش تلویزیونی است. با این حال این مصوبه ابهامات زیادی هم دارد که نمی‌توان بی‌تفاوت از کنار آنها عبور کرد. چنان که مشخص است، خود مجلس هم سه ماه به وزارت ورزش فرصت داده تا سازوکار عملیاتی شدن دریافت حق پخش را مشخص کند. به این ترتیب روشن است که جزئیات موضوع در ابهام قرار دارد و تا به سرانجام رسیدن آن فاصله زیادی داریم. از سوی دیگر، برخی این فهم را از مصوبه داشته‌اند که مبلغ نهایی حق پخش تلویزیونی از سوی دولت به بودجه صداوسیما افزوده خواهد شد. اگر چنین باشد، با حکایت «از این جیب به آن جیب» طرف خواهیم بود که جای بحث دارد. وقتی صداوسیما از پخش فوتبال درآمد دارد، طبیعتا خودش هم از محل همین درآمد باید هزینه بدهد، وگرنه افزوده شدن بودجه دولتی به این منظور، چندان حرفه‌ای نیست.
مصاحبه مهم
در این میان مصاحبه‌ای هم از احسان قاضی‌زاده هاشمی منتشر شده که نشان می‌دهد گویا قرار است آگهی‌های پخش‌شده تبلیغاتی در حاشیه مسابقات هم مشمول حق پخش شود. این نماینده مجلس در بخشی از سخنانش گفته: «ما الان در قانون برای اولین بار در مجلس تصویب کردیم باشگاه‌ها ذی‌نفع از حق پخش شوند. حالا نحوه تقسیم و سهم‌بندی و دقایق و نوع درآمد نیازمند ایین‌نامه اجرایی است. عدالت باید نسبت به میزان ساعات پخش، کسب درآمد هر مسابقه از درآمدهای تبلیغاتی و پخش آگهی بازرگانی برقرار شود. هر بازی که درآمد تبلیغات بیشتری داشته باشد، در حق پخش هم شامل منافع بیشتری برای باشگاه خواهد شد.»
