معضل قاچاق سوخت با این وضعیت حل نمی‌شود
استان‌های مرزی به سبب موقعیت جغرافیایی و هم‌مرز بودن با کشورهای دیگر، همواره با مشکلات خاصی مواجهند که یکی از مهم‌ترین آنها، قاچاق سوخت است.
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
وجود مرزهای طولانی و صعب‌العبور در این استان‌ها مانند آذربایجان غربی، شرایطی را فراهم آورده است که نظارت و کنترل بر فعالیت‌های مرزی دشوار شود که در این میان فرآیند مبارزه قاچاق سوخت علاوه بر چالش‌های فنی با مشکلات اجتماعی و فرهنگی هم همراه است. در بسیاری از موارد جوامع محلی به دلیل کمبود منابع اقتصادی یا فرصت‌های شغلی، به قاچاق سوخت روی می‌آورند و این موضوع نه فقط به اقتصاد محلی آسیب می‌زند، بلکه سبب آسیب به امنیت ملی هم می‌شود و با توجه به این چالش‌ها ضروری است که برای مقابله با قاچاق سوخت در استان‌های مرزی، راهکارهای جامع و چندجانبه‌ای اندیشیده و اجرا شود.
به نظر می‌رسد در دنیای امروز که پیشرفت‌های تکنولوژیکی به سرعت در حال دگرگونی تمامی جنبه‌های زندگی بشر است، استفاده از ابزارهای نوین برای مقابله با پدیده‌های پیچیده‌ای مانند قاچاق سوخت نه فقط یک ضرورت، بلکه یک اجبار است .
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه ارومیه در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما می‌گوید: قیمت فرآورده‌های نفتی در ایران به دلیل پرداخت یارانه‌های مصرفی از سوی دولت به مصرف‌کنندگان پایین است و این اختلاف نرخ توزیع فرآورده‌ها در داخل با خارج از مرزها زمینه قاچاق را ایجاد کرده است. بدین ترتیب قاچاقچیان می‌توانند سوخت را به قیمت پایین‌تری در ایران بخرند و سپس آن را به قیمت بالاتر در کشورهای همسایه بفروشند.
احمد مجرد می‌افزاید: همانطور که شرکت ملی نفت ایران به تنهایی نمی‌تواند با قاچاق مقابله کند، قاچاقچی هم نمی‌تواند به تنهایی قاچاق کند. قاچاق یک شبکه است و بنابراین مبارزه با قاچاق سوخت هم باید به صورت شبکه‌ای انجام گیرد!
وی با بیان این که تنها دغدغه ما جابجایی سوخت در داخل استان و نه قاچاق آن است، اظهار می‌دارد: آذربایجان غربی با ۱۶۰ هزار خانوار بیشترین حجم مصرفی نفت سفید کشور را دارد که برخی از مصرف‌کنندگان مجاز به استفاده از نفت سفید نیستند به عنوان مثال پروانه فعالیت ندارند که برای مقابله با این تخلفات در استان برای نخستین مرتبه در کشور سامانه تحویل سوخت از طریق کارت‌های سوخت راه‌اندازی شد و با اجرای این طرح میزان سهمیه اختصاص یافته به خانوارها و قیمت آن مشخص شد که در نتیجه میزان مصرف نفت سفید ۲۱ درصد کاهش یافته است.
این مقام مسئول سپس به طرح‌های مقابله با قاچاق سوخت اشاره و تأکید می‌کند: استفاده از فناوری‌های نوین در کنترل و عرضه سوخت، راهبرد اصلی کاهش قاچاق سوخت است، زیرا هرچقدر دست نیروی انسانی کوتاه شود و اقدامات به‌وسیله سامانه‌ها انجام گیرد، احتمال سوءاستفاده کمتر می‌شود، از این رو طرح‌های هوشمندسازی عملیاتی شده است و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی باید برخی از مشکلات را از طریق هوش مصنوعی حل کند.
وی ادامه می‌دهد: با راه‌اندازی سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی تقاضای درخواست‌کنندگان سوخت به صورت سیستمی بررسی می‌شود و در صورت استحقاق و دریافت اطلاعات از دستگاه‌های دیگر، به آنان سهمیه اختصاص می‌یابد که با راه‌اندازی این سامانه هم مصرف فراورده‌های نفتی ۷ درصد کاهش یافته است.
مجرد، مصرف‌کنندگان عمده فرآورده‌های نفتی را بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل، نیروگاه‌ها، صنایع و معادن اعلام می‌کند و می‌گوید: سهمیه سوخت برای عملیات زراعی و باغی برحسب سطح زیر کشت توزیع می‌شود که سالانه در بخش کشاورزی استان ۱۶۰ میلیون لیتر گازوئیل به مصرف می‌رسد.
وی می‌افزاید: برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی و شناسایی مصرف‌کنندگان واقعی، توزیع سهمیه از طریق سامانه اعمال شده که با اجرای این طرح میزان مصرف گازوئیل نیز ۱۱ درصد کاهش یافته است.
نصب جی پی اس بر روی تمامی ادوات کشاورزی
به گفته مجرد، به منظور پایش و کنترل سوخت تراکتورها و جلوگیری از قاچاق مواد سوختی از سال آینده دستگاه جی‌پی‌اس بر روی تمامی ادوات کشاورزی نصب خواهد شد.
وی با اشاره به این که جی‌پی‌اس در کارگاه‌ها و برخی از ماشین‌آلاتی که نمی‌توانند صورت وضعیت بگیرند و همچنین ماشین‌آلات معدنی اجرا می‌شود، تأکید می‌کند: اختصاص سوخت به تراکتورداران از طریق پیمایش و طی مسیر تراکتورهاست و در غیر این صورت سوخت به صاحبان آنها تعلق نمی‌گیرد.
مجرد با اشاره به مصرف گازوئیل در بخش حمل‌ونقل اظهار می‌دارد: یکی از معضلات این بخش صدور بارنامه‌های صوری است به این صورت که با افزایش جذابیت قاچاق گازوییل، بارنامه برای دریافت سهمیه سوخت اخذ می‌شود ولی عملا باری حمل نخواهد شد.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه ارومیه با اشاره به اینکه ۵۵ تا ۶۰ درصد گازوئیل تولیدی کشور در بخش حمل و نقل مصرف می‌شود، می‌گوید: یکی از طرح‌هایی که برای جلوگیری از صدور بارنامه‌های صوری اجرا می‌شود، سوختگیری در مسیر است که در این طرح سهمیه گازوئیل طبق پیمایش و بر اساس حرکت در فاصله مبدا تا مقصد و منطبق با بارنامه و فقط در جایگاه‌های عرضه سوخت واقع در مسیر انجام می‌شود و همچنین اجرای طرح اختصاص سوخت به صورت آنلاین در مراحل نهایی است .
مجرد، همچنین نیروگاه‌های ارومیه و خوی را جزو مصرف‌کنندگان عمده سوخت در آذربایجان غربی می‌داند و می‌افزاید: مصرف نیروگاه ارومیه ۷ میلیون لیتر در روز است که در تامین، نگهداشت و حمل این سوخت احتمال سوءاستفاده وجود دارد که به همین دلیل تجهیز آنها به سیستم کنترل وزنی (باسکول) و نصب دوربین و تجهیزات پلاک‌خوان در حال برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی است، زیرا بدون تردید نصب این تجهیزات و میترها در اندازه‌گیری میزان دقیق تولید، مقابله با قاچاق سوخت و کنترل ناترازی تاثیر بسزایی دارند .
مجرد ادامه می‌دهد: تخصیص سوخت ناوگان دیزلی و گازوئیلی براساس پیمایش است اما سهمیه سوخت خودروهای فرسوده براساس عملکرد اختصاص نمی‌یابد در مواقعی این خودروها فعالیتی ندارند اما ماهانه ۶۰ لیتر بنزین دریافت می‌کنند بنابراین باید با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان این مشکل را حل کنیم.
وی با بیان این که برآورد میزان قاچاق سوخت امکان‌پذیر نیست، تأکید می‌کند: هر سال میزان مصرف فرآورده‌های نفتی نسبت به سال گذشته کاهش یافته است و این نشان‌دهنده نتیجه‌بخش بودن شیوه‌های کنترلی است، در گزارش‌ها مکشوفه هم قاچاق سوخت به صورت کلان وجود ندارد، حتی قاچاق سوخت از طریق خط لوله یا تانکر و نفت‌کش‌ها نیز گزارش نشده است.
مبارزه قاطع دادستان‌ها
رئیس کل دادگستری آذربایجان غربی هم می‌گوید: پیرو تاکیدات رئیس قوه قضاییه دستورات لازم به دادستان‌های شهرستان‌های مرزی، برای مبارزه جدی و قاطع با قاچاق سوخت صادر شده است.
ناصر عتباتی می‌افزاید: تاکید شده است تا دادستان‌های حوزه‌های قضایی دارای مرز، پایانه مرزی و یگان‌های امنیتی، انتظامی، مرزبانی و نظامی برای مبارزه با پدیده قاچاق سوخت از مرزهای کشور پای کار باشند و اقدامات دقیق، فنی و کارشناسانه‌ای را برای مقابله با قاچاق سوخت انجام دهند.
وی با اشاره به اجرای موفق طرح باک پر عنوان می‌کند: این طرح جامع و ارزشمند الگویی برای سایر استان‌ها شد که طبق دستور وزیر کشور برای مقابله با قاچاق سوخت در استان به شایستگی و دقیق به اجرا درآمد و آثار خوبی هم در کاهش قاچاق سوخت از این طریق به دنبال داشت.
در نبرد با شبکه‌های سازمان‌یافته قاچاق که روز به روز از روش‌های پیچیده‌تر و فناوری‌های پیشرفته‌تری بهره می‌برند، تکیه بر روش‌های سنتی و قدیمی ناکارآمد و بی‌نتیجه خواهد بود. تکنولوژی روز با ارائه راهکارهای هوشمند و دقیق، امکان رصد و پایش لحظه‌ای، شناسایی الگوهای قاچاق و اقدام بموقع برای مقابله با این فعالیت‌های غیرقانونی را فراهم می‌آورد.
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته نه فقط به کاهش قاچاق سوخت کمک می‌کند، بلکه منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری نیروهای انسانی و ارتقای امنیت کشور هم می‌شود .
