بازار داغ تعمیرات در سرمای رکود خرید
فرهنگ مردم در مصرف لوازم خانگی تغییر کرده است
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
صدای ناآشنای یخچال در نیمه‌شب، ترسی در دل زن جوان می‌اندازد. خاطرات جهیزیه و روزهای اول زندگی با همین یخچال از ذهنش عبور می‌کند، اما حالا با تورمِ بی‌امان، خرید دوباره یخچال چیزی شبیه رویاست. او تنها نیست؛ این روزها خانواده‌های زیادی در کوچه و خیابان، به‌جای خرید وسایل نو، سراغ تعمیرکارها رفته‌اند. بازاری که بی‌سروصدا داغ‌تر از همیشه شده است.
تعمیر لوازم خانگی یکی از شغل‌هایی است که این روزها بازار گرمی دارد. به گفته تولیدکنندگان، فروشندگان و حتی تعمیرکاران، افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم، بازار تعمیرات لوازم خانگی را پررونق کرده است و مردم تا جایی که بتوانند سعی می‌کنند کالاهای قدیمی خود را به بهترین شکل حفظ و نگهداری کنند. از سوی دیگر فرهنگ مصرف در خانه‌های ایرانی نیز دستخوش تغییر شده و «نگهداری و تعمیر» جای «خرید و تعویض» را گرفته است. اگر روزی از کار افتادن یخچال یا سوختن ماشین لباسشویی بهانه‌ای برای خریدی نو بود اما این روزها خیلی‌ها تلاش می‌کنند لوازم خانگی شان را تا جایی که امکان داشته باشد تعمیر و از آن استفاده کنند.
یخچال نیمه جان و حساب‌های خالی
در یکی از مغازه‌های غرب تهران، زن میانسالی که برای گرفتن اطلاعات به تعمیرگاه یخچال و فریزر آمده است به تعمیرکار می‌گوید: «یخچال خانه ما بی‌دلیل صداهای عجیب و غریبی دارد و هر چه تلاش می‌کنیم منشأ این صداها را پیدا کنیم متوجه نمی‌شویم. با نمایندگی تماس گرفتیم، تعمیرکاربا هزینه‌ای که از قبل تعیین کرده بود آمد اما گفت این قطعه در بازار موجود نیست و هر کسی هم آن را بفروشد، قطعه تقلبی است و بهتر است کج دارومریز با آن کنار بیایید. به نظر شما واقعاً نمی‌توان این قطعه را پیدا کرد تا از شر هزینه‌های اضافی خلاص شد؟» سیامک تعمیرکار لوازم خانگی در حالی که سرگرم تعمیر یک جاروبرقی است می‌گوید: «یخچال شما ایرانی است یا خارجی؟ هر چند فرق چندانی نمی‌کند. در این چند سال کیفیت برخی از لوازم خانگی پایین آمده است و این مختص برندها و مارک‌های ایرانی هم نیست، بلکه تمام مارک‌های خارجی و بنام دنیا هم کیفیت محصولاتشان افت کرده است. گاهی اوقات تعمیر وسایل قدیمی نمی‌ارزد و جایگزین کردن وسیله نو به صرفه‌تر است. این را از همین ابتدا می‌گویم که یخچال شما احتیاج به تعویض قطعه دارد و اگر قطعه به راحتی پیدا شود تعمیر می‌کنیم ولی اگر به سختی پیدا شود آن‌قدر گران است که باید قید تعمیر را بزنید.»
حرف‌های تعمیرکار تمام نشده است که مشتری دیگری با دستگاه اسپرسوسازی که زیر بغل گرفته وارد مغازه می‌شود. دستگاه را روی میز قرار می‌دهد و می‌گوید: «این اسپرسوساز عصاره‌گیری خوبی انجام نمی‌دهد، لطفاً نگاهی بیندازید و ببینید که مشکل از کجاست.» سیامک چند دقیقه‌ای با اسپرسوساز کلنجار می‌رود و می‌گوید: «سه میلیون تومان هزینه تعمیرش می‌شود، در حالی که قیمت نو همین جنس حدود 5 میلیون تومان است.» مرد کمی فکر می‌کند و می‌گوید: «دو سال پیش حدود دو و نیم میلیون خریدم. الان دو برابر شده است. پول خرید دستگاه نو ندارم و همین را تعمیر کنید.» حرف‌های مرد که تمام می‌شود تعمیرکار ادامه می‌دهد: «در گذشته مردم تا قطعه‌ای خراب می‌شد، یک وسیله نو می‌خریدند اما الان این‌گونه نیست. هرچند قطعات راحت و ارزان پیدا نمی‌شود، اما مردم ترجیح می‌دهند به هر شکلی که شده «نگهداری» را جایگزین «تعویض» کنند. فرهنگ‌ها تغییر کرده و دیگر «خرید» اولویت خانواده‌ها نیست.»
نگهداری به‌جای تعویض
در سال‌های اخیر، افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم، فرهنگ زندگی و مصرف را دستخوش تغییر کرده است به گونه‌ای که در اغلب موارد خرید لوازم خانگی، دیگر برای خانواده‌ها اولویت نیست و در رده‌های بعدی قرار گرفته است. به عبارتی فرهنگ «نگهداری» و «تعمیر» جایگزین فرهنگ «تعویض» شده است که مهم‌ترین دلیل آن از نگاه تعمیرکاران تورم و به تبع آن کاهش قدرت خرید مردم است. به گفته تعمیرکاران لوازم خانگی میزان مراجعه مردم برای تعمیرات از ابتدای سال افزایش زیادی داشته است. یکی از تعمیرکاران لوازم خانگی که سالهاست در خیابان ستارخان فعالیت می‌کند در این زمینه می‌گوید: «نوسانات نرخ ارز، گرانی مواد اولیه و کاهش تولید، قیمت‌ها را به سطحی رسانده که بسیاری از خانواده‌ها دیگر توان خرید ندارند. در چنین شرایطی، تقاضا برای تعمیر لوازم‌خانگی افزایش یافته و بسیاری از مردم به‌جای خرید محصول جدید، وسایل قدیمی خود را تعمیر می‌کنند.» به گفته او عمر وسایل برقی که قبلاً مردم استفاده می‌کردند کوتاه شده زیرا کیفیت اجناس پایین‌تر آمده و تعمیرات بیشتری روی دستگاه‌ها انجام می‌شود. او در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین دلیل رغبت مردم برای تعمیر کالاها به جای خرید آن چیست، می‌گوید: «دلیل اول قدرت خرید مردم است که توانایی خرید لوازم خانگی باکیفیت و مقرون به صرفه را ندارند و مجبور می‌شوند دستگاه‌هایشان را تعمیر کنند.» به گفته او هزینه تعمیرات ماشین لباسشویی، یخچال و جاروبرقی که 20 سال از عمر آنها می‌گذرد به طور مثال حدود 10 میلیون تومان می‌شود اما اگر قصد خرید این لوازم را داشته باشید باید سراغ لوازمی بروید که قطعاً کیفیت همین دستگاههای موجود را ندارد و حداقل باید حدود 70 میلیون هزینه کنید. به همین جهت خیلی از مردم ترجیح می‌دهند به جای تعویض برای نگهداری لوازم خانگی شان هزینه کنند.»
کاهش کیفیت خدمات پس از فروش
یکی دیگر از دلایل افزایش تقاضا برای تعمیر لوازم خانگی، کیفیت پایین این اجناس است. به گفته یکی از تعمیرکاران خیابان ملت افت کیفیت لوازم خانگی در سال‌های اخیر فقط مختص برندها و مارک‌های تجاری ایرانی نیست. تمام مارک‌های خارجی و بنام دنیا هم برای دریافت هزینه بالاتر سیاست‌هایی را در برنامه‌های خود قرار داده‌اند تا مصرف‌کنندگان پس از مدتی به سمت تعمیر لوازم خانگی بروند و از خرید لوازم خانگی نو صرف‌نظر کنند. از جمله خدمات پس از فروش و دریافت هزینه سود بالا که کیفیت قطعات را پایین آورده و کالاها را مصرفی کرده‌اند. سعید صاحبی معتقد است: «عرضه کالاهای بی‌کیفیت با قیمت‌های بالا نیز موجب رشد تقاضای تعمیر یا تمایل به نگهداری لوازم خانگی قدیمی شده است. بسیاری از قطعات لوازمی مثل یخچال و فریزر نیز وارداتی است اما به‌دلیل افزایش نرخ ارز و هزینه‌ها و همچنین محدودیت در واردات، بیشتر تولیدکنندگان قطعات بی‌کیفیت را مونتاژ و در قالب محصول نهایی عرضه می‌کنند.»
این فروشنده می‌افزاید: «از سوی دیگر کاهش درآمد تولیدکنندگان و فروشندگان به‌دلیل وضعیت موجود بازار، باعث کاهش کیفیت خدمات پس از فروش شده است.
قطعی برق و افزایش تقاضا
یکی دیگر از تعمیرکاران خیابان ملت، قطع مکرر برق را از عوامل خرابی لوازم خانگی می‌داند. او معتقد است: «این وضعیت خسارت زیادی به لوازم خانگی مردم وارد کرده و مراجعات برای تعمیر لوازم برقی به صورت محسوس افزایش داشته است.» به گفته او، در روزهای اخیر تقاضا برای تعمیر لوازم خانگی بیشتر از قبل شده است. آنگونه که هادی قومی می‌گوید: «اغلب خانوارها توان خرید و جایگزینی لوازم خانگی نو با قدیمی را ندارند که این امر موجب رشد تقاضای تعمیر و جولان قطعات یدکی تقلبی در بازار شده است.» به گفته او، عمر موتور یخچال و فریزری که در حال کارکردن است با قطعی برق و استارت‌زدن چند‌باره از 10سال به 2سال کاهش می‌یابد و به‌دلیل ولتاژ بالای برق پس از پایان خاموشی‌ها، اغلب موتورهای یخچال و کولر گازی دچار مشکل می‌شود.»
فروشندگان هم در رکود مانده‌اند
البته این رکود نه تنها بر تولیدکنندگان بلکه بر فروشندگان نیز تأثیر گذاشته است. آنها معتقدند معاملات لوازم خانگی افت زیادی داشته است و بسیاری از خانواده‌ها به‌جای خرید، به تعمیر وسایل قدیمی خود روی آورده‌اند. یکی از فروشندگان خیابان امین حضور با اشاره به کاهش قدرت خرید مردم به «ایران» می‌گوید: «در سال‌های اخیر بازار لوازم‌خانگی با چالش‌های متعدد اقتصادی مواجه شده که منجر به رکود شدیدی در این صنعت شده است. اگر قبلاً دلار بالا می‌رفت، بازار رونق می‌گرفت و مردم شروع به خرید می‌کردند، اما در حال حاضر پول ندارند و ترجیح می‌دهند با چیزی که دارند کنار بیایند یا سراغ تعمیرات بروند. مردم فقط اگر مجبور باشند خرید می‌کنند.» آنگونه که او می‌گوید: «این وضعیت به گونه‌ای است که حتی بسیاری از مردم نه تنها توانایی تعویض وسیله معیوب را ندارند بلکه برخی حتی پول کافی برای تعمیرات را هم ندارند.» او معتقد است: «باید مردم بیش از گذشته مراقب لوازم خود باشند. اگر وسیله‌ای در همان روزهای اول دچار مشکل شد، به واحدهای تعمیر لوازم خانگی مجاز مراجعه کنند و وسیله خود را برای تعمیر به افراد غیرمجاز و غیرمتخصص نسپارند.»
