تیم اقتصادی پزشکیان از این تجربه جهانی درس می‌گیرد؟
نگاهی به تاریخچه حذف صفر از پول ملی کشورها، نشان می‌دهد که چندین کشور برای حذف حداقل سه صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند. اما از نگاه کارشناسان پولی، حذف صفرها از پول ملی تنها در صورتی می تواند اثرگذار باشد که سیاست‌های کاهش تورم به طور همزمان اجرایی شود.
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
حذف صفر از واحد پولی یک کشور یا به اصطلاحی «بازتعریف پول»، تدبیری است که توسط برخی کشورها واغلب بر اثر تورم بالا وغیر قابل کنترل، انجام می‌گیرد. تاریخ نمونه‌های زیادی از حذف صفرها را به خود دیده است .
اغلب این اصلاحات در سال های اخیر در کشورهای در حال توسعه، توسعه نیافته و یا در دوره پس از جنگ جهانی دوم، رخ داده است.
این اقدام، یک ابزار کمکی است که با کاهش عرضه پول همراه بوده و بیشتر با نیت از بین بردن اثرات ابرتورم روانی به کار گرفته می‌شود، امادرعین حال می تواند به خودی خود، یک تهدید هم باشد ، چرا که مردم برای محافظت از سرمایه خود از تکانه‌های تورمی، دارایی‌های سنگین یا ارزهای خارجی را خریداری می‌کنند که در نتیجه تورم ممکن است بیشتر تشدید شود.
بازتعریف پول یا حذف صفر، فرآیندی است که طی آن ارزش ظاهری اسکناس‌ها یا سکه‌هایی که به عنوان واحد پولی رایج مورد استفاده هستند، تغییر می‌کند. تورم یکی از دلایل بازتعریف پول است، چراکه متعاقب آن، واحد پولی با تورم بی‌ارزش می‌شود و در نتیجه صفرهای بیشتری در واحد پولی استفاده می‌شود.
به عبارت بهتر، در دوران تورم، به طور پیوسته قدرت خرید کاهش می‌یابد و قیمت کالاها و خدمات با اعداد بیشتری اعلام می‌شود که اگر این اعداد به طور فزاینده‌ای زیاد شوند، می‌تواند مبادلات روزمره را به دلایل گوناگون مختل کند. به همین دلیل، ممکن است، سیاستگذاران پولی، برای حل این چالش از روش‌هایی همچون «بازتعریف پول» استفاده کنند. در این روش، یک واحد جدید جایگزین واحد پولی قبلی می‌شود که این امر با ثابت کردن واحد قبلی و تبدیل آن به واحد جدید انجام خواهدشد. به عبارتی؛ این عمل با حذف تعدادی صفر از واحد پول قبلی و تبدیل آن به واحد پول جدید انجام می‌شود.
نگاهی به تاریخچه حذف صفر از پول ملی کشورها، نشان می‌دهد که چندین کشور برای حذف حداقل سه صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند. این کار بارها در کشورهایی مانند بلغارستان، آرژانتین، رومانی، ترکیه و برزیل عملیاتی و اجرا شده اما از نگاه کارشناسان پولی، حذف صفرها از پول ملی تنها در صورتی می تواند اثرگذار باشد که سیاست‌های کاهش تورم به طور همزمان اجرایی شود.
تجربه کشورها
ترکیه:کشور ترکیه در مقاطعی با تورم مزمن مواجه بود و واحد پول آن (لیر) به سرعت ارزش خود را از دست داد. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با کاهش ۶ صفر از واحد پول خود، آن را بازتعریف کرد و یک میلیون لیر ترکیه به یک لیر جدید ترکیه تبدیل شد.
این تغییر موجب افزایش اعتماد به این پول شد، چراکه دردسر مواجهه با اعداد زیاد در معاملات روزمره را از بین برد. با این حال، فشارهای تورمی همچنان بر لیر جدید ترکیه تأثیر می‌گذارد و منجر به کاهش بیشتر ارزش آن می‌شود.
زیمبابوه:کشور زیمبابوه در اواخر دهه ۲۰۰۰ تورم شدیدی را تجربه می‌کرد که منجر به چاپ اسکناس‌های نجومی شد. این کشور اما در سال ۲۰۰۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و ۱۰ صفر از آن حذف کرد.در حالی که این تغییر، انجام معاملات را در این کشور ساده کرد، اما به کاهش ابرتورم موجود در این کشور کمکی نکرد. در نهایت زیمبابوه به کلی واحد پول خود را کنار گذاشت و از ارزهای خارجی مانند دلار آمریکا و رَند (Rand) (واحد پول آفریقای جنوبی) استفاده کرد.
آرژانتین:رکود اقتصادی آرژانتین در اواخر سده بیستم به طور قابل توجهی ارزش پول ملی آن را کاهش داد به گونه ای که در سال ۱۹۹۲ بحران افزایش قیمت دلار را به همراه داشت. در نهایت دولت آرژانتین اقدام به حذف چند صفر از اپول ملی خود به منظور کنترل تورم به شدت در حال افزایش، کرد. در سال ۱۹۶۰، زمانی که آرژانتین دو صفر از پول ملی خود را حذف کرد، ارزش پزو در آرژانتین در مقابل ارزش دلار ثابت شد. اما در طول دهه ۱۹۸۰ هر ۱۸ هزار پزو با یک دلار مبادله می‌شد.
با این حال، در سال ۱۹۸۳ دولت آرژانتین تصمیم گرفت مجددا چهار صفر را از پول ملی خود حذف کند، اما ناکام ماند و سرانجام در دهه ۱۹۹۰ با حذف چهار صفر از پول خود، به هدف مورد نظر رسید و تورم چشمگیر خود را به میزانی قابل توجه کاهش داد.
ونزوئلا:در دهه های اخیر، ونزوئلا با یکی از بدترین تورم‌های طول تاریخ مواجه شده که منجر به پیدایش ارقام نجومی برای پول ملی آن بولیوار( Bolivar) شد. این کشور نیز در سال ۲۰۱۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و با حذف پنج صفر، واحد پولی جدید یعنی «سوبرانو بولیوار» یا «ساورین بولیوار» را ایجاد کرد. این بازتعریف به رفع مشکلات اساسی اقتصاد ونزوئلا کمکی نکرد و تورم فوق العاده در این کشور ادامه یافت. ارزش این پول جدید به سرعت کاهش یافت و باعث آشفتگی بیشتر اقتصادی شد.
مجارستان:ابرتورم مجارستان و پس از آن «بازتعریف پول» این کشور در سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۶ به بالاترین میزان در کل تاریخ سیستم مالی جهان تبدیل شد. اقتصاد این کشور در اثر جنگ ویران شده بود و قیمت‌ها هر ۱۵ ساعت دو برابر شده و کنترل گردش مالی غیر ممکن شده بود. به طوری که بزرگترین اسکناس پنگو (pengo) در زمان بازتعریف پول، ۱ سکستیلیون (۱۰ با ۲۱ صفر مقابل آن) بود. سرانجام در اول اوت ۱۹۴۶، پول ملی جدید این کشور به نام فورینت (forint) معرفی شد که به طور کلی در کنار سایر اقدامات، از اصلاحات موفقیت آمیز (در قیاس یا شرایط قبلی این کشور) به شمار می‌رود.
فدراسیون روسیه:اقتصاد تک‌بعدی این کشور که وابسته به صادرات نفت بود بر اثر کاهش قیمت نفت در سال ۱۹۹۷ با چالش جدی روبرو شد. دولت روسیه برای جبران کسری بودجه به روش‌هایی نظیر چاپ پول، انتشار اوراق قرضه کوتاه مدت دولتی و همچنین حذف صفر از روبل متوسل شد که در نهایت منجر به افزایش قیمت‌ها شد.
در اوایل سال ۱۹۹۸، سه صفر از روبل روسیه حذف شد، اما این امر مشکلات ساختاری اقتصاد این کشور را برطرف نکرد و در ماه اوت همان سال (۱۹۹۸) ورشکستگی ملی به دنبال داشت. این کار در ابتدا تا حدودی مشکلات داخلی این کشور را حل کرد اما به ضرر سرمایه‌گذاران تمام شد. پس از ورشکستگی، اقتصاد روسیه به تدریج سر پا شد، با این حال، «بازتعریف پول» در روسیه به عنوان نمونه‌ای از اجرای یک سیاست اقتصادی ناموفق شناخته می‌شود.
بدین ترتیب ، و در ۱۰ کشور این اتفاق دو بار رخ داده است. در برخی کشورها نیز این راهکار بیش از دو بار مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال برزیل تا امروز ۶ بار، یوگسلاوی سابق ۵ بار، آرژانتین ۴ بار و بلژیک، روسیه، اوکراین و لهستان هرکدام ۳ بار دست به حذف صفر از پول ملی خود زده اند.
به زعم کارشناسان اقتصادی، از این مثال‌ها این گونه می‌توان برداشت کرد که حذف صفر، می‌تواند معاملات را آسان‌تر کرده و به طور موقت اعتماد به پول یک کشور را افزایش دهد، اما راه‌حلی اساسی برای مشکلات ریشه دار اقتصادی مانند تورم و ابرتورم نیست، بلکه فقط وبه طور موقت به کاهش انتظارات تورمی و تعدیل فضای روانی و افزایش اعتماد به پول ملی، منتهی می‌شود.
بنابراین، تلاش‌ها برای تثبیت اقتصاد از طریق حذف صفر از پول ملی، باید با استفاده از ابزارهای سیاستی ضد تورمی همراه شود؛ به عبارت بهتر حذف صفرها فقط یک اقدام رو بنایی ونمادین است که باید پی و بن سازه قوی آن را پشتیبانی کند ودر فیر این صورت نه تنها اعتماد مردم به این ابزار از میان خواهد رفت بلکه ممکن است هرج ومرج اقتصادی هم کشوررافرا گیرد که تبعات خاص خود را خواهد داشت.
